Σε εξέλιξη βρίσκεται σήμερα, Κυριακή (25/6) ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Γουατεμάλα. Στόχος των πολιτών είναι να αναδείξουν τον διάδοχο του Αλεχάντρο Γιαματέι (δεξιά) στην ηγεσία της χώρας της κεντρικής Αμερικής που μαστίζει η διαφθορά, η μιζέρια και η βία των συμμοριών.

Περίπου 9,4 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους καλούνται στις κάλπες για να αναδείξουν την ή τον διάδοχο του απερχόμενου προέδρου Γιαματέι, ο οποίος χαρακτηρίζεται «αυταρχικός» από το 75% των πολιτών, που τον απορρίπτουν έπειτα από την τετραετή μη ανανεώσιμη θητεία του, ανεξίτηλα σημαδεμένη από τους δικαστικούς διωγμούς πρώην εισαγγελέων που αγωνίστηκαν κατά της διαφοράς και δημοσιογράφων.

Οι πολίτες της Γουατεμάλας, όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, καλούνται ακόμη να αναδείξουν τα 160 μέλη της Βουλής, 340 δημάρχους και 20 αντιπροσώπους στο κεντροαμερικανικό κοινοβούλιο.

Τα περίπου 3.500 εκλογικά τμήματα θα ανοίξουν στις 7:00 (τοπική ώρα· 16:00 ώρα Ελλάδας) και τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται περίπου τρεις ώρες αφού κλείσουν, στις 18:00 (3:00 αύριο Δευτέρα ώρα Ελλάδας).

Θα λειτουργήσουν επίσης εκλογικά τμήματα σε περίπου δεκαπέντε πόλεις των ΗΠΑ, όπου ζουν κάπου 2,8 εκατ. Γουατεμαλτέκοι, από τους οποίους όμως δεν είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους παρά μόλις 90.000.

Η πρώην πρώτη κυρία, η σοσιαλδημοκράτισσα υποψήφια Σάντρα Τόρες, φέρεται να είναι το φαβορί για τη νίκη στον πρώτο γύρο, συγκεντρώνει το 21,3% των προθέσεων ψήφου, ακολουθούμενη από ανώτερο πρώην διπλωμάτη που υπηρέτησε στον ΟΗΕ, τον Έντμοντ Μουλέτ (13,4%), σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου ProDatos.

Η υποψήφια της συντηρητικής δεξιάς Σούρι Ρίος, η κόρη του αποβιώσαντα πρώην δικτάτορα Εφραίν Ρίος Μοντ, βρίσκεται στην τρίτη θέση, με το 9,1% των προθέσεων ψήφου.

Συνολικά, 22 υποψήφιοι διεκδικούν τις ψήφους των πολιτών. Ο αριθμός αυτός, εκπληκτικός για τη Γουατεμάλα, κάνει ακόμη πιο πιθανό να χρειαστεί δεύτερος γύρος την 20ή Αυγούστου ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους υποψήφιους ή υποψήφιες.

Ο αποκλεισμός δύο φαβορί από τις προεδρικές εκλογές έσπειρε αμφιβολίες για την αξιοπιστία της διαδικασίας και την αμεροληψία των θεσμών, που κατηγορούνται πως επιδίδονται σε ελιγμούς για να διαιωνίσουν το αυταρχικό και διεφθαρμένο καθεστώς, θεμελιωμένο στη συνενοχή με τις κυρίαρχες ελίτ.

Ο επιχειρηματίας Κάρλος Πινέδα (δεξιά) και η ιθαγενής Θέλμα Καμπρέρα (αριστερά), που φέρονταν να ήταν τα φαβορί, τέθηκαν εκτός κούρσας, αντίστοιχα με αποφάσεις της δικαιοσύνης και του Ανώτατου Εκλογοδικείου (TSE, η εφορευτική επιτροπή). Η κυρία Καμπρέρα διεκδικούσε τις ψήφους του αυτόχθονου πληθυσμού, που αντιπροσωπεύει περί το 45% του εκλογικού σώματος.

Ψήφος διαμαρτυρίας

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, το 13,5% των ψηφοφόρων λέει πως έχει σκοπό να ρίξει στην κάλπη άκυρο ή λευκό ψηφοδέλτιο. Στον πρώτο γύρο των προηγούμενων εκλογών, το 2019, το είχε πράξει το 4,1%.

«Όλοι οι υποψήφιοι είναι ίδιοι και δεν είναι καλοί παρά μόνο σε ένα πράγμα, στο να κλέβουν», κατά την άποψη του Νέστορ Φιγκερόα, πλανόδιου πωλητή.

Αναλυτές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, στελέχη οργανώσεων των αυτοχθόνων και ο υποψήφιος Μουλέτ επικρίνουν τον αυξανόμενο έλεγχο των θεσμών από ισχυρά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, που θέλουν να διαιωνίσουν το σύστημα διαφθοράς κι ατιμωρησίας.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του προέδρου Γιαματέι, πάνω από δέκα πρώην εισαγγελικοί λειτουργοί που αγωνίστηκαν κατά της διαφθοράς συνελήφθησαν, κάποιοι και κάποιες καταδικάστηκαν, άλλοι εξορίστηκαν. Οι δικαστικοί αυτοί είχαν όλοι συνεργαστεί με αποστολή του ΟΗΕ κατά της ατιμωρησίας, που αποκάλυψε πολύκροτα σκάνδαλα από το 2007 ως το 2019, ανάμεσά τους αυτό που οδήγησε στην παραίτηση και φυλάκιση του πρώην προέδρου Ότο Πέρες Μολίνα.

