Όλοι είχαμε το αγαπημένο μας παιχνίδι ως παιδιά, παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν ενδιαφερθήκαμε να μάθουμε την ιστορία που σέρνεται ξοπίσω του.
Είτε λοιπόν μιλάμε για κούκλες είτε για αγορίστικες φιγούρες είτε τέλος για απλά τουβλάκια κατασκευών, τα παιχνίδια συνήθιζαν να συντροφεύουν την παιδική μας ηλικία, γινόμενα αχώριστοι φίλοι.
Πίσω όμως από τις νοσταλγικές αυτές παιδικές ιστορίες κρύβεται ένας παράξενος κόσμος από λυσσαλέο επιχειρηματικό ανταγωνισμό, με μηνύσεις, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, ακόμα και απόρρητες κυβερνητικές αποστολές έχουν αναλάβει μυστικά τα αγαπημένα μας παιχνίδια!
Ας δούμε λοιπόν μια σειρά από γνωστότατα παιδικά παιχνίδια και τις τουλάχιστον αναπάντεχες ιστορίες που έχουν να διηγηθούν…
Η Lego «εμπνέεται» από τη δουλειά άλλων
Η μανία με τα πλαστικά τουβλάκια δεν λέει να κοπάσει και πλέον έχουν μετατραπεί ακόμα και σε κινηματογραφικούς αστέρες. Η ιστορία της Lego έχει όμως ένα σκοτεινό, κατασκότεινο μυστικό: το αγαπημένο παιχνίδι όλων είναι στην πραγματικότητα απλή αντιγραφή (για να το πούμε κομψά)! Κι αυτό γιατί κάποτε η Lego Group ήταν ένα απλό παιχνιδάδικο της Δανίας: ήταν το 1916 όταν μια ομάδα μαραγκών κατασκεύαζε μικρά ξύλινα παιχνίδια, μέχρι κάποιος τους σφύριξε για την αγγλική Kiddicraft, τη φίρμα κάποιου Hilary Fisher Page που κατασκεύαζε πλαστικά τουβλάκια με εσοχές, ιδανικά για να συμπλέκονται σε ομάδες. Τα τουβλάκια ήταν βέβαια πατενταρισμένα, αν και η Lego δεν θα μπορούσε να νοιαστεί λιγότερο γι’ αυτό: δανείστηκε λοιπόν τον σχεδιασμό της Kiddicraft, πρόσθεσε και τις δικές της (ελάχιστες) πινελιές και τα υπόλοιπα είναι ιστορία! Η Lego έγινε μια από τις κορυφαίες εταιρίες παιχνιδιών του κόσμου, όσο για την Kiddicraft , κανείς δεν ξανάκουσε έκτοτε γι’ αυτή. Η Lego δεν είναι φυσικά η μόνη εταιρία που υφάρπαξε την ιδέα κάποιου άλλου, είναι όμως από τις ονομαστότερες…
Το καλύτερο/χειρότερο χριστουγεννιάτικο δώρο του κόσμου
Όταν ο Τζορτζ Λούκας κινηματογραφούσε το πρώτο «Star Wars», φάνηκε από νωρίς ότι ήταν εξίσου επιχειρηματίας όσο και σκηνοθέτης. Κι αυτό γιατί ο Λούκας αρνήθηκε την παχυλή προσωπική αμοιβή των 500.000 δολαρίων, παίρνοντας μόνο 150.000 δολάρια μισθό, αποκτώντας όμως τόσο τον έλεγχο όλων των sequels όσο και τα αποκλειστικά δικαιώματα στην εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων. Πριν ολοκληρωθεί η θρυλική ταινία, τα εν λόγω δικαιώματα δεν ήταν και καμιά σπουδαία ιστορία, άσε που η 20th Century Fox θεωρούσε πως το «Star Wars» θα πάτωνε εισπρακτικά. Η πραγματικότητα ήταν όμως ελαφρώς διαφορετική: το «Star Wars» κέρδισε 12 δισ. δολάρια σε παιχνίδια μόνο, κάνοντας τον Λούκας ασύλληπτα πλούσιο! Ακόμα και σήμερα οι φιγούρες του Han Solo και του Darth Vader πουλούν σαν τρελές, φανταστείτε λοιπόν τι γινόταν το 1977. Ήταν τόσα τα παιδιά που ήθελαν να παίξουν με τις φιγούρες της μυθικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας που η κατασκευάστρια εταιρία Kenner πιάστηκε ανέτοιμη, μην περιμένοντας την τρομακτική επιτυχία του blockbuster, και σαν να