Ένας χρόνος συμπληρώνεται στις 24 Φεβρουαρίου από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η έναρξη του πολέμου «άνοιξε» μια νέα εποχή στον κόσμο τερματίζοντας το status quo της μεταψυχροπολεμικής περιόδου. Και αυτή η αλλαγή συνοδεύεται από ένα τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και οικονομικά κεφάλαια.

Στρατιωτικές απώλειες… κρατικό μυστικό

Για τον αριθμό των στρατιωτικών απωλειών επικρατεί σύγχυση, καθώς και για τις δύο πλευρές τα εν λόγω τραγικά νούμερα αποτελούν κρατικό μυστικό. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Γαλλικού Πρακτορείου και του Euractiv, εκτιμήσεις Δυτικών αναφέρουν πως ο πόλεμος έχει προκαλέσει απώλειες (νεκρούς και τραυματίες) 150.000 στρατιωτών από κάθε πλευρά. Άλλες πηγές ανεβάζουν τις ρωσικές απώλειες σε 180.000 και περιορίζουν τις ουκρανικές σε 100.000.

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των απωλειών αρκεί μια σύγκριση με την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν. Σε μια δεκαετία, από το 1979 έως το 1989, έχασαν τη ζωή τους περίπου 15.000 στρατιώτες της Σοβιετικής Ένωσης. Οι Ουκρανοί στρατιώτες χρησιμοποιούν συχνά τον όρο «τροφή για τα κανόνια» για να χαρακτηρίσουν τους Ρώσους στρατιώτες – συνήθως ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι – που στέλνονται χωρίς οργάνωση κατά μήκος της πρώτης γραμμής των μαχών.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Γαλλικού Πρακτορείου, μεταξύ αυτών που στέλνονται στην πρώτη γραμμή είναι ακόμη και Ρώσοι κατάδικοι, οι οποίοι στρατολογήθηκαν στις φυλακές για να αυξήσουν το δυναμικό της ρωσικής παραστρατιωτικής ομάδας Βάγκνερ. Το Κίεβο και οι Δυτικοί Σύμμαχοι υποστηρίζουν πως οι εν λόγω στρατιώτες στέλνονται συχνά σε επιχειρήσεις πρώτης γραμμής που θυμίζουν «αποστολές αυτοκτονίας» και για αυτό καταγράφονται τόσο μεγάλες απώλειες.

Απώλειες αμάχων

Δυτικές πηγές εκτιμούν πως έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 30.000 με 40.000 άμαχοι σε εθνικό επίπεδο από την έναρξη των συγκρούσεων. Επίσημα, στην τελευταία αναφορά του ΟΗΕ για τα θύματα του πολέμου γίνεται λόγος για περισσότερους από 8.000 νεκρούς αμάχους, ενώ ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, μαζί με τους τραυματίες, ξεπερνάει τις 18.000. Ωστόσο, η αποστολή ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, υπογραμμίζει ότι ο πραγματικός απολογισμός ενδέχεται να είναι «σημαντικά υψηλότερος» από την επίσημη καταμέτρηση.

Μεταξύ των νεκρών αμάχων, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, είναι και τουλάχιστον 400 παιδιά. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ οι περισσότεροι εκ των αμάχων έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών από τις ρωσικές δυνάμεις.

Σημειώνεται πως ακόμη κι αν τερματιστεί ο πόλεμος, μεγάλη απειλή για τους αμάχους θα συνεχίζουν να αποτελούν οι νάρκες που βρίσκονται διάσπαρτες σε πολλές περιοχές. Το Κίεβο ισχυρίζεται πως περίπου το 30% της ουκρανικής επικράτειας έχει παγιδευτεί με νάρκες, ενώ η οργάνωση Human Rights Watch κατηγορεί και τα ουκρανικά στρατεύματα για τοποθέτηση παράνομων ναρκών στην περιοχή Ιζιούμ. Ειδικοί προειδοποιούν πως η αποναρκοθέτηση μπορεί να διαρκέσει ακόμη και δεκαετίες.

Σύμφωνα με τον Επίτροπο Δικαιοσύνης της ΕΕ, Ντιντιέ Ρέιντερς, έχουν καταγγελθεί περίπου 65.000 εγκλήματα πολέμου. Ερευνητές του ΟΗΕ κατηγορούν τη Ρωσία πως διαπράττει εγκλήματα πολέμου σε «μαζική κλίμακα» στην Ουκρανία – βομβαρδισμούς αμάχων, εκτελέσεις, βασανιστήρια ακόμη και φρικτή σεξουαλική βία. Επίσης το Κίεβο υποστηρίζει ότι η Μόσχα έχει απελάσει με τη βία περισσότερα από 16.000 παιδιά στη Ρωσία ή σε περιοχές που ελέγχονται από φιλορώσους αυτονομιστές. Καταγγελίες για παραβιάσεις δικαιωμάτων των αιχμαλώτων πολέμου υπάρχουν από αρκετές ΜΚΟ και σε βάρος των ουκρανικών δυνάμεων.

«Κόλαση επί γης» σε μια πρώτη γραμμή 1.500 χλμ

Στο ανατολικό μέτωπο της χώρας, που αποτελεί εδώ και μήνες το κύριο πεδίο των συγκρούσεων, ολόκληρα χωριά και πόλεις έχουν μετατραπεί σε ερείπια. Η «ενεργή» πρώτη γραμμή εκτείνεται από βορρά προς νότο κατά μήκος 1.500 χιλιομέτρων.

