Στη δεκαετία του 1960 μια υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη δημιούργησε ένα ολοκαίνουργιο νησί στο αρχιπέλαγος Vestmannaeyjar στα νότια παράλια της Ισλανδίας, καθιστώντας το το νοτιότερο σημείο της χώρας. Το νησί διαμορφώθηκε από μια ηφαιστειακή έκρηξη που ξεκίνησε 130 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και έφτασε στην επιφάνεια στις 14 Νοεμβρίου 1963. Η έκρηξη διήρκεσε έως τις 5 Ιουνίου του 1967, όταν το νησί έφτασε στο μέγιστο του μέγεθος αγγίζοντας τα 2,7 τ. χλμ.
Το νησί που απαγορεύεται να προσεγγίσει κανείς στην Ισλανδία
Το νέο νησί πήρε το όνομά του από τον Surtr, έναν γίγαντα από τη μυθολογία των Νορβηγών και έκτοτε έχει γίνει μια μελέτη περίπτωσης για το πώς αναπτύσσονται τα οικοσυστήματα χωρίς καμία παρέμβαση από τον άνθρωπο. Εκτός, φυσικά, από τους ιδανικά μη επεμβατικούς επιστήμονες που το μελετούν. Οι επιστήμονες δεν είχαν κάθε μέρα την ευκαιρία να μελετούν ένα νησί από την στιγμή που άρχισε να αναδύεται και έτσι αποφάσισαν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία στο έπακρο.
Έτσι, μελετήθηκε εντατικά από ηφαιστειολόγους κατά την έκρηξή του, και στη συνέχεια από βοτανολόγους και άλλους βιολόγους καθώς διάφορες μορφές ζωής άρχισαν να το εποικίζουν σταδιακά. Μερικές από τις μορφές ζωής που έχουν ανακαλυφθεί στα τόσα χρόνια ερευνών στο Surtsey περιλαμβάνουν μανιτάρια, τουλάχιστον 89 είδη πουλιών και ένα είδος ντομάτας.
Το 1969, λοιπόν, ένας Ισλανδός επιστήμονας με το όνομα Agust Bjarnason κλήθηκε να κάνει ένα ταξίδι στο Surtsey για να εντοπίσει ένα μυστηριώδες φυτό, το οποίο αναγνώρισε ως ντομάτα. Μάλιστα, όπως αναφέρει το menrtalflosslcom, ο Bjarnason αστειευόμενος ανέφερε ότι «Κάποιος είχε κάνει τη δουλειά του… και αυτό το φυτό ντομάτας είχε μεγαλώσει από τα κόπρανα».
Η έκρηξη που δημιούργησε το Surtsey δημιούργησε, επίσης, μερικά ακόμα μικρά νησιά κατά μήκος αυτής της ηφαιστειακής αλυσίδας, όπως το Jolnir και άλλες, ανώνυμες κορυφές. Ωστόσο, τα περισσότερα από αυτά διαβρώθηκαν αρκετά γρήγορα, ενώ εκτιμάται ότι το Surtsey θα παραμείνει πάνω από τη στάθμη της θάλασσας για ακόμη 100 χρόνια.
Η μόνη ουσιαστική ανθρώπινη παρέμβαση σε αυτό το παρθένο οικοσύστημα είναι στην ουσία ή καλύβα που χρησιμοποιείται από τους ερευνητές ενώ μένουν στο νησί, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι όλοι οι επισκέπτες του νησιού ελέγχουν τον εαυτό τους και τα υπάρχοντά τους για να διασφαλίσουν ότι δεν εισάγουν τυχαία σπόρους που θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τεχνητά το οικοσύστημα που έχει δημιουργηθεί στο νησί.
Σήμερα, οι ελάχιστοι επιστήμονες που το μελετούν είναι και οι μόνοι που επιτρέπεται να βρίσκονται σε αυτό, ενώ για τους τουρίστες της περιοχής ο μοναδικός τρόπος για να το δουν, έστω και από μακριά, είναι μέσω ελικοπτέρου. Κάτι που επιτρέπει στη φυσική οικολογική διαδοχή του νησιού να προχωρήσει χωρίς εξωτερική παρέμβαση.
Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη επιστημονική του αξία, το 2008 η UNESCO κήρυξε το νησί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
