Φωτιά στην πυριτιδαποθήκη των ρωσοτουρκικών σχέσεων απειλεί να βάλει η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους τύπου Sukhoi από την Τουρκία. Οι εξελίξεις από το πρωί της Τρίτης είναι ραγδαίες και σε πολλαπλά ταμπλό, με τις κινήσεις στη διπλωματική σκακιέρα να περιορίζονται.
Η είδηση για συντριβή αεροσκάφους στα τουρκοσυριακά σύνορα λίγα λεπτά πριν τις 10:00 το πρωί σήμανε συναγερμό σε όλα τα στρατιωτικά επιτελεία των χωρών που πραγματοποιούν αεροπορικές επιδρομές στην περιοχή ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Ωστόσο, η επιβεβαίωση ότι πρόκειται για ρωσικό αεροσκάφος δεν άργησε να έρθει, πυροδοτώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Η κατάρριψη του μαχητικού και η είδηση που μιλούσε για νεκρούς πιλότους ενεργοποίησε αυτομάτως τα αντανακλαστικά της Μόσχας.
Πούτιν: Πισώπλατη μαχαιριά η κατάρριψη του αεροσκάφους από την Τουρκία
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε σήμερα την Άγκυρα ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες» στις σχέσεις τους έπειτα από την «πισώπλατη μαχαιριά» του τουρκικού στρατού, που κατέρριψε ένα ρωσικό βομβαρδιστικό στα σύνορα με τη Συρία.
«Η σημερινή απώλεια είναι μια πισώπλατη μαχαιριά που μας επέφεραν οι συνεργοί των τρομοκρατών», δήλωσε ο Πούτιν κατά την έναρξη των συνομιλιών του με τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β’.
«Δεν μπορώ να χαρακτηρίσω διαφορετικά αυτό που συνέβη σήμερα. Δεν θα ανεχθούμε ποτέ εγκλήματα όπως το σημερινό», συνέχισε ο ρώσος πρόεδρος.
Ένα ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος Su-24 στο οποίο επέβαιναν δύο πιλότοι καταρρίφθηκε σήμερα από τον τουρκικό στρατό. Σύμφωνα με τον ρώσο πρόεδρο, το αεροσκάφος χτυπήθηκε στη Συρία σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τα σύνορα με την Τουρκία και συνετρίβη τέσσερα χιλιόμετρα μέσα στο συριακό έδαφος. Η Άγκυρα δηλώνει πως το αεροσκάφος παραβίασε τον εναέριο χώρο της.
«Βέβαια, θα αναλύσουμε όλα αυτά που έχουν συμβεί. Και αυτό το τραγικό γεγονός θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στις ρωσοτουρκικές σχέσεις», προειδοποίησε ο αρχηγός του ρωσικού κράτους.
Σύμφωνα με τον Πούτιν, το αεροσκάφος και οι ρώσοι πιλότοι «δεν απειλούσαν καθόλου την Τουρκία» εφόσον «εκπλήρωναν την κύρια αποστολή τους» χτυπώντας ομάδες μαχητών που αποτελούνται κυρίως από ρώσους πολίτες στο βόρειο τμήμα της επαρχίας Λαττάκεια.
Είχαμε πάντα με την Τουρκία καλές σχέσεις γειτονίας αλλά ακόμη περισσότερο φιλικές σχέσεις με την κυβέρνηση. Δεν ξέρω ποιος είχε ανάγκη αυτό που συνέβη σήμερα. Σίγουρα όχι εμείς», είπε ο Πούτιν.
Ο ρώσος πρόεδρος εξέφρασε εξάλλου τη λύπη του που η Άγκυρα ζήτησε τη διεξαγωγή έκτακτης συνόδου του ΝΑΤΟ, του οποίου είναι μέλος, αντί να συζητήσει το θέμα αυτό απευθείας με τη Μόσχα.
Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Λαβρόφ ακύρωσε το ταξίδι του στην Άγκυρα το οποίο ήταν προγραμματισμένο για την Τετάρτη, ενώ την ίδια ώρα το Κρεμλίνο στην πρώτη επίσημη αντίδραση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο «αντίδρασης» από την πλευρά της Ρωσίας.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι πάντως το γεγονός ότι η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους έρχεται λίγο πριν την αποστολή σημαντικών χερσαίων δυνάμεων από την πλευρά της Μόσχας στο μέτωπο της Συρίας, οι οποίες θα δράσουν υποστηρικτικά στις καθεστωτικές δυνάμεις του Άσαντ ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος υπό την κάλυψη των ρωσικών αεροπορικών επιδρομών.
Σε μία προσπάθεια «πυροσβεστικής παρέμβασης» προγραμματίστηκε έκτακτη σύνοδος του ΝΑΤΟ «μετά από αίτημα της Τουρκίας, όπως έγινε γνωστό από τη Συμμαχία.
«Το ΝΑΤΟ παρακολουθεί στενά την κατάσταση, σε επαφή με τις τουρκικές αρχές, μετά την κατάρριψη από την Τουρκία ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους», το οποίο, σύμφωνα με την Ακγυρα, παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο, είχε δηλώσει νωρίτερα αξιωματούχος στην έδρα της Ατλαντικής Συμμαχίας στις Βρυξέλλες.
Στις 5 Οκτωβρίου, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ είχε ζητήσει από τη Ρωσία «να σεβαστεί πλήρως τον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ και να αποφύγει μία κλιμάκωση της έντασης με την Ατλαντική Συμμαχία. Στη Συρία, παρακολουθούμε μια ανησυχητική κλιμάκωση των ρωσικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων», είχε δηλώσει ο ίδιος τρεις ημέρες αργότερα, στις 8 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια συνόδου των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Ζωντανοί οι δυο χειριστές του Su-24 λένε Τούρκοι αξιωματούχοι
Η Τουρκία πιστεύει ότι οι δύο χειριστές του ρωσικού βομβαρδιστικού το οποίο κατερρίφθη κοντά στα σύνορά της με τη Συρία σήμερα είναι ακόμη ζωντανοί και εργάζεται για να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή τους από τους Σύρους αντάρτες που τους κρατούν, δήλωσε Τούρκος κυβερνητικός αξιωματούχος.
«Οι μονάδες μας, οι οποίες έλαβαν την πληροφορία πως οι δύο πιλότοι είναι ζωντανοί, εργάζονται για να τους παραλάβουν από τους αντιπολιτευόμενους αντάρτες ασφαλείς», ανέφερε ο ίδιος αξιωματούχος.
Έκτακτη σύσκεψη ασφαλείας συγκάλεσε ο Ερντογάν
Η Τουρκία έχει ενημερώσει τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Γκι-μουν και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ γραπτώς για την κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους, δήλωσαν σήμερα τουρκικές διπλωματικές πηγές.
Ο αναπληρωτής υφυπουργός της Τουρκίας έχει ήδη συναντηθεί με τους επιτετραμμένους της Ρωσίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας, καθώς και με τον πρεσβευτή της Γαλλίας, μετά την κατάρριψη, από τουρκικά F16, ρωσικού μαχητικού κοντά στα σύνορα με τη Συρία, με το αιτιολογικό ότι παραβίασε επανειλημμένα τον τουρκικό εναέριο χώρο.
Στο μεταξύ, πηγές της τουρκικής προεδρίας δήλωσαν πως ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα προεδρεύσει, αργότερα σήμερα, μιας υψηλόβαθμης συνόδου ασφαλείας, κατά την οποία θα συζητηθούν οι εξελίξεις μετά την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους.
Στη συνάντηση θα λάβουν μέρος ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτγολου, ο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων στρατηγός Χουλουζί Ακάρ, ο επικεφαλής της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών MIT Χακάν Φιντάν και ορισμένοι υπουργοί.
