Στο κοινοβούλιο της Τσεχίας συζητείται νομοσχέδιο που προβλέπει την έκτακτη καταβολή ποσού 300.000 κορωνών (περίπου 11.600 ευρώ) σε κάθε γυναίκα από τις εκατοντάδες που στειρώθηκαν στο πλαίσιο ανεπίσημης πολιτικής για μείωση του πληθυσμού των Ρομά στη χώρα.
Οι περισσότερες στειρώσεις έγιναν τις δεκαετίες του 1970 και 1980 κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος της πρώην Τσεχοσλοβακίας, αλλά σύμφωνα με ακτιβιστές η πρακτική αυτή συνεχίστηκε και αυτόν τον αιώνα.
Αν και η τσεχική κυβέρνηση εξέφρασε τη «λύπη» της το 2009 για τις στειρώσεις, δεν προσέφερε κάποια αποζημίωση.
Η Έλενα Γκορόλοβα, που υποβλήθηκε σε στείρωση σε ηλικία 21 ετών και έχει συμβάλει στην 15χρονη εκστρατεία για αποζημίωση, δήλωσε ότι σε κάποιες γυναίκες προσφέρθηκαν οικονομικά κίνητρα ως αντάλλαγμα για τη στείρωση ή τους είπαν ότι θα τους πάρουν τα παιδιά εάν αποκτούσαν περισσότερα, όπως μεταδίδει το ΑΜΠΕ.
Άλλες γυναίκες, όπως η Γκορόλοβα, υποβλήθηκαν σε στείρωση κατά τη διάρκεια καισαρικών επεμβάσεων ή τους είπαν ότι η διαδικασία ήταν μια προσωρινή μέθοδος αντισύλληψης η οποία μπορεί να αντιστραφεί.
Η Ευρωπαία επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα παρότρυνε τους βουλευτές να ψηφίσουν το νομοσχέδιο, λέγοντας ότι ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία για να αποδώσουν δικαιοσύνη. Κάποια θύματα έχουν ήδη πεθάνει.
«Δεν πρέπει να χαθεί αυτή η ευκαιρία», ανέφερε η Ευρωπαία επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ντούνια Μιάτοβιτς σε επιστολή του πέρυσι προς τους Τσέχους βουλευτές.
«Αν και η ζημιά που έχει προκληθεί στα θύματα, σωματικά και ψυχολογικά, δεν μπορεί ποτέ να διορθωθεί, η θέσπιση… ενός μηχανισμού αποζημίωσης θα δώσει σε αυτές τις γυναίκες ένα μέτρο δικαιοσύνης, το οποίο τους έλειπε για τόσο πολύ καιρό».
Οι Ρομά, η φτωχότερη μειονότητα της Ευρώπης, υπολογίζονται σε περίπου 240.000 στην Τσεχία –περίπου το 2% του πληθυσμού, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Πολλοί εξ αυτών ζουν σε συνθήκες φτώχειας, στο κοινωνικό περιθώριο και αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, την απασχόληση και τη στέγαση.
«Βαθιά ριζωμένη προκατάληψη»
Κανείς δεν γνωρίζει πόσες γυναίκες Ρομά υποβλήθηκαν σε στείρωση, αλλά ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπολογίζουν ότι εκατοντάδες γυναίκες θα μπορούσαν να δικαιούνται αποζημίωση. Η τελευταία γνωστή περίπτωση ήταν το 2007.
«Είχε καταστροφικό αντίκτυπο σε καθέναν από εμάς», δήλωσε η Γκορόλοβα, εκπρόσωπος της Οργάνωσης Women Harmed by Sterilisation. Η κοινωνική λειτουργός υποβλήθηκε σε στείρωση μετά τη γέννηση του δεύτερου γιου της το 1990.
«Όταν μου το είπε ο γιατρός… ήμουν σε σοκ. Άρχισα να κλαίω. Πάντα ήθελα ένα κορίτσι, το ίδιο και ο σύζυγός μου», δήλωσε η ίδια στο Thomson Reuters Foundation.
Η Γκορόλοβα, που βρίσκεται σε επαφή με 200 άλλα θύματα, δήλωσε ότι οι γάμοι κάποιων γυναικών κατέρρευσαν ύστερα από τη στείρωσή τους ενώ άλλες εμφάνισαν χρόνια προβλήματα υγείας.
Η Μιάτοβιτς ανέφερε ότι έρευνα του Τσέχου Συνηγόρου αποκάλυψε ότι η στείρωση γυναικών Ρομά ήταν μια πολιτική για την οποία υπήρχε προτροπή στην Τσεχοσλοβακία, η οποία διαχωρίστηκε στην Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία το 1993.
«Η επιλογή των γυναικών Ρομά μπορεί μόνο να αξιολογηθεί σε σχέση με τις μακρόχρονες και βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις σε βάρος των Ρομά στην τσεχική κοινωνία», ανέφερε η Μιάτοβιτς στο Thomson Reuters Foundation.
Η ίδια δήλωσε ότι το νομοσχέδιο, που έχει διακομματική στήριξη, μπορεί επίσης να ενισχύσει τις προσπάθειες να εξασφαλιστεί δικαιοσύνη για τα θύματα στη Σλοβακία. Άλλες υποθέσεις αναγκαστικής στείρωσης έχουν προκύψει στην Ουγγαρία, την Ελβετία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία, συχνά στο πλαίσιο καταπιεστικών πολιτικών που στοχοποιούσαν κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, δήλωσε η Μιάτοβιτς.
