Υπάρχουν επί του παρόντος τέσσερα σενάρια για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. Τρία από αυτά συνεπάγονται δυνητικά σοβαρούς κινδύνους με εκτεταμένες επιπτώσεις για τις αγορές.
Το πιο θετικό εξ αυτών είναι μια «ήπια προσγείωση», όπου οι κεντρικές τράπεζες στις προηγμένες οικονομίες καταφέρνουν να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στους στόχους τους 2% χωρίς να προκαλέσουν ύφεση. Υπάρχει και η δυνατότητα «λιγότερο ήπιας προσγείωσης». Εδώ επιτυγχάνεται ο στόχος για τον πληθωρισμό, αλλά μέσω μιας σχετικά ήπιας (σύντομης και ρηχής) ύφεσης.
Το τρίτο σενάριο είναι μια «σκληρή προσγείωση», όπου η επιστροφή στο 2% του πληθωρισμού επιτυγχάνεται μέσω μιας παρατεταμένης ύφεσης με δυνητικά σοβαρή χρηματοπιστωτική αστάθεια (όπως μεγαλύτερη τραπεζική δυσπραγία και παράγοντες υψηλής μόχλευσης που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες εξυπηρέτησης χρέους).
Εάν η προσπάθεια εξομάλυνσης του πληθωρισμού πυροδοτήσει σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική αστάθεια, ένα τέταρτο σενάριο καθίσταται δυνατό: οι κεντρικές τράπεζες εξαφανίζονται και αποφασίζουν να επιτρέψουν πληθωρισμό πάνω από τον στόχο, διακινδυνεύοντας την αποδέσμευση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό και μια επίμονη σπείρα μισθών-τιμών.
Όπως έχουν τα πράγματα, η ευρωζώνη βρίσκεται ήδη σε τεχνική ύφεση, με το ΑΕΠ να έχει υποχωρήσει το τέταρτο τρίμηνο του 2022 και το πρώτο τρίμηνο του 2023, και με τον πληθωρισμό να είναι ακόμη πολύ πάνω από τον στόχο (παρά την πρόσφατη πτώση του).
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν βρίσκεται ακόμη σε ύφεση, αλλά η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί απότομα και ο πληθωρισμός παραμένει πεισματικά υψηλός (πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ). Και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν απότομη επιβράδυνση το πρώτο τρίμηνο, ακόμη και όταν ο βασικός πληθωρισμός (που δεν περιλαμβάνει τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας) παρέμεινε υψηλός (αν και πέφτει, παραμένει πάνω από το 5%).
Εν τω μεταξύ, η ανάκαμψη της Κίνας μετά την COVID-19 φαίνεται να έχει σταματήσει, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον σχετικά μέτριο στόχο ανάπτυξης 5% της κυβέρνησης για το 2023. Και άλλες οικονομίες αναδυόμενων και παραμεθόριων αγορών παρουσιάζουν σχετικά αναιμική ανάπτυξη σε σχέση με τις δυνατότητές τους (με εξαίρεση την Ινδία), με πολλούς ακόμη να υποφέρουν από πολύ υψηλό πληθωρισμό.
Ποιο από τα τέσσερα σενάρια είναι πιο πιθανό; Αν και ο πληθωρισμός μειώθηκε στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, δεν το έκανε τόσο γρήγορα όσο ήλπιζαν οι κεντρικές τράπεζες, εν μέρει επειδή η στενότητα της αγοράς εργασίας και η ταχεία αύξηση των μισθών έχουν προσθέσει την πληθωριστική πίεση στους τομείς των υπηρεσιών εντάσεως εργασίας. Επιπλέον, οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές εξακολουθούν να τροφοδοτούν τη ζήτηση και να συμβάλλουν στη διατήρηση του πληθωρισμού.
Αυτό έχει καταστήσει πιο δύσκολο για τις κεντρικές τράπεζες να εκπληρώσουν την εντολή τους για τη σταθερότητα των τιμών. Οι προσδοκίες της αγοράς ότι οι κεντρικές τράπεζες είχαν τελειώσει με τις αυξήσεις των επιτοκίων και ότι θα άρχιζαν ακόμη και να μειώνουν τα επιτόκια το δεύτερο εξάμηνο του 2023 έχουν διαψευσθεί.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Τράπεζα της Αγγλίας και οι περισσότερες άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τα επιτόκια προτού μπορέσουν να σταματήσουν. Όπως και να το κάνουν, η οικονομική επιβράδυνση θα γίνει πιο επίμονη, αυξάνοντας τον κίνδυνο οικονομικής συρρίκνωσης και νέου χρέους και τραπεζικές πιέσεις.
