Αποκαλείται «λευκός χρυσός». Το μέχρι πρόσφατα «ταπεινό» λίθιο έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πολυτιμότερα μέταλλα στον σύγχρονο κόσμο, καθώς είναι απαραίτητο για την κατασκευή μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων και όχι μόνο.
Το 2021, παγκοσμίως παράγονταν 540 χιλιάδες τόνοι λιθίου. Μέχρι το 2030, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει τους 3 εκατ. τόνους. Η τιμή του έχει εκτοξευτεί στα ύψη. Το Μάιο του 2022 ήταν επτά φορές υψηλότερη από ό,τι στις αρχές του 2021.
Από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα παγκοσμίως βρίσκονται στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Το κυνήγι του «θησαυρού» έχει ξεκινήσει ήδη από τις μεγάλες δυνάμεις και η Κίνα φαίνεται να έχει αποκτήσει σημαντικό προβάδισμα για τον έλεγχο των μεγαλύτερων αποθεμάτων του πολυπόθητου υλικού.
Επιστροφή στην Αφρική
Για άλλη μια φορά η Αφρική βρίσκεται στο επίκεντρο των ισχυρών του κόσμου για τον πλούτο της. Αποθέματα λιθίου έχουν ανακαλυφθεί σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο με τις Ζιμπάμπουε, Ναμίμπια, Γκάνα, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και Μάλι να έχουν τα μεγαλύτερα.
Η Κίνα βρίσκεται ήδη σε αρκετές αφρικανικές χώρες υψηλού ενδιαφέροντος και ταυτόχρονα σχεδιάζει να ενισχύσει την παρουσία της.
Ενδεικτικά, στη Ζιμπάμπουε, που εξορύσσει λίθιο εδώ και 60 χρόνια βρίσκεται το κινέζικης ιδιοκτησίας ορυχείο Bikita Minerals, το οποίο εκτιμάται πως διαθέτει περίπου 11 εκατομμύρια τόνους λιθίου. Η Ζιμπάμπουε είναι ο έκτος μεγαλύτερος παραγωγός λιθίου στον κόσμο και εκτιμάται πως αν αξιοποιήσει πλήρως – μόνο τους γνωστούς πόρους της – θα μπορούσε ενδεχομένως να καλύψει έως και το 20% της παγκόσμιας ζήτησης.
Κινεζικές εταιρείες βρίσκονται ήδη σε διαδικασία εξάπλωσης στη χώρα, επενδύοντας δισεκατομμύρια στην ανάπτυξη νέων ορυχείων ή εργοστασίων επεξεργασίας λιθίου. Μόνο το 2022 οι κινεζικές εταιρείες εκτιμάται πως επένδυσαν σε σχετικά έργα πάνω 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η κινεζική κυριαρχία δεν ήρθε ξαφνικά. Το Πεκίνο σφυρηλατεί εδώ και αρκετά χρόνια στενούς δεσμούς με Αφρικανικά κράτη, «ποντάροντας» για την ενίσχυση της παγκόσμιας επιρροής της σε περιοχές που τις τελευταίες δεκαετίες υποτιμήθηκαν από τις Δύση. «Με τις ΗΠΑ η σχέση δεν ήταν μόνιμη. Οι Κινέζοι είναι πολύ πιο συνεπείς», σημειώνει με νόημα ο Εμβεμπα Φεζο Ντιζολελε, διευθυντής του Προγράμματος Αφρικής στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών. Και προσθέτει: «Οι ΗΠΑ δεν ήταν συνεπής στη συνεργασία της με την Αφρική. Αν φύγεις και επιστρέψεις μετά από 10 χρόνια, το κενό που άφησες είναι αυτονόητο πως θα έχει καλυφθεί από κάποιον άλλο. Επομένως είναι σημαντικό να υπάρχει συνέπεια».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, επιχείρησε το τελευταίο διάστημα να καλύψει κάποιο από το χαμένο έδαφος, αποκαθιστώντας τις σχέσεις με τις αφρικανικές χώρες. Όμως παρά τις επιδιώξεις, ενδεχομένως να είναι ήδη αργά για την Ουάσινγκτον, καθώς η Κίνα φαίνεται να έχει «ριζώσει» για τα καλά στην αφρικανική ήπειρο. Από το 2009, η Κίνα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής. Και μάλιστα χρόνο με το χρόνο η διαφορά μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων μεγαλώνει. Το 2021 οι εμπορικές συναλλαγές Κίνας – Αφρικής ανήλθαν σε 254 δισεκατομμύρια δολάρια, όταν οι αντίστοιχες συναλλαγές με τις ΗΠΑ ήταν μόλις 64 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το CNBC.
