Πώς θα εξελιχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία; Ποια είναι μερικά από τα πιθανά σενάρια που εξετάζουν πολιτικοί και στρατιωτικοί αναλυτές; Λίγοι μπορούν να προβλέψουν το μέλλον με σιγουριά, ωστόσο υπάρχουν πέντε πιθανά σενάρια για την έκβαση των εχθροπραξιών, τα οποία παρουσιάζει σε ανάλυσή του το BBC. Τα περισσότερα από αυτά, ωστόσο, είναι δυσοίωνα.
Σύντομος πόλεμος
Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία κλιμακώνει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Η ρωσική αεροπορία, της οποίας ο ρόλος είναι περιορισμένος μέχρι στιγμής, εξαπολύει σκληρές αεροπορικές επιδρομές. Μαζικές κυβερνοεπιθέσεις πλήττουν τις εθνικές υποδομές. Δίκτυα επικοινωνίας και ενεργειακά αποθέματα καταρρέουν. Οι νεκροί είναι χιλιάδες.
Παρά τη γενναία αντίσταση το Κίεβο πέφτει μέσα σε λίγες ημέρες. Η κυβέρνηση αντικαθίσταται από ένα φιλορωσικό καθεστώς μαριονέτα. Ο Πρόεδρος Ζελένσκι είτε δολοφονείται είτε καταφεύγει στη δυτική Ουκρανία ή ακόμα και στο εξωτερικό, για να δημιουργήσει μια εξόριστη κυβέρνηση. Ο Πρόεδρος Πούτιν κηρύσσει τη νίκη και αποσύρει ορισμένες δυνάμεις, αφήνοντας αρκετές πίσω για να διατηρήσει κάποιο έλεγχο. Χιλιάδες πρόσφυγες συνεχίζουν να φεύγουν δυτικά. Η Ουκρανία καθίσταται κάτι σαν τη Λευκορωσία κράτος – δορυφόρος της Μόσχας.
Κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου αδύνατο, αλλά θα εξαρτηθεί από πολλούς ευμετάβλητους παράγοντες: Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν καλύτερες δυνατότητες, οι περισσότερες από τις δυνάμεις τους έχουν ήδη αναπτυχθεί και το μαχητικό πνεύμα της Ουκρανίας εξασθενεί. Ο Πούτιν μπορεί να επιτύχει την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο και να δώσει ένα τέλος στα σχέδια της Δύσης για την Ουκρανία.
Ωστόσο οποιαδήποτε φιλορωσική κυβέρνηση θα ήταν παράνομη και ευάλωτη σε πιθανή εξέγερση. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα παρέμενε ασταθές και η προοπτική να ξεσπάσει ξανά η σύγκρουση θα παρέμενε υψηλή.
Πόλεμος μακράς διαρκείας
Ίσως το πλέον πιθανό από τα σενάρια είναι ο πόλεμος αυτός να εξελιχθεί σε μια παρατεταμένη σύρραξη. Ίσως οι ρωσικές δυνάμεις να βαλτώσουν, να βρουν προσκόμματα στο χαμηλό ηθικό του στρατού, μία κακή εφοδιαστική αλυσίδα ή και μία όχι τόσο ικανή ηγεσία. Ίσως απαιτηθεί περισσότερος χρόνος για τις ρωσικές δυνάμεις να καταλάβουν πόλεις όπως το Κίεβο των οποίων οι υπερασπιστές πολεμούν από δρόμο σε δρόμο. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ακολουθήσει μακρά πολιορκία. Οι μάχες θα μοιάζουν με τον μακροχρόνιο και βάναυσο αγώνα της Ρωσίας τη δεκαετία του 1990 να καταλάβει και να καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό το Γκρόζνι, την πρωτεύουσα της Τσετσενίας.
Αλλά ακόμη και αν οι ρωσικές δυνάμεις αποκτήσουν κάποια παρουσία σε πόλεις της Ουκρανίας, ίσως να δυσκολευτούν να διατηρήσουν τον έλεγχό τους. Ίσως η Ρωσία να μην μπορεί να παράσχει αρκετά στρατεύματα για να καλύψει μια τόσο τεράστια χώρα. Οι αμυντικοί πόροι της Ουκρανίας μετουσιώνονται σε μια αποτελεσματική εξέγερση, υποστηριζόμενη από τους τοπικούς πληθυσμούς. Η Δύση συνεχίζει να παρέχει όπλα και πυρομαχικά. Αργότερα, ίσως μετά από πολλά χρόνια και ίσως με νέα ηγεσία στη Μόσχα, οι ρωσικές δυνάμεις τελικά εγκαταλείπουν την Ουκρανία, ταπεινωμένες και ματωμένες όπως στο Αφγανιστάν το 1989, ύστερα από μία δεκαετία πολέμου κατά των ισλαμιστών ανταρτών.