Ταυτόχρονα, οι γεωπολιτικές εξελίξεις –μερικές από τις οποίες απροσδόκητες, όπως η ανεπιτυχής ανταρσία της οργάνωσης Βάγκνερ στη Μόσχα– συνεχίζουν να ωθούν τον κόσμο προς την αστάθεια, την αποπαγκοσμιοποίηση και τον μεγαλύτερο κατακερματισμό. Και τώρα που η ανάκαμψη της Κίνας χάνει τη δυναμική της, πρέπει είτε να ακολουθήσει επιθετικές πολιτικές τόνωσης – με συνέπειες για τον πληθωρισμό παγκοσμίως – είτε να κινδυνεύσει να υποβαθμίσει σημαντικά τον αναπτυξιακό της στόχο.
Στη θετική πλευρά, ο κίνδυνος σοβαρής πιστωτικής κρίσης μειώθηκε μετά τις τραπεζικές χρεοκοπίες τον Μάρτιο και οι τιμές ορισμένων εμπορευμάτων αμβλύνθηκαν (εν μέρει λόγω των προσδοκιών για ύφεση), συμβάλλοντας στη συγκράτηση του πληθωρισμού αγαθών. Ως εκ τούτου, ο κίνδυνος σκληρής προσγείωσης (σενάριο τρίτο) εμφανίζεται χαμηλότερος από ό,τι πριν από λίγους μήνες. Αλλά με την επίμονα υψηλή αύξηση των μισθών και τον πυρήνα του πληθωρισμού που αναγκάζουν τις κεντρικές τράπεζες να προβούν σε πρόσθετες αυξήσεις επιτοκίων, μια σύντομη και ρηχή ύφεση το επόμενο έτος (σενάριο δύο) έχει γίνει πολύ πιο πιθανή.
Ακόμη χειρότερα, εάν όντως πραγματοποιηθεί μια ήπια ύφεση, μπορεί να διαβρώσει περαιτέρω το καταναλωτικό και επιχειρηματικό κλίμα, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια πιο σοβαρή και παρατεταμένη ύφεση και αυξάνοντας τον κίνδυνο χρηματοοικονομικής και πιστωτικής πίεσης. Αντιμέτωπες με την πιθανότητα το δεύτερο σενάριο να εξελιχθεί στο τρίτο, οι κεντρικές τράπεζες ενδέχεται να αναβοσβήνουν και να επιτρέψουν στον πληθωρισμό να παραμείνει πολύ πάνω από το 2%, αντί να κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν μια σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση.
Έτσι, το τρίλημμα της νομισματικής πολιτικής στις αρχές της δεκαετίας του 2020 παραμένει. Οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν το εξαιρετικά δύσκολο έργο της επίτευξης σταθερότητας τιμών, σταθερότητας ανάπτυξης (χωρίς ύφεση) και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ταυτόχρονα.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων σε αυτά τα σενάρια; Μέχρι στιγμής, οι αμερικανικές και οι παγκόσμιες μετοχές έχουν αντιστρέψει την πτωτική αγορά τους για το 2022 και οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν κινηθεί ελαφρώς χαμηλότερα – ένα μοτίβο που συνάδει με μια ήπια προσγείωση για την παγκόσμια οικονομία, όπου ο πληθωρισμός πέφτει προς το ποσοστό στόχο και αποφεύγεται η συρρίκνωση της ανάπτυξης. Επιπλέον, οι αμερικανικές μετοχές -κυρίως μετοχές τεχνολογίας- έχουν ενισχυθεί από τη διαφημιστική εκστρατεία γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη.
Αλλά ακόμη και μια σύντομη και ρηχή ύφεση – πόσο μάλλον μια σκληρή προσγείωση – θα προκαλούσε σημαντική πτώση στις αμερικανικές και παγκόσμιες μετοχές. Και αν τότε οι κεντρικές τράπεζες εμφανιστούν διστατικές, η προκύπτουσα αύξηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό θα ανέβαζε τις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων και τελικά θα έπληττε τις τιμές των μετοχών, λόγω του υψηλότερου προεξοφλητικού παράγοντα που θα εφαρμοζόταν στα μερίσματα.
Ενώ ένας ισχυρός τυφώνας για την παγκόσμια οικονομία φαίνεται λιγότερο πιθανός από ό,τι πριν από λίγους μήνες, είναι ακόμα πιθανό να αντιμετωπίσουμε μια τροπική καταιγίδα που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές οικονομικές και χρηματοοικονομικές ζημιές.
- Άρθρο του διάσημου οικονομολόγου Νουριέλ Ρουμπινί, Ομότιμου Καθηγητή Οικονομικών στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο Project Syndicate.
