Κλασικά έργα τέχνης, αριστουργήματα της ζωγραφικής δηλαδή, συνεχίζουν να αιφνιδιάζουν την ανθρωπότητα, αν και αυτή τη φορά είναι με τα μυστικά που κρύβουν στα έγκατά τους.
Άγνωστες εικόνες και ημιτελείς παραστάσεις έμειναν στο αθέατο για αιώνες και ήταν μια τυπική συνήθως συντήρησή τους που αποκάλυψε τον άλλο κόσμο που κρύβουν κάτω από τα τιμημένα χρώματά τους.
Όταν οι ακτινογραφίες και οι νέες γενικότερα τεχνολογίες αφήνουν δηλαδή την παγκόσμια κοινότητα της τέχνης με το στόμα ανοιχτό…
Ζαν Φρανσουά Μιλέ: «Οι ξυλοκόποι»
Χρησιμοποιώντας υπέρυθρη τεχνολογία μέσα στο εργαστήριο της συντήρησης, μια εικόνα ενός κεφαλιού αποκαλύφθηκε πάνω από τον ώμο του ζωγραφιστού ξυλοκόπου. Οι περαιτέρω έρευνες και η προσεκτικότερη ανάλυση έφερε στο φως όλη την κρυμμένη παράσταση, που δεν ήταν άλλη από το περίφημο σύμβολο της Γαλλίας, το άγαλμα «Δημοκρατία».
Ο βιογράφος του Μιλέ επιβεβαίωσε αργότερα πως ο περίφημος ζωγράφος είχε δημιουργήσει μια αντίστοιχη απεικόνιση για να λάβει μέρος σε έναν κρατικό διαγωνισμό τέχνης. Κι όταν δεν απέσπασε το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ, ζωγράφισε από πάνω τους «Ξυλοκόπους» του, κοινή πρακτική της εποχής για να εξοικονομούν χρήματα οι καλλιτέχνες…
Βίνσεντ βαν Γκογκ: «Το χορτάρι»
Ο κορυφαίος μεταϊμπρεσιονιστής ζωγράφος δημιούργησε άλλο ένα ηλιόλουστο αριστούργημα το 1887 στο Παρίσι. Ολλανδοί και βέλγοι αναλυτές αποκάλυψαν όμως έναν καλά κρυμμένο πίνακα κάτω από τα φανταχτερά χορτάρια του ολλανδού μετρ. Παρά το γεγονός ότι η τελική σύνθεση χαρακτηρίζεται από τα μπλε και τα πράσινα, το κρυμμένο πορτρέτο είναι καμωμένο αποκλειστικά από καφέ και κόκκινο.
Το μυστικό πορτρέτο ήρθε στο φως το 2008 μέσω μιας καινοτόμας τεχνικής χρωματικής χαρτογράφησης που βασίζεται στη λειτουργία φωσφορίζουσας ακτινογραφίας. Το πορτρέτο μιας άγνωστης χωρικής, σήμα-κατατεθέν του βαν Γκογκ, κάτω από το περίφημο χωράφι του αποτελεί άλλο ένα τρανό παράδειγμα της συνήθειας των καλλιτεχνών της εποχής να ανακυκλώνουν τους καμβάδες τους για να γλιτώνουν λεφτά…
Ζορζ Ζερά: «Γυναίκα που πουδράρεται»
Ο περίφημος πίνακας του μεγάλου πουαντιγιστή ζωγράφου δέχτηκε το σεμνότυφο άγγιγμα του ίδιου του καλλιτέχνη, στην προσπάθειά του να περισώσει ό,τι είχε απομείνει από την αξιοπρέπειά του, γι’ αυτό και έσπευσε να καλύψει το αμφιλεγόμενο στην εποχή του έργο. Η νεαρή γυναίκα που εφαρμόζει με γερές δόσεις ματαιοδοξίας μέικ-απ στην επιδερμίδα της ήταν η ερωμένη του Σερά.
Μέσα στο δωμάτιο, ο ζωγράφος φρόντισε να φιλοτεχνήσει την αυτοπροσωπογραφία του ως αντανάκλαση στον καθρέφτη, αν και όπως αποκάλυψε η σύγχρονη ανάλυση, στη συνέχεια κάλυψε το πρόσωπό του με την αντανάκλαση των λουλουδιών. Όταν ολοκλήρωσε ο καλλιτέχνης το έργο του, ζήτησε τη γνώμη ενός φίλου και συναδέλφου νεοϊμπρεσιονιστή για τον πίνακα. Μη γνωρίζοντας το παράνομο ειδύλλιο, ο φίλος του είπε ότι το πορτρέτο έμοιαζε κωμικό εκεί πάνω, κι έτσι μόλις έφυγε ο Σερά έσβησε μια και καλή το πρόσωπό του από τον τοίχο του δωματίου, σώζοντας μια και καλή τα προσχήματα…
Φρανσίσκο Γκόγια: «Πορτρέτο του Δον Ραμόν»
Ένα ημιτελές πορτρέτο ενός άντρα με επίσημη στρατιωτική στολή ανακαλύφθηκε κάτω από το «Πορτρέτο του Δον Ραμόν» του μεγάλου Γκόγια. Οι λεπτομέρειες του προσώπου του δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, κι έτσι η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη, αν και αυτό δεν ανέκοψε τις υποθέσεις για το ποιος είναι ο μυστηριώδης άντρας που αναγκάστηκε να σβήσει ο ισπανός μετρ.