Το χρονικό μίας προαναγγελθείσας σύγκρουσης
Η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού μπορεί να έχει σημάνει συναγερμό στην παγκόσμια διπλωματία, ωστόσο δεν έριξε κανέναν από τα σύννεφα. Ήταν μόλις πριν από 45 ημέρες όταν ο Τούρκος Πρόεδρος υπογράμμιζε την οργή του μέσα την καρδιά της Ευρώπης για τις κινήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ερντογάν στις αρχές Οκτωβρίου προειδοποιούσε σε εμφανώς υψηλούς τόνους τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν πως «θα πρέπει να γνωρίζει ότι θα χάσει πολλά εάν χάσει έναν φίλο σαν την Τουρκία».
Μιλώντας από τις Βρυξέλλες ο Ερντογάν είχε μιλήσει για «επίθεση στην Τουρκία» που «σημαίνει επίθεση στο ΝΑΤΟ», τονίζοντας ότι η Άγκυρα δεν θα παραμείνει υπομονετική μπροστά στις παραβιάσεις του εναέριου χώρου στο πλαίσιο των επιδρομών επί του συριακού εδάφους.
Η προειδοποίηση αυτή του Ερντογάν ήρθε εν μέσω «πολέμου δηλώσεων» ΝΑΤΟ-Ρωσίας για τις ρωσικές παραβιάσεις με αφορμή την επιδρομή στη Συρία. Η Τουρκία είχε καταγγείλει τότε πως σημειώθηκαν παραβιάσεις του εναέριου χώρου της και είχε καλέσει επανειλημμένα τον Ρώσο πρεσβευτή στην Άγκυρα για εξηγήσεις.
«Πάγος» στις διπλωματικές σχέσεις από τη Μόσχα
Την Τετάρτη επρόκειτο να ξεκινήσουν οι επαφές Λαβρόφ, ο οποίος σύμφωνα με το πρόγραμμα θα ταξίδευε απόψε το βράδυ στην Τουρκία, με βασικό θέμα της ατζέντας είναι οι εξελίξεις στη Συρία. Οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών έχουν επιδεινωθεί δραματικά μετά την απόφαση της Μόσχας για ενεργή εμπλοκή της με αεροπορικές επιδρομές στη μάχη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος, καθώς η Άγκυρα και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βλέπουν τους συμμάχους τους στη Συρία (ομάδες φίλα προσκείμενες στη συριακή Αλ Κάιντα) που πολεμούν τόσο κατά των καθεστωτικών δυνάμεων του Άσαντ, όσο και κατά των Κούρδων που πλέον αποτελούν επίσημους συμμάχους των ΗΠΑ, να γίνονται στόχος των ρωσικών βομβαρδιστικών.
Ενδεικτικά της επιθετικής ρητορικής την οποία έχει υιοθετήσει η Μόσχα για το Συριακό και από την οποία δεν ξεφεύγει και η Άγκυρα είναι και τα όσα είπε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη συνεδρίαση των G20 στην Αττάλεια πριν από μία εβδομάδα. Εκεί ο Ρώσος Πρόεδρος στην ομιλία του για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και του τζιχαντιστικού κινδύνου, παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τόνισε ότι μεταξύ των χωρών που χρηματοδοτούν τους τζιχαντιστές είναι και μέλη των G20, φωτογραφίζοντας ουσιαστικά Σαουδική Αραβία και την Τουρκία, η οποία έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για την πολιτική «ανοχής» που έχει δείξει στο παρελθόν απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος.
Ρωσοτουρκικές αντεγκλήσεις για παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι είναι σε θέση να αποδείξει ότι το ρωσικό αεροσκάφος βρισκόταν αποκλειστικά στον συριακό εναέριο χώρο κατά τη διάρκεια ολόκληρης της πτήσης του, μετέδωσε το IFAX. «Σήμερα, στο συριακό έδαφος, εξαιτίας πυρών που προέρχονταν από το έδαφος, ένα αεροσκάφος Su-24 που ανήκει στις ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί στη Συρία, συνετρίβη», αναφέρεται στην ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ επανέλαβε ότι το ρωσικό μαχητικό βρισκόταν στον συριακό εναέριο χώρο πριν από τη συντριβή του, όπως είχε ανακοινώσει προηγουμένως το ρωσικό υπουργείο Αμυνας, και ζήτησε υπομονή μέχρι την εξακρίβωση του αίτιου της συντριβής.