μην έφτανε αυτό, τα Χριστούγεννα κοντοζύγωναν. Και τότε ήταν που η Kenner σκαρφίστηκε την καλύτερη χειρότερη ιδέα όλων των εποχών: αντί για πραγματικές φιγούρες, τα παιδιά θα έπαιρναν ένα άδειο κουτί! Γνωστό ως Early Bird Certifivate Package, το αδειανό κουτί υποσχόταν στα παιδιά τέσσερις φιγούρες Star Wars (Luke, Leia, R2 και Chewie) μόλις αυτές θα κυκλοφορούσαν. Παρά το γεγονός ότι το μόνο που έπαιρναν στην ουσία ήταν ένα κουτί άδειο, ένα πιστοποιητικό και δυο-τρία αυτοκόλλητα Star Wars, η συσκευασία σημείωσε τρομακτική επιτυχία! Σήμερα μάλιστα η συλλεκτική συσκευασία αξίζει μερικές χιλιάδες δολάρια…
Η ψυχολογική μελέτη με την Bobo Doll
Τα παιχνίδια δεν είναι μόνο για ψυχαγωγία, είναι επίσης ιδανικά για πειράματα κοινωνικής ψυχολογίας. Ένα τέτοιο εντυπωσιακό πείραμα έλαβε χώρα το 1961 στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, από τον καθηγητή Albert Bundura, και περιλάμβανε τον φουσκωτό κλόουν Bobo Doll. Στην πρώτη από τις τρεις πειραματικές συνθήκες, ένας ενήλικας κακομεταχειριζόταν και κακοποιούσε την κούκλα, στη δεύτερη την αγνοούσε παίζοντας με ένα άλλο παιχνίδι και στην τρίτη, τη συνθήκη ελέγχου, δεν υπήρχε βιντεάκι να παρακολουθήσουν τα παιδιά. Κατόπιν τα παιδιά αφέθηκαν ελεύθερα να αλληλεπιδράσουν με το παιχνίδι και όσα είχαν δει τον ενήλικα να το κακομεταχειρίζεται, έκαναν ακριβώς το ίδιο: μετατράπηκαν σε Ράμπο και του άλλαξαν τα φώτα, κάτι που δεν έκαναν φυσικά τα παιδιά των άλλων συνθηκών. Στο περίφημο κοινωνικο-ψυχολογικό πείραμα ο Bandura συνειδητοποίησε ότι τα παιδιά μαθαίνουν συμπεριφορές παρατηρώντας τους άλλους, σαφώς ορόσημο για τη δεκαετία του 1960, όταν η επικρατούσα παιδαγωγική θεωρία έλεγε ότι τα παιδιά μαθαίνουν μέσω συστήματος ανταμοιβής και τιμωρίας. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα βγείτε εκτός εαυτού μπροστά στα παιδιά σας, θυμηθείτε τον κακομοίρη τον Bobo…
Η μάχη για τα δικαιώματα των Μεταλλαγμένων
Από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν το 1963, οι περίφημοι X-Men μάχονται συνεχώς με την προκατάληψη και τα στερεότυπα, παλεύοντας για ισότητα και αξιοπρέπεια στη ζωή των Μεταλλαγμένων. Και τότε η Marvel τους μαχαίρωσε πισώπλατα! Η αμερικανική κυβέρνηση συνήθιζε να κατηγοριοποιεί τα παιχνίδια με φιγούρες ως εξής: στις «κούκλες», που αντικατόπτριζαν ανθρώπινα όντα, και στα «παιχνίδια», που απεικόνιζαν μη ανθρώπινες μορφές. Και για κάποιον λόγο, οι κούκλες φορολογούνταν με 12% την ίδια ώρα που τα παιχνίδια με μόλις 6,8%! Όλοι μας πια μαντεύουμε τι έγινε: τα τσακάλια της Marvel ανακάλυψαν ότι οι φιγούρες της κατηγοριοποιούνταν στις «κούκλες» και πήγαν το θέμα στο δικαστήριο, ισχυριζόμενοι ότι οι X-Men (αλλά και οι Fantastic Four, ακόμα και ο Spider-Man) δεν ήταν πραγματικά ανθρώπινα όντα, αλλά μεταλλαγμένα πλάσματα! Στην πολύκροτη υπόθεση του 2003 (Toy Biz, Inc. vs United States), η Marvel κέρδισε, καθώς ο δικαστής κατέληξε ότι οι χαρακτήρες με υπερδυνάμεις «πρέπει να είναι κάτι διαφορετικό από ανθρώπους»! Τα στελέχη της φίρμας πέταξαν από τη χαρά τους, όχι όμως και το φανατικό κοινό των X-Men, καθώς η υπόθεση παραβίαζε όλα όσα μάχονταν οι Μεταλλαγμένοι αυτά τα χρόνια. Λίγα χρόνια αργότερα βέβαια η περίεργη κατηγοριοποίηση κούκλας/παιχνιδιού έπαψε να υφίσταται και οι X-Men επέστρεψαν στην ανθρώπινη φύση τους…
