Είναι σχεδόν 07:40 το πρωί της 11ης Μαρτίου, όταν δέκα βόμβες εκρήγνυνται σε τέσσερα τραίνα γεμάτα από κόσμο στο σιδηροδρομικό σταθμό Ατότσα της Μαδρίτης προκαλώντας τον θάνατο 191 ανθρώπων.

Δέκα χρόνια αργότερα, η Ισπανία σε κλίμα έντονης συναισθηματικής φόρτισης θυμάται τις επιθέσεις αυτές, τις πλέον πολύνεκρες στην ιστορία της.

Από το πρωί, πριν από τις επίσημες εκδηλώσεις μνήμης, μπουκέτα από λουλούδια κρέμονται στα κάγκελα, πάνω από τις ράγες του τραίνου στη Μαδρίτη, πολύ κοντά στο σταθμό όπου εκτυλίχθηκε η τραγωδία, καθώς εκεί εξερράγη ένα από τα τέσσερα τραίνα.

Στον καθεδρικό ναό της Αλμουδένα, χίλιοι άνθρωποι, θύματα των επιθέσεων αλλά και διασώστες, πυροσβέστες, αστυνομικοί, παρακολούθησαν τη επιμνημόσυνη δέηση μαζί με τον βασιλιά Χουάν Κάρλος, τη βασίλισσα Σοφία, τον πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι.

Έχοντας αναχωρήσει από το σταθμό του Αλκάθα ντε Χενάρες, ενός προαστίου της Μαδρίτης, οι παγιδευμένες με εκρηκτικά αμαξοστοιχίες εξερράγησαν στις 11 Μαρτίου 2004 σε ώρα μεγάλης αιχμής, σχεδόν ταυτόχρονα, στους σταθμούς του Σάντα Εουχένια και Ελ Πόθο, μια τρίτη στην είσοδο του σταθμού Ατότσα και μια άλλη στον ίδιο σταθμό.

Η χώρα συγκλονίζεται. Δέκα χρόνια αργότερα, οι Ισπανοί θυμούνται τη μέρα με μεγάλη συγκίνηση. Ανάμεσά τους τα εκατοντάδες θύματα – οι επιθέσεις προκάλεσαν τον τραυματισμό σχεδόν 1.900 ανθρώπων -, ή αυτόπτες μάρτυρες, που διατηρούν ακόμη νωπό το ψυχικό τραύμα.

«Έχουν περάσει δέκα χρόνια, αλλά δεν πολύ μακρινό παρελθόν. Έχασα έναν παλιό συμμαθητή μου και την αδελφή ενός φίλου μου που ζει εκεί, ακριβώς στη γωνία. Όλη μέρα την ψάχναμε στα νοσοκομεία», θυμάται ο Εβαρίστο Ρουίθ, ένας 47χρονος άνδρας που ζει σε αυτή τη γειτονιά.

Δεν σβήνουν ποτέ από τη μνήμη του οι εικόνες εκείνου του πρωινού. «Η γυναίκα μου άκουσε μια έκρηξη. Άνοιξα το παράθυρο και είδα τους ανθρώπους που περπατούσαν, πάνω στις ράγες. Περπατούσαν σαν ρομπότ, σαν ζόμπι».

Στις 11 Μαρτίου 2004 πολλοί κάτοικοι της γειτονιάς αυτής είχαν πάει κουβέρτες για να καλύψουν τα πτώματα. Άλλοι προσπάθησαν αν περάσουν πάνω από τα διαχωριστικά για διασώσουν εγκλωβισμένους επιβάτες.

Παρότι η συντηρητική κυβέρνηση του Χοσέ Μαρία Αθνάρ έσπευσε να αποδώσει την ευθύνη για την επίθεση στην ΕΤΑ, το ίδιο βράδυ μια τρομοκρατική οργάνωση του δικτύου της Αλ Κάιντα ανέλαβε την ευθύνη.

Η επιμονή της κυβέρνησης να κατηγορήσει τη βασκική αυτονομιστική οργάνωση οδήγησε στην ήττα του Χοσέ Μαρία Αθνάρ, μόλις τρεις ημέρες αργότερα στις βουλευτικές εκλογές, αναδεικνύοντας νικητή, παρότι δεν αναμενόταν, τον σοσιαλιστή Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο.

Η Ισπανία, εξοικειωμένη στις επιθέσεις της ETA, απόρησε με την ξαφνική εμφάνιση της ισλαμικής τρομοκρατίας στο έδαφός της.

«Η τρομοκρατία των τζιχαντιστών ήταν αρκετά μακρινή σε εμάς» υπενθύμισε χθες ο υπουργός Εσωτερικών Χόρχε Φερνάντεθ Ντίαθ.

Στα δέκα χρόνια αυτά, έχουν αυξηθεί οι επιχειρήσεις για την εξάρθρωση ισλαμιστικών οργανώσεων και 472 ισλαμιστές συνελήφθησαν. Ωστόσο η κυβέρνηση συνεχίζει να ανησυχεί για την τρομοκρατική απειλή που κρίνει ότι παραμένει «υψηλή».

«Είναι σαφές ότι η Ισπανία είναι ένας από τους στρατηγικούς στόχους του παγκόσμιου τζιχάντ, δεν είμαστε οι μόνοι προφανώς, αλλά σίγουρα είμαστε στο στόχαστρο», πρόσθεσε ο υπουργός.

Τρεις εβδομάδες μετά τις επιθέσεις, στις 3 Απριλίου 2004, επτά άνδρες που θεωρούνταν οι κύριοι βομβιστές των επιθέσεων αυτοκτόνησαν, πυροδοτώντας εκρηκτικά σε μέσα σε διαμέρισμα στο προάστιο Λεγκάνες της Μαδρίτης.

Το 2007, μια δίκη που οδήγησε στην καταδίκη 21 προσώπων, με δύο ποινές ρεκόρ σχεδόν 43.000 χρόνων στη φυλακή, γράφει τον επίλογο του κεφαλαίου αυτού.

Ωστόσο οι επιθέσεις σφράγισαν τη ζωή πολλών πληγέντων.

«Δεν μπορώ πια να περάσω πεζή ανάμεσα σε δύο σταθμευμένα αυτοκίνητα. Φοβάμαι ότι υπάρχει βόμβα», δήλωσε η Αντενίρια Μορέιρα, μια 48χρονη νοσηλεύτρια από τη Βραζιλία, η οποία τότε έγκυος τριών μηνών, απέβαλε μετά τον κλονισμό που υπέστη.