Μεγάλο είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν εξ αιτίας του κορονοϊού χιλιάδες ναυτικοί σε όλο τον κόσμο. Παραμένουν ακινητοποιημένοι εν πλω και λόγω των περιορισμών κατά της εξάπλωσης της πανδημίας δεν είναι εφικτό να αντικατασταθούν από άλλα πληρώματα και να επαναπατριστούν.

Η διεθνής ερευνητική αποστολή που μετέφερε το γερμανικό πλοίο Polarstern στην Αρκτική έχει προκαλέσει τελευταία μεγάλο ενδιαφέρον και όχι μόνο στους κύκλους των επιστημόνων όπως μεταδίδει η Deutsche Welle. Η έρευνα θα έπρεπε κανονικά να είχε σταματήσει τον Απρίλιο. Αλλά η αντικατάσταση των 100 επιστημόνων που βρίσκονταν εν πλω απέτυχε εξαιτίας των ταξιδιωτικών περιορισμών που επιβλήθηκαν κατά της εξάπλωσης της πανδημίας. Το πρόβλημα τελικά επιλύθηκε μετά από τρεις εβδομάδες. Δύο άλλα πλοία, το Sonne και το Maria S. Merian μετέφεραν τους ερευνητές από το Μπρεμερχάβεν στο Σπιτσμπέργκεν, όπου και παρέμειναν για δύο εβδομάδες σε υποχρεωτική καραντίνα.

Όμως αυτή η επιτυχημένη τελικά επιχείρηση μεταφοράς επιστημόνων από την Αρκτική στη Γερμανία δεν αποτελεί τον κανόνα και στον κόσμο των ναυτικών, που πλήττεται έντονα τους τελευταίους μήνες εξαιτίας της πανδημίας. Η Ένωση Γερμανών Εφοπλιστών (VDR) διαμαρτυρήθηκε για την επισφαλή κατάσταση των ναυτικών με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Ναυτικών, που έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται στις 25 Ιουνίου. «Το ότι οι αλλαγές πληρώματος δεν διασφαλίζονται ακόμη σε επαρκή βαθμό, δημιουργεί μια μη βιώσιμη κατάσταση», δήλωσε ο Άλφρεντ Χάρτμαν πρόεδρος της Ένωσης Γερμανών Εφοπλιστών.

Ναυτικοί υπό μεγάλη πίεση

Όπως ανέφερε στη DW η Μάγια Σβιγκερχάουζεν-Λυτ, εκπρόσωπος του συνδικάτου Verdi για θέματα ναυτιλιακής οικονομίας, η κατάσταση έχει ελαφρώς βελτιωθεί τις τελευταίες εβδομάδας. Ωστόσο πολλοί ναυτικοί εξακολουθούν να παραμένουν σε πλοία χωρίς να μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές (ΙΤF) υπολογίζεται ότι 120.000 με 150.000 ναυτικοί βρίσκονται σε καθεστώς αναμονής στις θέσεις εργασίας τους μέχρι να πάρουν το πράσινο φως για να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Η εκπρόσωπος του Verdi προσθέτει επίσης ότι αντιστοίχως πολλοί ναυτικοί περιμένουν εναγωνίως να επιστρέψουν στις θέσεις εργασίας τους, επειδή η πανδημία τους βρήκε στο σπίτι.

Σοβαρά προβλήματα για τον κλάδο

Οι εργαζόμενοι σε πλοία δουλεύουν υπό καθεστώς αντικατάστασης, ώστε να μην πρέπει να βρίσκονται διαρκώς εν πλω. Πρόκειται για ένα καρουζέλ εργαζομένων και αλληλοεξαρτώμενων υπηρεσιών. Πάνω από 1,2  εκατ. ναυτικοί εργάζονται σε περίπου 55.000 εμπορικά πλοία παγκοσμίως και περίπου 200.000 εξ αυτών αντικαθίστανται ανά μήνα από νέα πληρώματα. Πλέον όμως μέχρι τώρα καθιερωμένο μοντέλο εργασίας έχει διαταραχθεί. Η πανδημία του κορονοϊού συνεπάγεται κατά τόπους διαφορετικούς κανόνες και περιορισμούς, ενώ μεταβάλλονται και οι ρυθμίσεις που αφορούν τη βίζα. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς ναυτικών αεροπορικώς στις εστίες τους.

Παράλληλα, σοβαρά είναι και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν  πολλοί ναυτιλιακοί όμιλοι. «Εάν η κατάσταση δεν αλλάξει, οι εφοδιαστικές αλυσίδες θα σπάσουν, επειδή τα πλοία δεν θα μπορούν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους», ανέφερε ο Χάρτμαν. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 90% των εμπορευμάτων παγκοσμίως μεταφέρονται διά θαλάσσης.

Έκκληση για βοήθεια στους ναυτικούς… και από τον Πάπα

Για όσους ναυτικούς έχουν μείνει εγκλωβισμένοι σε πλοία, τα προβλήματα είναι έντονα και σε ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο, ενώ δεν λείπουν οι διαπληκτισμοί. Η απογοήτευση είναι κυρίαρχη. Σημαντική είναι πάντως η στήριξη που λαμβάνουν από ιδιώτες στα λιμάνια που προσαράζουν, ακόμη και από την εκκλησία. Μάλιστα ενδιαφέρον προκαλεί μια παγκόσμια εκστρατεία υποστήριξης των ναυτικών, που έχει ξεκινήσει μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας, του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες αλλά και του Πάπα Φραγκίσκου.

Κάποιες πρώτες επιτυχίες καταγράφονται ήδη. Όπως αναφέρει η εκπρόσωπος του Verdi, «στον τομέα της κρουαζιέρας καταφέραμε να συνεχιστεί η καταβολή των βασικών μισθών στη Γερμανία και για τον στόλο της TUI». Ωστόσο το αβέβαιο εργασιακό καθεστώς για τους εργαζόμενους σε πλοία συχνά γίνεται αφόρητο, ενώ ολοένα συχνότερα καταγράφονται και αυτοκτονίες. Όπως σημειώνει η ίδια, αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ για το 2019, είναι γνωστό ότι στον τομέα καταγράφεται εργασιακή υπερφόρτωση και αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονιών.

Περίπλοκο νομικό καθεστώς

Επίσης η νομική κατάσταση των ναυτικών είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Σε γερμανικά πλοία για παράδειγμα δεν εργάζονται μόνο Γερμανοί υπήκοοι, αλλά υπάρχουν συνάδελφοί τους από πολλές χώρες, συχνά από την Ασία. Επίσης γερμανικά πλοία πλέουν συχνά με διαφορετική σημαία. Συχνή είναι η χρήση σημαίας κρατών της Αφρικής ή της Καραϊβικής, όπου τα κριτήρια είναι πιο χαλαρά και οι οικονομικοί όροι πιο ευνοϊκοί. «Πολλά κράτη σπάνια αναλαμβάνουν την ευθύνη υπεράσπισης των ναυτικών που βρίσκονται σε πλοία, τα οποία έχουν νηολογηθεί με τη σημαία τους» σημειώνει η Σβιγκερχάουζεν-Λυτ αναφερόμενη πχ. στον Παναμά, τα νησιά Μάρσαλ ή τη Μάλτα. Η ίδια θεωρεί σημαντική, τέλος, την ανάληψη δράσης αλλά και την άσκηση πιέσεων από τους γερμανούς πολιτικούς με στόχο την προστασία των ναυτικών και τη διασφάλιση των όρων εργασίας τους – σε περίοδο πανδημίας και μη.