Ο Οργανισμός για την Απελευθέρωση της Barbie
Τα Χριστούγεννα του 1993 ήταν μια ταραγμένη περίοδος για την Barbie αλλά και τους φίλους του G.I. Joe. Τα παιδιά λαχταρούσαν να πάρουν στα χέρια τους τις νέες ομιλούσες φιγούρες «Talking Duke» του G.I. Joe και τις «Teen Talk» Barbie, αν και όταν άνοιξαν τα κουτιά τούς περίμενε μια έκπληξη από τις λίγες: αντί για κραυγές πολέμου, ο G.I. Joe μιλούσε σαν χαζοχαρούμενη κοπελίτσα, λέγοντας «λατρεύω να ψωνίζω μαζί σου» ή «ας οργανώσουμε τον γάμο των ονείρων μας», την ίδια στιγμή που η Barbie μετατράπηκε σε διψασμένο για αίμα κομάντο κραυγάζοντας «η εκδίκηση είναι δική μου»! Δεν μπέρδεψε φυσικά ο άγιος Βασίλης τους σάκους του, αλλά οι κατασκευάστριες εταιρίες της Barbie και του G.I. Joe, οι Mattel και Hasbro αντίστοιχα, είχαν πέσει θύματα της ακτιβιστικής οργάνωσης Barbie Liberation Organization! Αποτελούμενη από ανήσυχους γονείς, φεμινίστριες, βετεράνους πολέμου και αντιμιλιταριστές ακτιβιστές, η BLO εξαπέλυσε τα μέλη της στα καταστήματα, αγοράζοντας όσες φιγούρες μπορούσαν να βρουν και κατόπιν στο στρατηγείο τους άλλαξαν τις κασέτες των δύο χαρακτήρων. Κι αυτό για να διαμαρτυρηθούν για τα στερεότυπα του φύλου και τον δοξασμό της βίας. Μετά την επιτυχημένη επέμβαση, οι ακτιβιστές έβαλαν τα παιχνίδια στα ράφια των καταστημάτων, από τα οποία τα είχαν αγοράσει νόμιμα, και τότε έγινε το σώσε στον παιδικό κόσμο: ο G.I. Joe ανησυχούσε για την γκαρνταρόμπα του και η Barbie έψαχνε απεγνωσμένα να «καθαρίσει» τους κακούς. Η Barbie Liberation Organization έγινε πρωτοσέλιδο στις ΗΠΑ, κι αν κατέστρεψε τα Χριστούγεννα των παιδιών, το έκανε για καλό σκοπό…
Η εισβολή των λούτρινων αρκουδιών
Η Λευκορωσία παραμένει ένα σχετικά απομονωμένο κράτος, με τον τυραννικό πρόεδρο Alexander Lukashenko να τη διοικεί σαν δικτατορία. Κι όμως, δύο χρόνια πρωτύτερα η Λευκορωσία κατακλύστηκε από ένα ιδιαίτερο κύμα διαμαρτυρίας, με τους διαδηλωτές να μην κινδυνεύουν με σύλληψη και φυλακές! Τον Ιούλιο του 2012 λοιπόν 800 περίπου λούτρινα αρκουδάκια άρχισαν να πέφτουν με αλεξίπτωτα από τον ουρανό του Μινσκ μεταφέροντας το γραπτό μήνυμα από άκρη σε άκρη: «Ελευθερία στη Λευκορωσία» ή «Υποστηρίζουμε τον αγώνα των Λευκορώσων για ελευθερία του λόγου». Η κυβέρνηση προσπάθησε να απαλλαγεί από τον βραχνά ήσυχα-ήσυχα, στο τέλος όμως ο Lukashenko αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι ο ουρανός του Μινσκ είχε γεμίσει από αρκουδάκια που λάτρευαν την ελευθερία. Ο εγκέφαλος του αξιομνημόνευτου γεγονότος ήταν μια σουηδική εταιρία δημοσίων σχέσεων, η Studio Total, η οποία σε συνεργασία με ομάδα λευκορώσων ακτιβιστών πέταξε με αεροπλάνο πάνω από την πόλη απελευθερώνοντας τα αξιολάτρευτα αρκουδάκια της ελευθερίας. Ο Lukashenko δεν ήταν ευτυχής που πέρασαν απαρατήρητοι οι ακτιβιστές και έδιωξε κακήν κακώς τους διοικητές της αεροπορίας και της συνοριοφυλακής…