Εξάλλου, ο ιδρυτής και εκδότης εφημερίδας που επέκρινε την κυβέρνηση, ο Χοσέ Ρουβέν Σαμόρα, καταδικάστηκε να εκτίσει έξι χρόνια κάθειρξης μόλις δέκα ημέρες πριν από τον πρώτο γύρο. Ο κ. Σαμόρα, που κατηγορήθηκε για ξέπλυμα χρήματος, εκβιάσεις και άσκηση αθέμιτης επιρροής έναντι ανταλλάγματος, κατήγγειλε πως επρόκειτο για «πολιτική δίκη», σκοπός της οποίας δεν ήταν άλλος παρά να φιμωθούν ο ίδιος και η εφημερίδα του, η El Periódico, που αναγκάστηκε να αναστείλει τη δραστηριότητά της τη 15η Μαΐου.

«Όλοι οι κρατικοί θεσμοί, μη εξαιρουμένης της εκλογικής διαδικασίας, χειραγωγούνται από ομάδες εξουσίας που συνδέονται με τη διαφθορά και την παραδοσιακή εξουσία της ολιγαρχίας» στη Γουατεμάλα, τόνιζε προ ημερών στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Έντι Κουξ, ο διευθυντής της Δράσης Πολιτών (Acción Ciudana), του παραρτήματος της ΜΚΟ Διεθνής Διαφάνεια στη χώρα της κεντρικής Αμερικής.

«Οδεύουμε να διολισθήσουμε λίγο-λίγο σε αυταρχικό μοντέλο. Δεν λέω δικτατορία, όχι προς το παρόν, αλλά αυταρχικό, βασισμένο στο μοντέλο της Νικαράγουας», κατά την άποψη του κ. Μουλέτ.

Αψηφώντας τις επικρίσεις εντός της χώρας και διεθνώς, ο πρόεδρος Γιαματέι έκανε λόγο την Παρασκευή σε διάγγελμά του προς το έθνος για «ισχυρή δημοκρατία, που ενισχύεται με τακτικές, ελεύθερες εκλογές χωρίς αποκλεισμούς».

Η Γουατεμάλα συγκαταλέγεται στις πιο άνισες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα 10,3 εκατομμύρια από τα 17,6 εκατ. των κατοίκων της ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας· το ένα παιδί στα δύο υφίσταται χρόνιο υποσιτισμό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Κι επιπλέον, συμμορίες κακοποιών σπέρνουν τον τρόμο στη χώρα, όπου ο δείκτης των ανθρωποκτονιών βρίσκεται περί τις 17,3 ανά 100.000 κατοίκους, επίπεδο τριπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Ο οικονομικός μαρασμός και η βία ωθούν κάθε χρόνο χιλιάδες Γουατεμαλτέκους να μεταναστεύουν στις ΗΠΑ και τα εμβάσματα μεταναστών στις οικογένειές τους το 2022 είχαν συνολικά αξία 18 δισεκ. δολαρίων, με άλλα λόγια αντιπροσώπευαν το 19% του ΑΕΠ.

Η κόρη του δικτάτορα, ο πρώην διπλωμάτης και η πρώην Πρώτη Κυρία: Τα τρία φαβορί της εκλογικής κούρσας

Η κόρη πρώην δικτάτορα, άλλοτε διπλωμάτης με πολυετή θητεία στον ΟΗΕ και πρώην πρώτη κυρία έχουν κατά δημοσκοπήσεις τις περισσότερες πιθανότητες νίκης στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών που διεξάγεται σήμερα στη Γουατεμάλα.

Ανήκουν από την υπερσυντηρητική δεξιά ως την κεντροαριστερά, πάντως, σε μια χώρα με κατά πλειονότητα βαθιά θρησκευόμενο καθολικό πληθυσμό, και τα τρία φαβορί λένε πως εναντιώνεται στους γάμους ομοφυλοφίλων και στις αμβλώσεις.

Σούρι Ρίος

Η υποψήφια της δεξιάς Σούρι Ρίος, 55 ετών, είναι κόρη του πρώην δικτάτορα Εφραίν Ρίος Μοντ, που κατέλαβε την εξουσία με το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1982, προτού ανατραπεί με τη σειρά του έναν χρόνο αργότερα.

Η κυρία Ρίος δεν είχε μπορέσει να θέσει υποψηφιότητα στις προηγούμενες εκλογές, το 2019, καθώς το Σύνταγμα το απαγόρευε σε συγγενείς του δικτάτορα που δικαζόταν για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Λέει πως θα υιοθετήσει το μοντέλο του «πολέμου» τον οποίο έχει κηρύξει ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε στο γειτονικό Ελ Σαλβαδόρ εναντίον των μάρας, των συμμοριών που σπέρνουν τρόμο στο λεγόμενο βόρειο τρίγωνο της κεντρικής Αμερικής.

