Στην προειδοποίηση ότι μεγαλύτερος αριθμός χωρών ολισθαίνει προς τον αυταρχισμό, ενώ ο αριθμός των εδραιωμένων δημοκρατιών που απειλούνται δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλός, προχώρησε σήμερα, Δευτέρα (22/11) σε έκθεσή της η διακυβερνητική οργάνωση Διεθνές Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια (IDEA). Η IDEA επισημαίνει επίσης ότι για πρώτη φορά οι ΗΠΑ εντάσσονται στον κατάλογο με τις «δημοκρατίες σε οπισθοδρόμηση», κυρίως λόγω μιας υποβάθμισης κατά το δεύτερο μισό της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ.

Αναλυτικότερα, οι λαϊκιστικές πολιτικές, η εκμετάλλευση των περιορισμών για την πανδημία της COVID-19 για να φιμωθούν αντιφρονούντες, μια τάση των χωρών να μιμούνται την αντιδημοκρατική συμπεριφορά των άλλων και η παραπληροφόρηση που χρησιμοποιείται για τον διχασμό κοινωνιών είναι οι κύριοι παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτό, υπογραμμίζει η IDEA, η οποία έχει την έδρα της στη Στοκχόλμη.

«Περισσότερες χώρες από ποτέ υποφέρουν από διάβρωση της δημοκρατίας», επισημαίνει στην έκθεσή της για το 2021 όσον αφορά την κατάσταση της δημοκρατίας, η οποία στηρίζεται σε δεδομένα που συγκεντρώνει από το 1975. «Ο αριθμός των χωρών που υφίστανται ‘δημοκρατική οπισθοδρόμηση’ δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλός», υπογραμμίζει, αναφερόμενη στην οπισθοδρομική στροφή σε τομείς, μεταξύ των οποίων οι έλεγχοι στην κυβέρνηση και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, όπως επίσης η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι χώρες όπου η δημοκρατία κατρακύλησε

Το Αφγανιστάν, στο οποίο οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία τον Αύγουστο μετά την απόσυρση των διεθνών στρατευμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, συνιστά την πιο δραματική περίπτωση φέτος, ενώ το πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου στη Μιανμάρ σηματοδοτεί την κατάρρευση μιας εύθραυστης δημοκρατίας. Μεταξύ των άλλων παραδειγμάτων αναφέρονται το Μαλί, στο οποίο έχουν γίνει δύο πραξικοπήματα από το 2020, και η Τυνησία, όπου ο πρόεδρος διέλυσε το κοινοβούλιο και ανέλαβε έκτακτες εξουσίες. Μεγάλες δημοκρατίες, όπως η Βραζιλία και οι ΗΠΑ είδαν τους προέδρους τους να αμφισβητούν την αξιοπιστία αποτελεσμάτων εκλογών, ενώ η Ινδία είδε τη δίωξη ομάδων ανθρώπων που επέκριναν κυβερνητικές πολιτικές.

Η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβενία και η Σερβία είναι οι ευρωπαϊκές χώρες με τις μεγαλύτερες οπισθοδρομήσεις στη δημοκρατία. Η Τουρκία παράλληλα γνώρισε μια από τις μεγαλύτερες οπισθοχωρήσεις της δημοκρατίας μεταξύ του 2010 και του 2020, μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Στην πραγματικότητα, το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει τώρα είτε σε μη δημοκρατικά καθεστώτα είτε σε χώρες στις οποίες υπάρχει οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας», υπογραμμίζει η IDEA στην έκθεσή της.

Η πανδημία της COVID-19 οδήγησε σε μια έξαρση της αυταρχικής συμπεριφοράς των κυβερνήσεων, σύμφωνα με την έκθεση, στην οποία επισημαίνεται ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα αυταρχικά καθεστώτα ήταν καλύτερα στην καταπολέμηση της πανδημίας. «Η πανδημία παρέχει πρόσθετα εργαλεία και αιτιολόγηση για κατασταλτικές τακτικές και φίμωση των διαφωνούντων σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο είναι η Λευκορωσία, η Κούβα, η Μιανμάρ, η Νικαράγουα και η Βενεζουέλα», σύμφωνα με την έκθεση.

Η περίπτωση των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ, αν και παραμένουν «μια υψηλού επιπέδου» δημοκρατία, εντάσσονται για πρώτη φορά στις «δημοκρατίες σε οπισθοδρόμηση», επισημαίνει επίσης η διακυβερνητική οργάνωση στην έκθεσή της. Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση στις ΗΠΑ συνδέεται με την πτώση των δεικτών της χώρας όσον αφορά τις «ελευθερίες του πολίτη και τους ελέγχους στην κυβέρνηση», εξήγησε ο Αλεξάντερ Χάντσον, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.

Η IDEA επικαλείται κυρίως την «ιστορική καμπή» των εκλογικών αμφισβητήσεων των προεδρικών του Νοεμβρίου του 2020 από τον Ντόναλντ Τραμπ και τη «μείωση των ερευνών του Κογκρέσου για τη δράση του προέδρου μεταξύ του 2018 και του 2020». «Κατατάξαμε τις ΗΠΑ ως ‘σε οπισθοδρόμηση’ για πρώτη φορά φέτος, αλλά τα στοιχεία μας υποδηλώνουν ότι η πτώση ξεκίνησε τουλάχιστον το 2019», σημείωσε ο Χάντσον.

Καλύπτοντας για μισό αιώνα δημοκρατικούς δείκτες και παρακολουθώντας την πλειονότητα των χωρών του κόσμου (περίπου 160), η IDEA τις κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες: δημοκρατία (μεταξύ των οποίων ‘δημοκρατία σε οπισθοδρόμηση’), «υβριδικά» συστήματα και αυταρχικά καθεστώτα.

«Η ορατή επιδείνωση της δημοκρατίας στις ΗΠΑ, όπως μαρτυρούν η αυξανόμενη τάση αμφισβήτησης αξιόπιστων εκλογικών αποτελεσμάτων, οι προσπάθειες για καταστολή της συμμετοχής και η καλπάζουσα πόλωση (…) είναι μια από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις όσον αφορά την δημοκρατία σε παγκόσμια κλίμακα», δήλωσε ο γενικός γραμματέας της IDEA, Κέβιν Κάσας-Ζαμόρα.

Η διακυβερνητική οργάνωση επεσήμανε εξάλλου ότι για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά το 2020, ο αριθμός των χωρών που βαίνουν προς την κατεύθυνση του αυταρχισμού ξεπέρασε τον αριθμό των χωρών που βρίσκονται σε φάση εκδημοκρατισμού. Πρόκειται για μια κατάσταση άνευ προηγουμένου από τότε που άρχισε να συλλέγει στοιχεία τη δεκαετία του ’70, υπογράμμισε, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί το 2021.