Πρόσφατες μεγάλες ανακαλύψεις γύρω από τον προϊστορικό άνθρωπο

Η γνώση μας γύρω από την ανθρώπινη ιστορία παραμένει αποσπασματική και ελλιπής, στην καλύτερη. Κι αυτό γιατί είναι δύσκολο να φτιαχτεί ένα συνεκτικό και συνεχές ιστορικό της ανθρώπινης εξέλιξης, ιδιαίτερα σε εποχές που ο άνθρωπος δεν είχε αναπτύξει ακόμα τη γραπτή γλώσσα, ώστε να έχουμε πρωτογενείς πηγές. Παρά τα προβλήματα όμως, η γνωσιακή μας κατάσταση για τους προγόνους μας βελτιώνεται διαρκώς και κάθε χρόνο το παζλ ολοκληρώνεται ολοένα και περισσότερο, όχι βέβαια χωρίς επιστημονικές αντιρρήσεις και διαξιφισμούς…

Οι καλλιτέχνες της Λίθινης Εποχής ήταν πολύ πιο αβάν-γκαρντ από όσο είχαμε πιστέψει

Μια ανακάλυψη που έγινε στα τέλη του 2015 σε ανασκαφή κοντά στη Βαρκελώνη της Ισπανίας θεωρήθηκε ότι αναπαριστά την παλιότερη γνωστή απεικόνιση ανθρώπινου οικισμού. Σχεδόν 14.000 ετών, το σκάλισμα πάνω στην πέτρα είναι προγενέστερο των παλιότερων αναπαραστάσεων κατά τουλάχιστον 6.000 χρόνια. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει καθολική αρχαιολογική συναίνεση, φαίνεται πως το σχέδιο αναπαριστά εφτά καλύβες και δεν είναι έτσι παρά η πρώτη γνωστή καλλιτεχνική απεικόνιση της ανθρώπινης κοινωνίας. Οι αρχαιολόγοι έσπευσαν μάλιστα να συσχετίσουν τον άγνωστο καλλιτέχνη της ανθρώπινης προϊστορίας με τον Πικάσο, κι αυτό γιατί έσπασε τις αισθητικές συμβάσεις της Λίθινης Εποχής και ζωγράφισε κάτι άλλο πέρα από τα ζώα και τους ανθρώπους που χαρακτηρίζουν την τέχνη της περιόδου. Η σκαπάνη έφερε στο φως αρκετές ενδείξεις για μια κοινότητα κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που κατοικούσε στην περιοχή την ίδια περίοδο που χρονολογείται το σκάλισμα. Αν είναι τελικά αυτό που διατείνεται η ομάδα που το έφερε στο φως και απεικονίζει πράγματι έναν ανθρώπινο οικισμό, τότε ο παλαιολιθικός αυτός Πικάσο φαίνεται να απέρριψε τις αισθητικές επιταγές του καιρού του και να κατέληξε σε ένα εντελώς δικό του στιλ, σαν τους μοντερνιστές ζωγράφους του 20ού αιώνα δηλαδή…

Οι άνθρωποι της Εποχής των Παγετώνων διαμόρφωσαν το τοπίο της Ευρώπης

Διεθνής ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Λέιντεν κατέληξε πως η Γηραιά Ήπειρος έζησε μια μαζική αποψίλωση των δασών κατά τη διάρκεια της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων (στα τέλη του Πλειστόκαινου), πριν από 20.000 χρόνια. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η αιτία του παγετού ήταν η μετακίνηση ανθρώπινων πληθυσμών που έκαψαν μαζικά τα δάση της Ευρώπης, ώστε να δημιουργήσουν μόνιμους οικισμούς και να περάσουν από τη νομαδική κατάσταση του κυνηγού-συλλέκτη στην εποχή του καλλιεργητή. Οι άνθρωποι άνοιξαν δηλαδή περάσματα μέσα στα πυκνά δάση ώστε να μπορούν να μετακινούνται, να κυνηγούν και να συλλέγουν τροφή από το έδαφος. Τα δάση ήταν ήδη σε ευάλωτη κατάσταση εξαιτίας του πολικού κλίματος της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων και των χαμηλών επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα. Οι ανθρώπινες πυρκαγιές όχι μόνο εξαφάνισαν ολόκληρα δάση, αλλά μείωσαν σημαντικά και την ικανότητα της φύσης να αναγεννιέται. Όπως μας λέει η μελέτη, το 30% του ευρωπαϊκού δάσους χάθηκε αμετάκλητα εξαιτίας των προϊστορικών αυτών ανθρώπινων χειρισμών…