Δικηγόρος από το 1996 μέχρι το 2012, είναι παντρεμένη με αμερικανό επιχειρηματία και έχει μια κόρη γεννημένη κατά τη διάρκεια προηγούμενου γάμου της, με πρώην μέλος του αμερικανικού Κογκρέσου.

Ο δεξιός δικηγόρος και πολιτικός Ρικάρδο Μέντες Ρουίς εξαίρει τη «μεγάλη δύναμη της δουλειάς» και τη «βαθιά γνώση του κράτους» της υποψήφιας, όμως ο πρώην πρόεδρος Αλφόνσο Πορτίγιο (2000-2004) στηλιτεύει την ακόρεστη δίψα της για εξουσία.

Έντμοντ Μουλέτ

Πρώην διπλωμάτης, 72 ετών, είναι υποψήφιος κεντρώου κόμματος που ίδρυσε ο ίδιος το 2020 και διεκδικεί για δεύτερη φορά την προεδρία (ήταν 3ος το 2019).

Αντίθετα με τις δυο βασικές αντιπάλους του, επικρίνει τον «πόλεμο κατά του εγκλήματος» στο γειτονικό Σαλβαδόρ.

Πέρα από την καταπολέμηση της διαφθοράς, το πρόγραμμά του περιλαμβάνει τη θέσπιση ενιαίου συνταξιοδοτικού συστήματος, τη χορήγηση δωρεάν φαρμάκων, τη διεύρυνση της πρόσβασης στο διαδίκτυο, την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων.

Δημοσιογράφος προτού κατέβει στην πολιτική, είναι παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών.

Το 1992, ήταν πρόεδρος της Βουλής, κατόπιν πρεσβευτής στις ΗΠΑ και στην ΕΕ.

Συνέχισε την καριέρα του στον ΟΗΕ, όπου υπήρξε επικεφαλής των υπηρεσιών του Γενικού Γραμματέα Μπαν Γκι Μουν (2015-2017), επικεφαλής της αποστολής του ΟΗΕ στην Αϊτή (MINUSTAH) και αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας αρμόδιος για τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις.

Καθώς φερόταν να διευκόλυνε υιοθεσίες ορφανών με συνοπτικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, είχε συλληφθεί και τεθεί υπό κράτηση το 1981 για σύντομο χρονικό διάστημα, προτού η δίωξη σε βάρος του μπει στο αρχείο. Αυτή η υπόθεση συνεχίζει να ρίχνει τη σκιά της πάνω του πάντως.

Είναι άνθρωπος με «πολύ τακτ», αλλά «δεν τρέμει το χέρι του όταν πρέπει να πάρει αποφάσεις», λέει γι’ αυτόν ο δικηγόρος Εστουάρδο Ροδρίγκες, που συμμετείχε στην εκστρατεία του το 2019.

Σάντρα Τόρες

Η υποψήφια της κεντροαριστεράς, 67 ετών, είναι η σύζυγος του πρώην προέδρου Άλβαρο Κολόμ (2008-2012), που απεβίωσε φέτος.

Ήταν ατυχήσασα υποψήφια στις προεδρικές εκλογές τρεις φορές (δυο φορές στον δεύτερο γύρο, το 2015 και το 2019), αφού χώρισε τον σύζυγό της το 2011, ώστε να μην υπόκειται στην απαγόρευση στους συγγενείς πρώτου βαθμού πρώην προέδρων να διεκδικούν το ανώτατο αξίωμα.

Η κυρία Τόρες έδωσε έμφαση στην εκστρατεία της στον αγώνα εναντίον των συμμοριών και θέλει επίσης να μιμηθεί το παράδειγμα του σαλβαδοριανού προέδρου, του κ. Μπουκέλε. Υπόσχεται επίσης να δώσει αγώνα κατά της φτώχειας, θεσπίζοντας προγράμματα επισιτιστικής βοήθειας και εκπαίδευσης.

Είχε κατηγορηθεί για παράνομη χρηματοδότηση της εκστρατείας της το 2015, αλλά η δίωξη σε βάρος της εγκαταλείφθηκε.

Αφού χώρισε το 2002 τον πρώτο σύζυγό της, με τον οποίο απέκτησαν τέσσερα παιδιά, παντρεύτηκε τον Άλβαρο Κολόμ την αμέσως επόμενη χρονιά.

Η κυρία Τόρες έχει κατηγορηθεί πως είναι αυταρχική. Συντηρητικοί κύκλοι την έχουν κατηγορήσει πως υπήρξε μέλος μαρξιστικής οργάνωσης ανταρτών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1960-1996), κάτι που πάντοτε αρνείτο.

«Έχει πείσμα και δουλεύει σκληρά», αναγνωρίζει ο –πρώην σύμμαχός της– βουλευτής Όσκαρ Αργκέτα, που όμως τής προσάπτει πως συχνά βιάζεται να «παραμερίσει» όποιους κρίνει πως «δεν της είναι πλέον χρήσιμοι».