Το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ανακοίνωσε σήμερα ότι θα ξεκινήσει μια ακαδημαϊκή έρευνα δύο ετών για το πώς επωφελήθηκε ή πώς νομιμοποίησε το δουλεμπόριο στον Ατλαντικό και άλλες μορφές καταναγκαστικής εργασίας την περίοδο της αποικιοκρατίας.

Η έρευνα θα εξετάσει τα πιθανά οικονομικά οφέλη που απέσπασε το Κέιμπριτζ από το δουλεμπόριο και επίσης το αν οι υποτροφίες ενίσχυσαν τη ρατσιστική ιδεολογία στο διάστημα μεταξύ του 18ου και των αρχών του 20ού αιώνα.

Οι εκτιμήσεις διαφέρουν κατά πολύ αλλά περίπου 10 εκατομμύρια με 28 εκατομμύρια Αφρικανοί θεωρείται ότι μεταφέρθηκαν με πλοία μέσω του Ατλαντικού την περίοδο από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα. Πολλοί από αυτούς πέθαναν καθ΄οδόν.

Όσοι επέζησαν υποχρεώθηκαν σε δουλεία σε φυτείες ζαχαροκάλαμου, καπνού και βαμβακιού. Η Βρετανία κατήργησε το διατλαντικό δουλεμπόριο το 1807 παρότι η πλήρης κατάργηση της δουλείας ήρθε έπειτα από μια γενιά.

Ο Μάρτιν Μίλετ, ο πρόεδρος της οκταμελούς συμβουλευτικής επιτροπής που επιβλέπει την έρευνα του Κέιμπριτζ, δήλωσε ότι δεν είναι σαφές πού θα καταλήξει η έρευνα, αλλά πρόσθεσε ότι είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι το Κέιμπριτζ επωφελήθηκε από το δουλεμπόριο.

«Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι, όπως πολλά μεγάλα βρετανικά ιδρύματα την περίοδο της αποικιοκρατίας, το Κέιμπριτζ θα επωφελήθηκε άμεσα ή έμμεσα και θα συνέβαλε στις πρακτικές εκείνης της περιόδου», τόνισε ο Μίλετ, που είναι καθηγητής Αρχαιολογίας.

Η έρευνα θα διεξαχθεί από δύο μεταδιδακτορικούς ερευνητές με έδρα το Κέντρο Αφρικανικών Σπουδών και θα εξετάσει κληροδοτήματα, δωρεές και ιστορικές διασυνδέσεις με το δουλεμπόριο.

Δεν είναι σαφές ποιες ενέργειες θα ακολουθήσει το πανεπιστήμιο σε περίπτωση που θα καταλήξει ότι επωφελήθηκε από την δουλεία ή ότι την νομιμοποίησε.

«Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν»

Ορισμένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Δύσης ερευνούν το παρελθόν τους και την πηγή των πόρων τους.

Το 2017 το διάσημο πανεπιστήμιο Γέιλ στις ΗΠΑ μετονόμασε το κολλέγιό του Calhoun έπειτα από τα αιτήματα που δέχτηκε να άρει την τιμητική διάκριση σε έναν απόφοιτό του, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της δουλείας. Πλέον το κολλέγιο αυτό ονομάζεται Grace Hopper College από το όνομα της Αμερικανίδας καθηγήτριας Μαθηματικών και σκαπανέα της Πληροφορικής.

Στη Βρετανία, το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει εμπλακεί σε έναν διάλογο για το αν θα πρέπει να απομακρύνει από τους χώρους ενός εκ των κολλεγίων του ένα άγαλμα του Σέσιλ Ρόουντς (Σ.τ.Σ: πρόκειται για έναν Βρετανό επιχειρηματία και πολιτικό στη Νότια Αφρική, ο οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της Αποικίας του Ακρωτηρίου από το 1890 μέχρι το 1896).

Τον περασμένο χρόνο το πανεπιστήμιο της Γλασκώβης στη Σκωτία ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει ένα «πρόγραμμα αποκατάστασης της δικαιοσύνης» όταν διαπίστωσε ότι αποκόμισε έως και 200 εκατομμύρια στερλίνες, σε σημερινά χρήματα, από τη δουλεία.

«Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν αλλά ούτε θα πρέπει να επιδιώξουμε να το κρύψουμε», δήλωσε ο αντιπρύτανης του Κέιμπριτζ Στίβεν Τουπ. «Ελπίζω αυτή η διαδικασία να βοηθήσει το πανεπιστήμιο να καταλάβει και να αναγνωρίσει τον ρόλο του στη διάρκεια αυτής της μελανής περιόδου της ανθρώπινης ιστορίας».

Αλλά οι επικριτές υποστηρίζουν ότι τέτοιες έρευνες υποκινούνται από μια σύγχρονη τάση να εντοπίζουμε ιστορικές αδικίες και συχνά στερούνται βάσης, ενώ αν χρησιμοποιηθούν ευρέως θέτουν υπό αμφισβήτηση σχεδόν κάθε πτυχή της ιστορίας τόσο παλαιών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.