Οι πρώτοι αγρότες του κόσμου

Μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2016 στο έγκριτο περιοδικό «Nature» διατείνεται ότι αποκάλυψε τους πρώτους ανθρώπους που στράφηκαν ποτέ στη γεωργία κάπου 12.000-8.000 πριν. Τα εξαγόμενα της έρευνας υποδεικνύουν τρεις διακριτές ομάδες που ζούσαν στην Εγγύς Ανατολή: μία στην Ανατολία (Τουρκία), μία στον Λεβάντε (χερσαία περιοχή της ανατολικής Μεσογείου) και μία στο Ιράν. Οι ερευνητές ανέλυσαν για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση (και με νέα καινοτόμα τεχνική) το γονιδίωμα του προϊστορικού ανθρώπου της Μέσης Ανατολής και κατάφεραν να εντοπίσουν τις απαρχές της γεωργίας, μιας δραστηριότητας που τόσο άλλαξε τη μοίρα της ανθρωπότητας. Η γεωργία αναπτύχθηκε λοιπόν στην Εγγύς Ανατολή επειδή οι λαοί που ζούσαν εκεί υιοθέτησαν τεχνολογίες και συνεργάστηκαν πιθανότατα μεταξύ τους, αντί να αντικαθιστά ο ένας τον άλλο…

Μία και μόνο μία μετανάστευση αντιστοιχεί σε όλους τους μη αφρικανικούς πληθυσμούς

Μια δεύτερη γενετική μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2016 και πάλι στο «Nature», εξέτασε εκατοντάδες δείγματα γενετικού υλικού από όλο τον κόσμο ώστε να καταλάβει καλύτερα τις δυναμικές ανταλλαγές των αρχαίων πληθυσμών. Αυτό που βρήκαν οι γενετιστές του Χάρβαρντ ήταν πως όλοι οι μη Αφρικανοί κατάγονται από ένα κύμα μετανάστευσης από τη Μαύρη Ήπειρο που έλαβε χώρα πριν από 50.000-100.000 χρόνια. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώθηκαν μάλιστα και από δύο άλλες -ανεξάρτητες- γονιδιακές μελέτες σε Εσθονία και Δανία. Κι ενώ η ανάλυση του Χάρβαρντ κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με την καθιερωμένη θεωρία της μετανάστευσης από την Αφρική, ανασκευάζει την πεποίθηση ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Αυστραλίας και της Νέας Γουινέας προέρχονται από κάποια παλιότερη μετακίνηση πληθυσμών από τη Μαύρη Ήπειρο. Πολλά ακόμα και σημαντικά θα βγουν από την εν λόγω μελέτη, καθώς οι επιστήμονες ονομάζουν τα συγκεκριμένα ευρήματά τους «απλή κορυφή του παγόβουνου»…

Διαλευκαίνοντας τον παλιότερο μυστηριώδη θάνατο του κόσμου

Η Λούσι ο Αυστραλοπίθηκος δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, παραμένοντας το πιο γνωστό απολίθωμα της οικουμένης. Ήδη από το 1974 που ανακαλύφθηκε το θηλυκό απολίθωμα του πιθηκάνθρωπου που έζησε πριν από 3.000.000 χρόνια στην Ανατολική Αφρική και θεωρείται βασικός κρίκος στην εξέλιξη του ανθρώπου, έχει κομίσει πολύτιμες πληροφορίες για τους ανθρώπινους προγόνους. Το μυστήριο ωστόσο αναφορικά με τον τρόπο που πέθανε παρέμενε. Ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν πιστεύει πια πως έχει την απάντηση: η Λούσι πέθανε πέφτοντας από ψηλό δέντρο. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν οι ανθρωπολόγοι περνώντας τα 40 οστά του σκελετού που ανακαλύφθηκε στην Αιθιοπία από μια νέα απεικονιστική τεχνική υψηλής ανάλυσης, όπου έδειξε ένα συντριπτικό κάταγμα στο δεξί βραχιόνιο οστό. Το κάταγμα δεν θύμιζε σε τίποτα τις συνήθεις φθορές των απολιθωμάτων, έμοιαζε ωστόσο πολύ με το τραύμα που προκαλείται στα οστά έπειτα από πτώση. Μικρότερης έκτασης κατάγματα και στα άλλα οστά υποδεικνύουν πως πρόκειται πιθανότατα για τραύματα από πτώση. Η θεωρία μπορεί επίσης να λύσει άλλη μια εξέχουσα ανθρωπολογική διαμάχη για το αν οι αυστραλοπίθηκοι μετακινούνταν από δέντρο σε δέντρο ή όχι…