Αντίθετα με πολλά από αυτά που λέγονται σήμερα, η μικρή διαφορά ανάμεσα στο «ΝΑΙ» και το «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα της Πέμπτης για τη Σκωτία είναι ένα ενδεχόμενο που περιμένουν και φοβούνται εδώ και καιρό πολλοί ευρωπαίοι αναλυτές. Πριν ακόμη από το καλοκαίρι, όταν οι δημοσκοπήσεις έδιναν μεγάλο προβάδισμα στο «ΟΧΙ», το Λονδίνο είχε υποσχεθεί στο Εδιμβούργο να τροποποιήσει τον λεγόμενο «φόρο του υπνοδωματίου» (bedroom tax) που έχει επιβάλει ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον: ο φόρος αυτός προβλέπει μείωση του στεγαστικού επιδόματος για όσους έχουν «άδεια» υπνοδωμάτια.
Παράλληλα, δημοσιεύονταν πολλά άρθρα και έρευνες για το μέλλον ενός διασπασμένου Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ και η Τράπεζα της Αγγλίας άρχισε να ετοιμάζεται διακριτικά για το σενάριο της ανεξαρτησίας.
Η πορεία προς την ανεξαρτησία δεν αποτελεί έκπληξη, γράφει ο Φιλίπ Ασκεναζί στην εφημερίδα Le Monde, όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Η ιστορία του σκωτσέζικου έθνους μεγιστοποιεί τον ηρωισμό των στρατιωτών του έναντι των Άγγλων. Το Εδιμβούργο έχει όλα τα πλεονεκτήματα μιας πρωτεύουσας, με μια σημαντική ιστορική κληρονομιά. Με την Πράξη της Ένωσης όμως, το 1707, η Αγγλία κατέστησε τη Σκωτία οικονομικά εξαρτημένη. Η βιομηχανία και οι υπηρεσίες της τελευταίας ωφελούνταν από την ενιαία βρετανική αγορά. Για πολύ καιρό, όλες οι σκωτσέζικες οικογένειες είχαν ένα γιο ή έναν ανιψιό στον στρατό του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η εξάρτηση αυτή άλλαξε μορφή τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη Βόρεια Θάλασσα όξυνε τις αποσχιστικές τάσεις κατά τη δεκαετία του ’70 και οδήγησε στη διενέργεια δημοψηφίσματος το 1979 για τη συγκρότηση ενός τοπικού κοινοβουλίου. Το δημοψήφισμα εκείνο απέτυχε, καθώς η συμμετοχή ήταν πολύ μικρή.
Η αποτυχία εκείνη επέτρεψε στη Μάργκαρετ Θάτσερ να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από το πετρέλαιο της Σκωτίας για να πραγματοποιήσει τη συντηρητική της επανάσταση. Ενώ οι περισσότεροι Σκωτσέζοι έχουν ένα κοινωνικό όραμα που μοιάζει περισσότερο με εκείνο των σκανδιναβικών χωρών, οι φόροι των πλουσίων μειώθηκαν – προς όφελος των Άγγλων. Την ίδια στιγμή, η μετατροπή της βρετανικής βιομηχανίας σε μια χρηματοπιστωτική οικονομία με κέντρο το Λονδίνο έπληξε σοβαρά τη βιομηχανική Σκωτία.
Η ευρωπαϊκή οικοδόμηση βύθισε τη Σκωτία σε μια ενιαία αγορά, που αυτή τη φορά ήταν ηπειρωτική. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου προκάλεσε τη διάλυση πολλών συνταγμάτων της Σκωτίας. Και το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας άρχισε πάλι να δυναμώνει.
Για να εξασφαλίσει τη νίκη του στις εκλογές του 1997, ο Τόνι Μπλερ χρειαζόταν τις ψήφους των Εργατικών της Σκωτίας. Δεσμεύτηκε λοιπόν να οργανώσει ένα νέο δημοψήφισμα για την παραχώρηση σημαντικών εξουσιών σε ένα σκωτσέζικο κοινοβούλιο. Αυτή τη φορά, η συμμετοχή ήταν μεγάλη, αλλά το Λονδίνο διατήρησε εξουσίες στο οικονομικό πεδίο, όπως η ενέργεια και η φορολογία. Και η επιστροφή των Συντηρητικών στην εξουσία έδειξε τα όρια της αποκέντρωσης. Οι Σκωτσέζοι, όπως και το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, υφίστανται την πολιτική που αποφασίζεται στον Νότο. Οι εθνικιστές κέρδισαν την απόλυτη πλειοψηφία το 2011. Και η κυβέρνηση Κάμερον αναγκάστηκε να συμφωνήσει με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.
Αν κερδίσει το «ΝΑΙ», γράφει ο Ασκεναζί, η ανεξαρτησία θα ξεκινήσει με οργανωμένο τρόπο και θα λάβει ισχύ το 2016. Η γεωπολιτική αναταραχή, όμως, θα είναι σημαντική. Ολόκληρη η πολιτική και οικονομική Ευρώπη μπορεί να σχεδιαστεί από την αρχή: το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να βγει από την ΕΕ, οι αποσχιστικές τάσεις μπορεί να φουντώσουν στην Ισπανία κλπ. Θα είναι ένα ηλεκτροσόκ, που μπορεί να αποδειχθεί τόσο σωτήριο όσο και επικίνδυνο για μια ήπειρο αβέβαιη για το μέλλον της.