Ευρωπαϊκός πόλεμος
Θα μπορούσε αυτός ο πόλεμος να περάσει τα σύνορα της Ουκρανίας; Ο Πρόεδρος Πούτιν θα ίσως να επιδίωκε να ανακτήσει περισσότερα τμήματα της πρώην αυτοκρατορίας της Ρωσίας στέλνοντας στρατεύματα σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όπως η Μολδαβία και η Γεωργία, που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Μπορεί επίσης να προκύψει κλιμάκωση από λάθος χειρισμούς. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν ίσως θεωρήσει τη χορήγηση δυτικών όπλων στις ουκρανικές δυνάμεις ως πράξη επιθετικότητας που δικαιολογεί αντίποινα. Και έτσι, σε μια τέτοια περίπτωση απειλεί να στείλει στρατεύματα στα κράτη της Βαλτικής – που είναι μέλη του ΝΑΤΟ – όπως η Λιθουανία, για να δημιουργήσει έναν χερσαίο διάδρομο με τον ρωσικό παράκτιο θύλακα του Καλίνινγκραντ.
Κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο βεβαίως που θα διακινδύνευε πόλεμο με το ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με το άρθρο 5 του καταστατικού της στρατιωτικής συμμαχίας, επίθεση σε μέλος της συνιστά επίθεση εναντίον όλων. Αλλά ο Πούτιν μπορεί να έπαιρνε το ρίσκο αν ένιωθε ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να σώσει την ηγεσία του. Και αν αντιμετωπίσει την προοπτική ήττας στην Ουκρανία, ίσως μπει στον πειρασμό να προχωρήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση. Τώρα πλέον γνωρίζουμε ότι ο Ρώσος ηγέτης δεν έχει πρόβλημα να σπάει διεθνείς νόρμες δεκαετιών. Και αυτή την λογική του μπορεί να την εφαρμόσει και στη χρήση πυρηνικών όπλων. Αυτή την εβδομάδα, ο κ. Πούτιν έθεσε τις πυρηνικές του δυνάμεις σε υψηλότερο επίπεδο συναγερμού.
Διπλωματική λύση
«Τώρα μιλούν τα όπλα, αλλά το μονοπάτι του διαλόγου πρέπει πάντα να παραμένει ανοικτό», δήλωση ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Σίγουρα ο διάλογος συνεχίζεται. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν μίλησε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στο τηλέφωνο. Οι διπλωμάτες λένε ότι γίνονται κάποιες επαφές με τη Μόσχα. Και προς έκπληξη πολλών, Ρώσοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν συναντηθεί για συνομιλίες στα σύνορα με τη Λευκορωσία. Δεν έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο, αλλά και μόνο το ότι συμφωνεί για συνομιλίες δείχνει ότι ο κ. Πούτιν φαίνεται τουλάχιστον έχει αποδεχθεί την πιθανότητα μιας ανακωχής κατόπιν διαπραγμάτευσης.
Η ερώτηση-κλειδί είναι εάν η Δύση μπορεί να προσφέρει αυτό που οι διπλωμάτες αποκαλούν «διέξοδο», καθώς θεωρούν ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει ο Ρώσος ηγέτης τι χρειάζεται για να αρθούν οι κυρώσεις της Δύσης ώστε να είναι τουλάχιστον πιθανή κάποια λύση που θα σώζει τα προσχήματα.
Υπάρχει το εξής σενάριο: Ο πόλεμος εξελίσσεται άσχημα για τη Ρωσία. Οι κυρώσεις αρχίζουν να αναστατώνουν τη Μόσχα. Η αντίθεση στον πόλεμο διογκώνεται όσο φτάνουν τα φέρετρα. Ο Πούτιν αναρωτιέται μήπως άπλωσε τα πόδια του πέρα από το πάπλωμα. Κρίνει ότι η συνέχιση του πολέμου μπορεί να συνιστά μεγαλύτερη απειλή για την ηγεσία του από την ταπείνωση του τερματισμού του. Η Κίνα παρεμβαίνει, ασκώντας πίεση στη Μόσχα για συμβιβασμό, προειδοποιώντας ότι θα πάψει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και αέριο αν δεν υπάρξει αποκλιμάκωση. Κι έτσι ο Πούτιν αναζητεί μια διέξοδο.
