Η τέχνη στην υπηρεσία της τέχνης! Έτσι, περιγράφεται η νέα ταινία του πολωνού σκηνοθέτη, Lech Majewski, ο «Μύλος κι ο Σταυρός» που ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη τον εμβληματικό πίνακα, «Ο Χριστός φέρων τον Σταυρό» και κυκλοφορεί στις κινηματογραφικές αίθουσες.

Ο Lech Majewski εικαστικός και ο ίδιος εκτός από σκηνοθέτης, κάνει μια ταινία πάνω στην τέχνη της ζωγραφικής, χρησιμοποιώντας όλη του τη σκηνοθετική μαεστρία, όλο του το μεράκι και την αγάπη για το είδος αλλά και την τελευταία λέξη της ψηφιακής τεχνολογίας! Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά ένας άθλος, ένα τεχνολογικό επίτευγμα αλλά και ένα σκηνοθετικό κατόρθωμα, υψηλής αισθητικής.

Όλα ξεκίνησαν το 2005, όταν ο συγγραφέας και κριτικός τέχνης Michael Francis Gibson είδε την ταινία «Angelus» του Majewski σε ένα σινεμά στο Παρίσι. Ενθουσιασμένος με το εικαστικό όραμα του σκηνοθέτη, τον συνάντησε και του έδωσε ένα αντίγραφο του βιβλίου του «The mill and the cross», που αποτελεί ανάλυση του πίνακα του Pieter Bruegel, «Ο Χριστός φέρων τον Σταυρό» (ή αλλιώς «Ο δρόμος για τον Γολγοθά»).

Ο Majewski, του οποίου το δημιουργικό ταξίδι είχε ξεκινήσει με την ζωγραφική και την ποίηση, θαύμασε την αναλυτική ικανότητα του Gibson και ανέλαβε την πρόκληση να δημιουργήσει ένα οπτικοακουστικό ανάλογο του έργου του Φλαμανδού ζωγράφου-αυθεντία.

Για τον Lech, αυτή η πρόκληση δεν ήταν καινούργια, μιας και είχε ήδη βασίσει αρκετά κινηματογραφικά έργα του σε ζωγράφους. Τώρα, ήταν σειρά και για το επικό αριστούργημα του Pieter Bruegel να πάρει σάρκα και οστά. Ο πίνακας απεικονίζει τα πάθη του Χριστού, αλλά το θέμα είναι τοποθετημένο στη Φλάνδρα, υπό την σκληρή ισπανική κυριαρχία το έτος 1564. Στον πίνακα περιλαμβάνονται περίπου 500 ανθρώπινες φιγούρες, που γεμίζουν τον καμβά, που με τα διάφορα επεισόδιά τους, αποπροσανατολίζουν τον θεατή από το κεντρικό θέμα, που είναι ο Χριστός που οδεύει προς τον Γολγοθά. Αυτό το στοιχείο είναι σκόπιμα έτσι, σε μια ευφυή σύλληψη από τον ζωγράφο, και τον λόγο μας εξηγεί μέσα στην ταινία, ο ίδιος ο Φλαμανδός δημιουργός, που τον υποδύεται ο διάσημος Ολλανδός ηθοποιός Ρούτγκερ Χάουερ.

Παρακολουθούμε έτσι τον Χάουερ/Bruegel καθώς οραματίζεται τον πίνακά του, φαντάζεται τη δημιουργία του, κάνει τα προσχέδιά του, βιώνει τη θρησκευτικότητα του θέματός του αλλά και τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής τριγύρω του, καθώς συμβαίνουν βίαια γεγονότα.

Η ταινία εστιάζει σε μια ντουζίνα από τους 500 χαρακτήρες, που οι ιστορίες τους μπλέκονται με τον πίνακα. Κεντρικοί είναι η μητέρα ενός νέου, που τον θανατώσανε στον τροχό, ο ίδιος ο νέος που μαρτύρησε αλλά και ένας μυλωνάς, που ο μύλος του, βρίσκεται στην κορυφή ενός ψηλού βράχου, που έχει θέα σε όλη την πεδιάδα. Ο πίνακας προσφέρει μια πανοραμική θέα όλων αυτών των γεγονότων αλλά η ταινία, παρουσιάζει και την καθημερινότητα πολλών απλών χωρικών που σιγά σιγά θα ενσωματωθούν στην εικόνα του πίνακα.

Μέσα από εξαιρετικά ακριβείς λεπτομέρειες, βλέπουμε πώς ντύνονταν εκείνη την εποχή οι άνθρωποι, τα χρώματα και τα υφάσματά των ρούχων τους, τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν, τα όργανα που έπαιζαν, τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν, πώς περνούσαν τον χρόνο τους, τις αγροτικές ασχολίες τους….