Τα φτιασίδια της στολής ενυπήρχαν μόνο στους υψηλόβαθμους αξιωματούχους ενός ιπποτικού τάγματος που είχε ιδρύσει ο Ιωσήφ Βοναπάρτης, ο οποίος είχε χριστεί βασιλιάς της Ισπανίας από τον αδερφό του, Ναπολέων. Ιστορικά, μόνο ο Ιωσήφ και μια ντουζίνα στρατηγών του φορούσαν τη συγκεκριμένη στολή, κάτι που υποδεικνύει ότι ο άγνωστος άντρας ήταν κάποιος προβεβλημένος αξιωματικός των Βοναπάρτηδων.
Ο Ιωσήφ κυβέρνησε την Ισπανία από το 1808-1813 και μετά την απομάκρυνσή του από τον θρόνο, ο Γκόγια συνέχισε να εργάζεται ως αυλικός ζωγράφος για τον νέο μονάρχη. Φοβούμενος προφανώς για την απεικόνιση αξιωματούχου του παλιού καθεστώτος, ο Γκόγια έσβησε το πορτρέτο του αποκρύπτοντάς το από τον νέο βασιλιά…
Βίνσεντ βαν Γκογκ: «Νεκρή φύση με λουλούδια του αγρού και τριαντάφυλλα»
Η κοινότητα της τέχνης είχε τις αμφιβολίες της από το 1974 αν ήταν ο σπουδαίος βαν Γκογκ ο δημιουργός του εν λόγω πίνακα. Ειδικοί μελετητές του έργου του, αναλύοντας λεπτομέρειες του πίνακα, την όλη σύνθεση, ακόμα και την υπογραφή του ζωγράφου, είχαν καταλήξει ότι μια σειρά από χαρακτηριστικά δεν προσιδίαζαν στην ιδιοσυγκρασιακή τεχνοτροπία του ολλανδού δασκάλου. Κι έτσι ο πίνακας αφαιρέθηκε από τον κατάλογο των έργων του βαν Γκογκ, καθώς η πατρότητά του αμφισβητούνταν σοβαρά.
Κι όμως, όταν η τεχνική της ακτινών Χ αποκάλυψε κάτω από την παράσταση δύο παλαιστές, οι ίδιοι ειδικοί χαρακτήρισαν τάχιστα τον πίνακα «αυθεντικό βαν Γκογκ», κι αυτό γιατί ήταν γνωστό στην ιστορία της τέχνης ότι ο μεταϊμπρεσιονιστής ζωγράφος είχε φιλοτεχνήσει άλλοτε μια αναπαράσταση πάλης. Έπειτα από άλλα δέκα χρόνια ανάλυσης και έρευνας, ο πίνακας ήταν τώρα αδιαμφισβήτητη δημιουργία του βαν Γκογκ, καθώς ο ίδιος ο ζωγράφος ανέφερε σε επιστολή του 1886 ότι είχε ζωγραφίσει έναν μεγάλο καμβά με δύο παλαιστές και φαινόταν μάλιστα ιδιαιτέρως ικανοποιημένος από τον εαυτό του…
Λεονάρντο ντα Βίντσι: «Μόνα Λίζα»
Το μυστηριώδες χαμόγελο της «Τζιοκόντα» την έχει μετατρέψει σε βαρύ πυροβολικό της αναγεννησιακής τέχνης, αν και η πραγματική ταυτότητα της «Μόνα Λίζα» αποτελούσε αντικείμενο ιστορικής έριδας για αιώνες. Οι περισσότεροι έλεγαν ότι ήταν η Λίζα Τζεραρντίνι, σύζυγος του πλούσιου φλωρεντινού εμπόρου Φραντσέσκο ντελ Τζιοκόντο, αν και πρόσφατη ανακάλυψη απειλεί με σφοδρότητα τη μακραίωνη αυτή πεποίθηση.
Κι αυτό γιατί όχι ένα, αλλά δύο πορτρέτα ανακαλύφθηκαν κάτω από τη «Μόνα Λίζα»! Ένα εξ αυτών πιστεύεται ότι είναι η πραγματική Τζιοκόντα. Ο γάλλος αναλυτής Πασκάλ Κοτέ, που ανακάλυψε και ανασυγκρότησε τις κρυμμένες παραστάσεις του καμβά, δήλωσε με νόημα ότι τα αποτελέσματα της μελέτης του θα καταστρέψουν πολλούς μύθους και θα αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουμε το ζωγραφικό αριστούργημα του μεγάλου αναγεννησιακού δασκάλου της τέχνης.
«Όταν τελείωσα τον ανασχηματισμό, βρέθηκα μπροστά από το πορτρέτο της Λίζα Τζεραρντίνι και είναι εντελώς διαφορετική από τη σημερινή Μόνα Λίζα. Δεν είναι η ίδια γυναίκα», σχολίασε ο Κοτέ, δηλώνοντας ότι το πραγματικό υποκείμενο πορτρέτο της Τζιοκόντα δεν διαθέτει ούτε το ευθύ βλέμμα ούτε το αδιόρατο χαμόγελο για το οποίο είναι γνωστός ο πίνακας.
Αν και οι ιστορικοί της τέχνης δεν έχουν πειστεί εντελώς, θεωρώντας πως οι κρυμμένες εικόνες ήταν απλώς τμήμα της δημιουργικής διαδικασίας ολοκλήρωσης του έργου, μέχρι να πάρει την τελική του μορφή δηλαδή. Γεγονός είναι πάντως ότι το Λούβρο τηρεί σιγή ιχθύος για τη σπουδαία ανακάλυψη, αρνούμενο να σχολιάσει δημοσίως τη δουλειά του Κοτέ…
