Στίχοι από τραγούδια του Κούρδου τραγουδιστή, Αχμέτ Καγιά και αποφθέγματα του Τσε Γκεβάρα γράφτηκαν πρόσφατα εξωτερικά και εσωτερικά στον ερειπωμένο και συλημένο ναό της Κυθρέας στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, επ’ ονόματι των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας, των οποίων η Εκκλησία τίμησε τη μνήμη χθες, 9 Οκτωβρίου. Επίσης, σημειώνεται και το όνομα του Τούρκου αγωνιστή, Ντενίζ Γκιεζμίς.
Η στέγη του ναού δεν υπάρχει, ενώ μέσα είναι σορός τα χώματα. Μέχρι το 1974 ο ναός ήταν περικαλλής και γι’ αυτό το 2016 η Τεχνική Δικοινοτική Επιτροπή για την Διάσωση για την Πολιτιστική Κληρονομιά αποφάσισε ότι θα τον αναστηλώσει. Ωστόσο, μέχρι σήμερα οι εργασίες δεν έχουν αρχίσει.
Ανάμεσα σε άλλα στους τοίχους του ναού έχουν γραφεί, με μαύρη και κόκκινη μπογιά που φαίνεται ότι είναι πρόσφατη, τα εξής:
– «Ο χαρταετός μου κόλλησε στα σύρματα, που βρίσκονται μάνα τα νιάτα μου» (Αχμέτ Καγιά)
– «Επαναστάτης δεν γίνεσαι. Γεννιέσαι».
– «Ο μεγαλύτερος εχθρός της ελευθερίας είναι δούλοι που είναι ευχαριστημένοι με την κατάστασή τους» (Τσε Γκιεβάρα).
– «’Ασε να φύγει το φεγγάρι. Μείνε εσύ τούτο το βράδυ». (Αχμέτ Καγιά)
Υπάρχει όμως και ένα προβοκατόρικο σύνθημα, αφού δεν έχει σχέση με όσα πρέσβευαν οι προαναφερθέντες. Αυτό αναφέρει: «Θάνατος στον Ρωμιό». Πιο δίπλα η λέξη Ευαγγέλιο είναι διαγραμμένη με Χ και από κάτω γράφει: Κοράνι.
Ο Ντενίζ Γκεζμίς, αγωνιστής κατά της χούντας του 1971, εκτελέστηκε, ενώ ήταν φοιτητής, με απαγχονισμό μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του, στις 6 Μαΐου 1972.
Ο Αχμέτ Καγιά, τραγουδιστής και συνθέτης, υπέκυψε το 2000 από καρδιακή προσβολή στο Παρίσι, σε ηλικία 43 ετών, όπου ζούσε εξόριστος. Το έργο και ο λόγος του είχαν “την ενοποιητική επίδραση” στις σχέσεις μεταξύ των κοινοτήτων των Τούρκων και των Κούρδων της Τουρκίας. Ο Αχμέτ Καγιά γνώρισε την επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του 1980 στην Τουρκία. Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του, ο τότε Πρόεδρος της Τουρκίας, Αμπτουλάχ Γκιούλ, παρέδωσε, το προεδρικό Μεγάλο Βραβείο Τέχνης και Πολιτισμού στην Γκιουλτέν Καγιά, τη χήρα του καλλιτέχνη, ο οποίος είχε δεχθεί επιθέσεις από τους εθνικιστικούς κύκλους, επειδή ήθελε να τραγουδάει στη μητρική του γλώσσα.
Ο ναός των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας βρίσκεται στο μέσον περίπου της Κυθρέας. Σύμφωνα με τον πρώην διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων, Αθανάσιο Παπαγεωργίου, δεν είναι γνωστό πότε χτίστηκε. Πιθανότατα αυτό να έγινε τον 17ο αιώνα ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Αρχικά ήταν μονόκλιτος ναός, αλλά αργότερα προστέθηκε ακόμη ένα κλίτος βόρεια. Τότε κατεδαφίστηκε ο βόρειος τοίχος και αντικαταστάθηκε με χτιστούς κίονες, που στήριζαν μαζί με τους τοίχους τα σταυροθόλια που κάλυψαν το ναό.
Στο νότιο τοίχο του ναού σώζονται σε όχι καλή κατάσταση τοιχογραφίες των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας ανατολικά της νότιας εισόδου του ναού και τοιχογραφίες του Αγίου Μηνά Εφίππου και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στα δυτικά της νότιας εισόδου.
Στην τοιχογραφία των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας γράφει: «Φόβος για το τομάρι σου. Κόλαση».
Ο βυζαντινολόγος, δρ. Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι τοποθετεί τις τοιχογραφίες στις αρχές του 18ου αιώνα και τις αποδίδει στον ζωγράφο Ιωαννίκιο, μοναχό της Μονής Αγίου Ηρακλειδίου.
Ο Α. Παπαγεωργίου έχει γράψει ότι το εικονοστάσιο ήταν ξυλόγλυπτο του 19ου αιώνα με εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας και του Αγίου Δημητριανού, του Αγίου Προκοπίου, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Αγίου Νικολάου και Μεγάλη Δέηση με 11 Αποστόλους. Οι εικόνες αυτές χρονολογούνταν στον 18ο αιώνα. Δύο άλλες εικόνες, του Ευαγγελιστή Μάρκου και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου βρέθηκαν από την Βαυαρική αστυνομία στα υποστατικά του τούρκου αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen στο Μόναχο.