Η ταινία αποτελεί μια εκπληκτική καταγραφή της καθημερινής ζωής των ανθρώπων εκείνης της εποχής, αποτελεί ένα πραγματικά ζωντανό ανοιχτό παράθυρο στο χρόνο, από το οποίο ο θεατής μπορεί να δει, να καταλάβει και να φανταστεί την ζωή τότε. Παράλληλα, τα ιστορικά γεγονότα διαπλέκονται με τις απλές ζωές των ανθρώπων και βρίσκουν απεικόνιση στον τελικό πίνακα του ζωγράφου.

Ο θεατής, έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει μια ζωή περασμένων εποχών, να στοχαστεί πάνω σε θέματα τέχνης, ηθικής και ιστορίας. Η ταινία προσκαλεί τον θεατή, να αναπλάσει στο μυαλό του το βαθύτερο νόημα των σκηνών. Ακολουθώντας τα στοιχεία που αφήνει ο ζωγράφος πάνω στο χαρτί, ο θεατής συναρμολογεί μια επική ιστορία κουράγιου, αντίστασης και θυσίας, και σαν ένα ντεντέκτιβ που ακολουθεί ένα μονοπάτι από στοιχεία, πετυχαίνει να αναγνώσει την κρυμμένη γλώσσα των συμβόλων.

Από τους πιο τολμηρούς και εμπνευσμένους σύγχρονους καλλιτέχνες και σκηνοθέτες, ο Lech Majewski καταφέρνει να μεταφράσει τον πίνακα σε κινηματογραφική εικόνα, ώστε να παρακολουθούμε τον πίνακα την ώρα της δημιουργίας του. Ταυτόχρονα, συνδέει τη δημιουργία του πίνακα με τα τραγικά γεγονότα της εποχής, καθώς οι Ισπανοί καταπνίγουν αιματηρά την άνοδο του προτεσταντισμού στις Κάτω Χώρες. Άνθρωποι κατηγορούνταν ως αιρετικοί, σταυρώνονταν, γυναίκες θάβονταν ζωντανές… Εφιαλτικά γεγονότα, τα οποία ζούσε από κοντά ο ζωγράφος, και για τα οποία βρίσκει την ευκαιρία να κάνει ένα σχόλιο στον πίνακά του. Ο Majewski, με κοντινά πλάνα στους ήρωες της ταινίας του, που θυμίζουν Αναγέννηση, δημιουργεί ένα αντίστοιχο του πίνακα.

Σημαντικό ρόλο στην ταινία παίζει και ο μυλωνάς και ο μύλος. Ο μύλος στέκεται πάνω σε ένα βράχο, σε περίοπτη θέση και ο μυλωνάς παρατηρεί από απόσταση τα δρώμενα, σαν ένας άλλος Θεός. Ο ίδιος ο μύλος κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην ταινία, είναι σαν ένας «Γαργαντούας», που όλα τα αλέθει, τρίζοντας με τα ξύλινα εξαρτήματά του. Ο μύλος αποτελεί ψηφιακό επίτευγμα και αλλά και αριστοτεχνική ξυλουργική δουλειά. Οι ήχοι που βγάζει όταν αλέθει, αποτελούν σχεδόν κομμάτι από το σάουντρακ της ταινίας, με όλους τους χτύπους και τους θορύβους που κάνει, εντάσσεται στους ήχους της εποχής.

Ο ήχος από τα ξύλινα παπούτσια, τις οπλές των αλόγων, τα τσεκούρια των ξυλοκόπων και τα σφυριά, όλα εξυπηρετούν, σπρώχνοντας την αφήγηση παραπέρα, κάνοντας παράλληλα και ένα φιλοσοφικό σχόλιο. Όλα αυτά τα μικρά στοιχεία σπρώχνουν την πλοκή μπροστά και κλιμακώνουν προς την βασική σκηνή πλήθους, τη στιγμή που αυτή «παγώνει» μέσα στον πίνακα του Bruegel και την οποία ο Majewski αναπαράγει.

Πληροφορίες ταινίας

Σκηνοθεσία: Lech Majewski
Σενάριο: Lech Majewski και Michael Francis Gibson
Παραγωγή: Lech Majewski, Freddy Olsson, Dorota Roszkowska
Διεύθ. Φωτογραφίας: Lech Majewski, Adam Sikora
Μουσική: Lech Majewski, Jσzef Skrzek
Πρωταγωνιστούν: Rutger Hauer, Charlotte Rampling, Michael York
Διαρκεια: 92′