Επέλαση και στη Λατινική Αμερική
Ο «πυρετός» του «λευκού χρυσού» έχει χτυπήσει και τη Λατινική Αμερική. Η ήπειρος, όπως και η Αφρική, είναι εξαιρετικά πλούσια σε κοιτάσματα λιθίου. Περίπου το 60% των παγκόσμιων αποθεμάτων βρίσκεται στο λεγόμενο «τρίγωνο του λιθίου», μια περιοχή που περιλαμβάνει τη Χιλή, την Αργεντινή και τη Βολιβία. Και δεν είναι μόνο το λίθιο: Το Περού και η Χιλή είναι δύο από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χαλκού, ενώ οι Βραζιλία φιλοξενεί το 17% των παγκόσμιων αποθεμάτων νικελίου, επίσης σημαντικού υλικού για την παραγωγή μπαταριών.
Η Κίνα φαίνεται να έχει προβάδισμα και στην «κούρσα» για τον έλεγχο των κοιτασμάτων στην Λατινική Αμερική. Όπως και στην Αφρική, το Πεκίνο «έχτιζε» εδώ και δεκαετίες και ενίσχυσε τους εμπορικούς δεσμούς και τις επενδύσεις στην περιοχή, εδραιώνοντας την επιρροή του, ενώ οι ΗΠΑ «περιπλανιόνταν», όπως σημειώνει το Foreign Policy και συμπληρώνει: «Οι Ισπανοί κατακτητές του 16ου αιώνα εντόπισαν ποσότητες ασημιού στη Βολιβία. Οι Κινέζοι επενδυτές εκτιμούν πως έχουν βρει το δικό τους “θησαυρό”».
Ενδεικτικό της δυναμικής του Πεκίνου στην περιοχή είναι πως οι κινεζικές εταιρείες, πριν από λίγο καιρό, κέρδισαν διαγωνισμό για την ανάπτυξη δύο εργοστασίων επεξεργασίας λιθίου στη Βολιβία, παραγκωνίζοντας αμερικανικές και ρωσικές εταιρείες. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Βολιβία εκτιμάται πως κατέχει τους μεγαλύτερους πόρους λιθίου στον κόσμο.
Εξίσου επιτυχημένη είναι η κινεζική «επέλαση» στην Αργεντινή. Η κινεζική εταιρεία παραγωγής μπαταριών Ganfeng Lithium εξαγόρασε έναντι 960 εκατομμυρίων δολαρίων τη Lithea Inc, που είχε υπό τον έλεγχό της δύο μεγάλες περιοχής εξόρυξης λιθίου. Πέρυσι, μια άλλη κινεζική εταιρεία, η Zijin Mining, επένδυσε 380 εκατομμύρια δολάρια στην Αργεντινή για την κατασκευή ενός εργοστασίου ανθρακικού λιθίου. Και πέρα από το λίθιο, το Πεκίνο έχει συνάψει συμφωνίες για ηλιακά, αιολικά και υδροηλεκτρικά πάρκα στην ευρύτερη περιοχή, επενδύοντας εκατομμύρια δολάρια σε Αργεντινή, Βραζιλία, Βολιβία και Αργεντινή. Στη Βραζιλία, κινεζικές εταιρείες έχουν εισχωρήσει και στη βιομηχανία παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων της χώρας.
Όταν οι δυτικές εταιρείες αποσύρονταν, οι κινεζικές εισέρχονταν και άρχισαν να δημιουργούν τα δικά τους μεγάλα χαρτοφυλάκια. Τώρα οι δυτικοί τρέχουν μήπως και προλάβουν και οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής καλούνται να διαχειριστούν προς όφελός τους τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, που επιχειρούν σε αυτή τη φάση να κερδίσουν έδαφος με «ελκυστικές προσφορές».
Παγκόσμια κυριαρχία έως το 2025
Η επεκτατική οικονομική πολιτική της Κίνας φαίνεται πως μπορεί να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, τουλάχιστον στον τομέα του ελέγχου του «λευκού χρυσού». Σύμφωνα με την UBS, το Πεκίνο θα μπορούσε να ελέγχει σχεδόν το ένα τρίτο της παγκόσμιας προσφοράς του λιθίου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας.
Σε έκθεσή του, ο τραπεζικός κολοσσός εκτιμά πως τα ορυχεία ανά τον κόσμο που ελέγχονται από την Κίνα, συμπεριλαμβανομένων των επενδυτικών έργων σε Αφρική και Λατινική Αμερική, θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή σε 705.000 τόνους έως το 2025 από 194.000 τόνους το 2022. Αν επιτευχθεί κάτι τέτοιο τότε το μερίδιο της Κίνας στην παραγωγή λιθίου θα ανέβει στο 32% της παγκόσμιας προσφοράς, από 24% πέρυσι.