Την ίδια στιγμή οι ουκρανικές αρχές βλέπουν τη συνεχιζόμενη καταστροφή της χώρας τους και συμπεραίνουν πως ένας πολιτικός συμβιβασμός μπορεί να είναι προτιμότερος από μια τόσο καταστροφική απώλεια ζωής. Έτσι οι διπλωμάτες αρχίζουν τις συζητήσεις και φτάνουν σε μια συμφωνία. Ας πούμε ότι η Ουκρανία αποδέχεται τη ρωσική κυριαρχία στην Κριμαία και σε τμήματα του Ντονμπάς. Έναντι αυτού, ο Πούτιν αποδέχεται την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και το δικαίωμά της να εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Ευρώπη. Αυτό μπορεί να μη φαίνεται και τόσο πιθανό, αλλά δεν είναι πέρα από το πλαίσιο της λογικής ότι ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να αναδυθεί από τα συντρίμμια μιας αιματηρής σύγκρουσης
Ανατροπή του Πούτιν
Ο Ρώσος πρόεδρος όταν ξεκίνησε την εισβολή διεμήνυσε: «Είμαστε έτοιμοι για κάθε αποτέλεσμα». Τι θα συμβεί όμως αν το αποτέλεσμα είναι να χάσει την εξουσία; Μπορεί να μοιάζει αδιανόητο, ωστόσο ο κόσμος έχει αλλάξει τα τελευταία 24ωρα και όλα τα σενάρια περνούν από το μυαλό μας. Ο Σερ Λόρενς Φρίντμαν, καθηγητής στο King’s College έγραψε πριν λίγες ημέρες: «Όσο πιθανό είναι να αλλάξει το καθεστώς στο Κίεβο, τόσο είναι να αλλάξει και στη Μόσχα».
Τι οδηγεί σε αυτόν τον ισχυρισμό; Ίσως ο Πούτιν επιδιώξει έναν καταστροφικό πόλεμο. Σε αυτό το σενάριο, χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες θα πεθάνουν. Την ίδια ώρα, οι οικονομικές κυρώσεις «δαγκώνουν». Ο Ρώσος πρόεδρος χάνει τη λαϊκή υποστήριξη, ενώ παράλληλα γεννάται ο κίνδυνος λαϊκής εξέγερσης. Ο ίδιος χρησιμοποιεί τις δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας της Ρωσίας για να καταστείλει τις κινητοποιήσεις. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να γυρίσει «μπούμερανγκ» αν αρκετά μέλη της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής ελίτ της Ρωσίας στρέφονταν εναντίον του. Η Δύση διαβεβαιώνει ότι εάν ο Πούτιν αντικατασταθεί από έναν πιο μετριοπαθή ηγέτη, τότε θα προβεί σε άρση ορισμένων κυρώσεων και σε αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Προκαλείται ένα αιματηρό πραξικόπημα στο παλάτι και ο Πούτιν εκδιώκεται. Και πάλι αυτό μπορεί να μην φαίνεται πιθανό αυτή τη στιγμή, αλλά δεν θα μοιάζει εξωπραγματικό εάν οι άνθρωποι που έχουν ωφεληθεί από τον Πούτιν, δεν πιστεύουν πλέον ότι μπορεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντά τους.
Το συμπέρασμα είναι πως ό,τι κι αν γίνει, ο κόσμος έχει αλλάξει
«Τα σενάρια αυτά δεν αποκλείουν το ένα το άλλο – κάποια εξ αυτών θα μπορούσαν να συνδυαστούν και να προκαλέσουν διαφορετικά αποτελέσματα. Αλλά όπως και να εξελιχθεί αυτός ο πόλεμος, ο κόσμος έχει αλλάξει. Δεν θα επιστρέψει στο προηγούμενο status quo. Οι σχέσεις της Ρωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο θα είναι διαφορετικές. Η στάση της Ευρώπης απέναντι σε ζητήματα ασφάλειας θα έχει μεταβληθεί. Και η φιλελεύθερη, βασισμένη στο διεθνές δίκαιο, τάξη ίσως θα έχει ανακαλύψει εκ νέου τον σκοπό της δημιουργίας της» καταλήγει το BBC.