«Μέχρι στιγμής δεν έχουμε ακούσει κάτι για το αίτιο της συντριβής του μαχητικού μας αεροσκάφους από το υπουργείο Αμυνας. Γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι το αεροσκάφος βρισκόταν στον συριακό εναέριο χώρο, επάνω από συριακό έδαφος», δήλωσε ο Πεσκόφ τονίζοντας ότι η πρώτη ανακοίνωση του υπουργείου Αμυνας βασίζεται σε προκαταρκτικές πληροφορίες.
«Θα ήταν σφάλμα να κάνουμε αυτή τη στιγμή εκτιμήσεις, να κάνουμε δηλώσεις, χωρίς να έχουμε την ολοκληρωμένη εικόνα», είπε.
«Είναι πιθανόν ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν θα θίξει το θέμα κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα και ότι θα υπάρξει κάποια αντίδραση», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου.
Τον ισχυρισμό για υπερπτήση στο συριακό εναέριο χώρο απορρίπτει το τουρκικό επιτελείο στρατού, καθώς σε ανακοίνωσή του σημειώνεται ότι η κατάρριψη έγινε σύμφωνα με τους κανόνες εμπλοκής, αφού το Sukhoi δεν υπάκουσε στις προειδοποιήσεις των Τούρκων πιλότων, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι πρόκειται για «άγνωστης ταυτότητας αεροσκάφος».
Το τουρκικό στρατιωτικό επιτελείο ανακοίνωσε ότι το μαχητικό αεροσκάφος, το οποίο καταρρίφθηκε στη συρο-τουρκική μεθόριο, έλαβε δέκα προειδοποιήσεις σε διάστημα πέντε λεπτών ότι παραβιάζει τον τουρκικό εναέριο χώρο και διευκρίνισε ότι δύο τουρκικά F-16S έλαβαν μέρος στην κατάρριψή του.
Η τουρκική προεδρία ανακοίνωσε ότι «ένα μαχητικό Su-24 καταρρίφθηκε σύμφωνα με τους κανόνες εμπλοκής, αφού παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο παρά τις προειδοποιήσεις», σύμφωνα με προεδρικές πηγές.
Σε ανακοίνωση του τουρκικού γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων αναφέρεται ότι το ρωσικό αεροσκάφος τύπου Su 24, στις 09.20 το πρωί, παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις, παραβίαζε τον τουρκικό εναέριο χώρο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που κάνει λόγο για δέκα προειδοποιήσεις, το αεροσκάφος καταρρίφθηκε στις 09.24 από δύο τουρκικά μαχητικά τύπου F 16, στην περιοχή Γιαγιλάνταγ της Αντιόχειας, με βάση τους κανόνες εμπλοκής των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Πάντως το επιτελείο αναφέρεται σε «άγνωστης εθνικότητας αεροσκάφος».
Παράλληλα, Τούρκος αξιωματούχος δήλωσε ότι η κατάρριψη του μαχητικού αεροσκάφους δεν συνιστά ενέργεια κατά συγκεκριμένης χώρας, αλλά αποτελεί μέτρο για την υπεράσπιση της τουρκικής εδαφικής κυριαρχίας σύμφωνα με τους κανόνες εμπλοκής.
Οι σχέσεις… συνεργασίας και οργής Μόσχας – Άγκυρας
Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο το παρασκήνιο που κρύβεται πίσω από τα τελευταία επεισόδια στις σχέσεις οργής των δύο χωρών που όμως επωφελούνται τα μέγιστα από την οικονομική συνεργασία.
Όπως έγραφαν πρόσφατα οι New York Times οι νέες εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας στη Συρία έχουν αναδείξει μια βαθιά πολύπλοκη σχέση μεταξύ των δύο χωρών. Κατά κάποιο τρόπο η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι παρόμοια με τη σχέση της με το Ιράν που αποτελεί τη σημαντικότερη περιφερειακή σύμμαχο της Συριακής κυβέρνησης. Κατά τις επαφές της με κάθε χώρα, η Τουρκία είναι σε θέση να διαχωρίζει μεγάλες διαφορές σχετικά με ζητήματα όπως ο πόλεμος στη Συρία με την εμβάθυνση των οικονομικών δεσμών, ενώ υπάρχει μια ισχυρή τουριστική βιομηχανία μεταξύ των δύο χωρών.