Κατάσταση ομηρείας
Όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ το 2003, οι αντάρτικες ομάδες της χώρας ανέπτυξαν την κακιά συνήθεια να απαγάγουν στρατιώτες. Κι ενώ άλλες υποθέσεις έληξαν με αίσιο τέλος και άλλες κατέληξαν σε τραγωδίες, καμία δεν ήταν ηχηρότερη από την περίπτωση του John Adam. Τον Φεβρουάριο του 2005 λοιπόν κυκλοφόρησε η φωτογραφία του αλυσοδεμένου αμερικανού φαντάρου, με το όπλο να τον στοχεύει στο κεφάλι, συνοδευόμενη από το μήνυμα για την άμεση εκτέλεσή του αν δεν αποφυλάκιζε η Αμερική μαχητές των ανταρτών. Το μόνο πρόβλημα; Ότι ο Αμερικανικός Στρατός δεν είχε χάσει στρατιώτη! Και κάτι ακόμα: η φωτογραφία είχε κάτι το περίεργο, καθώς το όπλο φαινόταν πλαστικουριά αλλά και το πρόσωπο του ομήρου είχε μια παράξενη δυσκαμψία. Και τότε οι ιθύνοντες της εταιρίας παιχνιδιών Dragon Models USA Inc. συνειδητοποίησαν ότι ο όμηρος ήταν στην ουσία η στρατιωτική φιγούρα που είχαν προσφάτως κυκλοφορήσει! Αν κάνουν φάρσες οι αντάρτες όταν βαριούνται; Μάλλον ναι…
Ο Furby απαγορεύτηκε από την NSA
Δεν υπάρχουν ψύχραιμες εκτιμήσεις για τη χνουδωτή ανατριχιαστική μπάλα: είτε λατρεύεις τους Furbies είτε τους μισείς. Κανείς βέβαια δεν τους σιχάθηκε περισσότερο από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, τη διαβόητη NSA, η οποία στη δεκαετία του 1990 αναγόρευσε τον Furby σε εθνική απειλή(!) και απαγόρευσε τον απόκοσμο κίνδυνο από τα γραφεία της! Δεν είχε βέβαια πρόβλημα με το ίδιο το παιδικό παιχνίδι, ανησυχούσε απλώς ότι θα μπορούσε να φιλοξενεί στο εσωτερικό του μικρόφωνα και κάμερες, κάνοντάς το ιδανικό για κατασκοπεία. Στην πολύκροτη υπόθεση μάλιστα πήρε επισήμως θέση η κατασκευάστρια εταιρία, η Tiger Electronics, ισχυριζόμενη ότι ο Furby δεν είχε καμία δυνατότητα καταγραφής της φωνής, μπορούσε απλώς να μουρμουρίσει καμιά 200αριά λέξεις κι αυτό ήταν όλο. Παρά ταύτα, όταν η αντικατασκοπεία βάζει στο στόχαστρο ένα ανάρπαστο παιδικό παιχνίδι, το θέμα δεν μπορεί να περάσει στα ψιλά…
Η CIA δημιούργησε φιγούρα-έκπληξη του Οσάμα μπιν Λάντεν
Μια από τις πλέον παράξενες ραδιουργίες της διαβόητης Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ περιλάμβανε παιδικούς χαρακτήρες, κακά πνεύματα και τον Νο 1 τότε καταζητούμενο τρομοκράτη της υφηλίου! Ήταν το 2005 όταν η αμερικανική κυβέρνηση έψαχνε τρόπους να δυσφημίσει τον Οσάμα μπιν Λάντεν και η CIA αποφάσισε ότι ήταν ώρα να μπει στη βιομηχανία των παιχνιδιών: δουλεύοντας με τον συν-δημιουργό του G.I. Joe, Donald Levine, η υπηρεσία κατασκεύασε πράγματι μια έκπληξη για τα παιδιά: η κούκλα θα μοιραζόταν στα Πακιστανάκια που είχαν τρυφερά αισθήματα για την αλ-Κάιντα, κι εδώ κρυβόταν το διαβολικό τέχνασμα. Παίζοντας για λίγες ώρες με τον Οσάμα, η μπογιά από το πρόσωπό του θα έφευγε, αποκαλύπτοντας ένα τρομακτικότατο πρόσωπο, δαιμονικό μέχρι εκεί που δεν παίρνει. Σκοπός ήταν να τρομάξουν τα παιδιά και να μείνουν μακριά από την τρομοκρατία, αν και το πλάνο ποτέ δεν ευοδώθηκε: η CIA κατασκεύασε πράγματι τρεις απόκοσμες εκδοχές της κούκλας, πριν εγκαταλείψει οριστικά την επιχείρηση…