Ένα από τα πιο «θερμά» πεδία του ανατολικού μετώπου είναι η πόλη Μπαχμούτ, η οποία αναφέρεται από πολλούς Ουκρανούς στρατιώτες ως «κόλαση επί γης» λόγω του σφυροκοπήματος που δέχεται από τις ρωσικές δυνάμεις και τους μισθοφόρους της Βάγκνερ. Μερικές χιλιάδες άμαχοι εξακολουθούν να επιβιώνουν στην πόλεμο, κρυμμένοι μέσα σε υπόγεια και κελάρια χωρίς τρεχούμενο νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα, ρισκάροντας καθημερινά τη ζωής τους όταν βγαίνουν έξω για να πάρουν λίγο καθαρό αέρα και να αναζητήσουν φαγητό, νερό ή καύσιμα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του «Institute for the Study of War», ινστιτούτου με έδρα στις ΗΠΑ, ο ρωσικός στρατός έχει υπό τον έλεγχό του σχεδόν το ένα πέμπτο της Ουκρανίας (βλ. χάρτης από το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου). Ωστόσο, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Βαλερί Ζαλούζνι, ανώτατο διοικητή των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν καταφέρει να ανακτήσουν περίπου το 40% των εδαφών που κατέλαβαν οι Ρώσοι μετά την εισβολή τους.

Οικονομία στις στάχτες

Στην ανατολική Ουκρανία οι καταστροφές σπιτιών, επιχειρήσεων και εργοστασίων είναι ανυπολόγιστες. Η Ρωσία έχει επανειλημμένα στοχεύσει βασικές ενεργειακές υποδομές τους τελευταίους μήνες σε όλη την ουκρανική επικράτεια, επιδιώκοντας να «γονατίσει» ενεργειακά την Ουκρανία και να καταστήσει πολύ δύσκολη την καθημερινότητα των πολιτών. Εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς ρεύμα και θέρμανση το χειμώνα.

Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας τον Οκτώβριο, εκτιμάται πως η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 35% μέσα σε περίπου 10 μήνες. Στοιχεία του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Κιέβου ανέφεραν πως η αποκατάσταση των βασικών υποδομών που έχουν καταστραφεί θα χρειαστεί σχεδόν 140 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Παγκόσμια Τράπεζα, για το σύνολο της ανοικοδόμησης της χώρας θα χρειαστούν περίπου 350 δισεκατομμύρια δολάρια.

Τρομακτικό είναι το πλήγμα και στον αγροτικό τομέα, σε μια χώρα που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς δημητριακών και ηλιέλαιου παγκοσμίως. Τα στοιχεία Νοεμβρίου έδειχναν πως οι οικονομικές απώλειες ανέρχονται σε τουλάχιστον 34 δισεκατομμύρια δολάρια. Στον πολιτιστικό τομέα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έχουν χτυπηθεί περισσότερα από 3.000 σχολεία και τουλάχιστον 239 πολιτιστικοί χώροι.

Εκατομμύρια πρόσφυγες

Σύμφωνα με την αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, περισσότεροι από 8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Ουκρανία, στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γειτονική Πολωνία φιλοξενεί περισσότερους από 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας ανέρχονται σε 5 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τη Μόσχα ακόμη 5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναζητήσει «καταφύγιο» στη Ρωσία, αν και το Κίεβο έχει κατηγορήσει τη Ρωσία πως πρόκειται για «αναγκαστικές εκτοπίσεις».

Δυτική στρατιωτική βοήθεια

Κατά την έναρξη της εισβολής, η Ουκρανία είχε έναν παρωχημένο στρατιωτικό εξοπλισμό κυρίως σοβιετικής εποχής. Το Κίεβο επανειλημμένα έχει ζητήσει από τους Δυτικούς συμμάχους του να στείλουν σύγχρονο οπλισμό, από συστήματα αεράμυνας έως βαριά άρματα μάχης ακόμη και αεροσκάφη.

Οι δυτικές δυνάμεις ακολουθούν την τακτική της «σαλαμοποίησης», αποστέλλοντας αργά και σταδιακά όλο και βαρύτερο εξοπλισμό. Στόχος ασφαλώς και είναι η ενίσχυση της Ουκρανίας, αλλά πάντα λελογισμένα και με τη διευκρίνηση πως σε καμία περίπτωση δεν βρίσκονται οι ίδιοι σε πόλεμο με τη Ρωσία. Κάθε φορά ζυγίζουν την αντίδραση του Κρεμλίνου φοβούμενοι μια κλιμάκωση που θα μπορούσε να ξέφευγε από κάθε έλεγχο. Αυτός είναι και ο λόγος που σε αυτή τη φάση το αίτημα του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι για μαχητικά αεροσκάφη F16 δεν έχει ικανοποιηθεί.

Μεταξύ της ενίσχυσης του εξοπλισμού του ουκρανικού στρατού, οι ΗΠΑ έχουν στείλει εκτοξευτές πολλαπλών ρουκετών Himars, με βεληνεκές 80 χιλιομέτρων, που σύμφωνα με αναλυτές έπαιξαν κομβικό ρόλο στην ανατροπή των συσχετισμών στα πεδία των μαχών, «κόβοντας» την ρωσική προέλαση στο Χάρκοβο, στα βορειοανατολικά, και στη Χερσώνα, στο Νότο.

Μέχρι τον Νοέμβριο, εκτιμάται πως οι δυτικοί σύμμαχοι του Κιέβου είχαν ανακοινώσει βοήθεια που ξεπερνούσε τα 40 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς σε αυτή να περιλαμβάνονται οι τελευταίες ανακοινώσεις από ΗΠΑ, Καναδά και πολλές ευρωπαϊκές χώρες για αποστολή σύγχρονων αρμάτων μάχης.