Για παράδειγμα, η Τουρκία, που φτιάχνει τη δική της πολεμική βιομηχανία, με μια εξαιρετικά αναπτυσσόμενη οικονομία εξαρτάται από τον ενεργειακό εφοδιασμό της από το Ιράν και τη Ρωσία, ενώ η Ρωσία έχει αναλάβει τα σχέδια για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία. Μάλιστα ακόμη και αυτή την εβδομάδα, ακόμη και καθώς οι εντάσεις κλιμακώθηκαν μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας για τη Συρία, ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας δήλωσε ότι οι συνομιλίες θα συνεχιστούν για το έργο του αγωγού φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας. Από αυτό το έργο η Τουρκία θα επωφεληθεί με φτηνότερο φυσικό αέριο.
Το διμερές εμπόριο ανάμεσα στις δύο χώρες έφθασε σε 31 δισεκατομμύρια δολάρια το περασμένο έτος, και στόχος της Τουρκίας είναι να φτάσει τα 100 δισ. δολάρια μέχρι το 2023. Η Τουρκία εξαρτάται από τη Ρωσία για περίπου σχεδόν το 60% του φυσικού αερίου της και περίπου το 12% του πετρελαίου της. Η τουρκική βιομηχανία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ενέργεια από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με τους New York Times το στυλ ηγεσίας του κυρίου Ερντογάν έχει συχνά συγκριθεί με εκείνο του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας. Και οι δύο άνδρες είναι εξέχουσες πολιτικές προσωπικότητες των χωρών τους και έχουν περάσει από τις θέσεις του προέδρου και του πρωθυπουργού.
Ακόμη και πριν από την πρόσφατη στρατιωτική συγκέντρωση της Ρωσίας στη Συρία, η Ρωσία ήταν ένας σημαντικός σύμμαχος στον κ. Άσαντ, ένα γεγονός που έχει περιορίσει την Τουρκία στο να παρέμβει πιο άμεσα στη σύγκρουση. Ο Soner Cagaptay, ειδικός για την Τουρκία στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την Πολιτική στην Εγγύς Ανατολή, ανέφερε ότι οι «Τούρκοι υποφέρουν από μια βαθιά ριζωμένη, ιστορική απροθυμία να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους».
Ο ίδιος εκτίμησε ότι η Τουρκία είναι απίθανο να αντιμετωπίσει τη Μόσχα, ακόμη και όταν η Ρωσία υπονομεύει τα συμφέροντα της Τουρκίας, όπως στη Συρία όπου η Ρωσία στηρίζει το καθεστώς Άσαντ, ενώ η Άγκυρα προσπαθεί να τον καθαιρέσει. Από την άλλη είναι σαφές ότι η Ρωσία είναι διατεθειμένη να αντιμετωπίσει την Τουρκία για τα συμφέροντά της και τον σύμμαχό της Άσαντ.
Άλλωστε οι ενστάσεις της ρώσικης πλευράς είχαν γίνει έντονες μετά την συμφωνία που υπογράφτηκε στα τέλη Ιουλίου μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ, που προβλέπει την κοινή στρατιωτική δράση για την δημιουργία ζωνών ασφαλείας μέσα στο συριακό έδαφος.
Η Αγκυρα ταυτόχρονα έχει σοβαρούς λόγους να ανησυχεί για τις εξελίξεις στην Κριμαία, η οποία απέχει μόλις 278 χλμ. από τις τουρκικές ακτές στη Μαύρη Θάλασσα. Εκεί ζουν περίπου 240.000 τάταροι μουσουλμάνοι (περίπου το 15% του πληθυσμού της Κριμαίας), γλωσσικά και εθνοτικά συγγενείς με τους Τούρκους της Ανατολίας. Μάλιστα ο Ερντογάν φέρεται να τους υποστηρίζει υπογείως στην αντίθεσή τους να βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία της Ρωσίας.
