Δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, πολλά ευρωπαϊκά κράτη έχουν αρχίσει να αλλάζουν την πολιτική τους ως προς την στράτευση των πολιτών τους.
Σύμφωνα με ανάλυση του CNN πολλά ευρωπαϊκά κράτη έχουν επαναφέρει ή επεκτείνει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, ως πτυχή μιας σειράς πολιτικών που στοχεύουν στην ενίσχυση της άμυνάς τους.
«Είναι τραγικό εν έτει 2024 να παλεύουμε με ερωτήματα όπως, πώς να κινητοποιήσουμε εκατομμύρια ανθρώπους που θα συμμετέχουν στην “κρεατομηχανή” ενός πολέμου, αλλά εδώ μας έφερε ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία» ανέφερε ο επικεφαλής της έρευνας Eurasia στο Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, Ρόμπερτ Χάμιλτον, που υπηρέτησε ως αξιωματικός του αμερικανικού στρατού για 30 χρόνια.
Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες διέκοψαν την υποχρεωτική στράτευση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά αρκετά έθνη –ιδιαίτερα στη Σκανδιναβία και τη Βαλτική– την επανέφεραν τα τελευταία χρόνια.
Η άρνηση στράτευσης μπορεί να φέρει τους πολίτες αυτών των χωρών αντιμέτωπους με τσουχτερά πρόστιμα ή ακόμα και με την φυλάκιση.
Η Λετονία, για παράδειγμα, είναι η τελευταία χώρα που επανέφερε την υποχρεωτική στράτευση την 1η Ιανουαρίου του 2024. Την είχε καταργήσει το 2006. Οι άνδρες πολίτες καλούνται να καταταγούν εντός 12 μηνών από τη συμπλήρωση της ηλικίας των 18 ετών ή την αποφοίτησή τους από το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο έχουν σπουδάσει.
Τον Απρίλιο, η Νορβηγία παρουσίασε ένα φιλόδοξο σχέδιο, με στόχο τον διπλασιασμό του αμυντικού προϋπολογισμού της χώρας και την προσθήκη περισσότερων από 20.000 στρατιτών, υπαλλήλων και εφέδρων στις ένοπλες δυνάμεις.
Υπενθυμίζεται ότι η στράτευση στη Νορβηγία είναι υποχρεωτική και το 2015, ενώ έγινε το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που στρατολόγησε άνδρες και γυναίκες επί ίσοις όροις.
Το παράδειγμα της Γερμανίας
Συζητήσεις σχετικά με τη στράτευση διεξάγονται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που επί του παρόντος δεν την απαιτούν. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Συντηρητικοί χρησιμοποίησαν την ιδέα της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας ως μέρος της προεκλογικής τους εκστρατείας.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη αλλαγή φαίνεται να συντελείται στη Γερμανία, η οποία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε μια αποστροφή στη στρατιωτικοποίηση, λόγω των δεινών που προκάλεσε ο ναζισμός. Ειδικότερα, φέτος η Γερμανία ενημέρωσε το σχέδιό της σε περίπτωση που ξεσπάσει σύγκρουση στην Ευρώπη, με τον υπουργό Άμυνας Μπόρις Πιστόριους να παρουσιάζει μια νέα πρόταση τον Ιούνιο για εθελοντική στρατιωτική θητεία.
«Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για πόλεμο μέχρι το 2029», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.
Πόσο έτοιμο είναι το ΝΑΤΟ για πόλεμο
Όμως, δεν είναι όλοι έτοιμοι να υιοθετήσουν μια τέτοια προοπτική. Στη Λιθουανία, για παράδειγμα, από τη στιγμή που η χώρα επανέφερε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία το 2015 λόγω «μεταβολής της γεωπολιτικής κατάστασης», περίπου 3.500 έως 4.000 Λιθουανοί ηλικίας 18 έως 26 ετών κατατάσσονται κάθε χρόνο για περίοδο εννέα μηνών.
Με τη στρατολόγηση να παραμένει ένα μη δημοφιλές θέμα σε ορισμένες χώρες, το ΝΑΤΟ προσπαθεί να επιτύχει τον νέο του στόχο να έχει 300.000 άτομα έτοιμα να αναλάβουν δράση εντός ενός μήνα και άλλο μισό εκατομμύριο διαθέσιμο εντός έξι μηνών.
Την ίδια ώρα, το ΝΑΤΟ φαίνεται να αναθεωρεί τη στρατηγική του και να ενισχύει τις δυνατότητές του πολύ νωρίτερα από την έναρξη του πολέμου. Η στρατηγική αναβάθμιση των αμυντικών δυνάμεών του βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία δέκα χρόνια.
Υπάρχουν, όμως, εκκλήσεις προς τους συμμάχους να αυξήσουν τις δυνατότητές τους περαιτέρω και ταχύτερα.
Ενώ οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ «είναι σίγουρα έτοιμοι να πολεμήσουν», εξακολουθεί να τίθεται το ερώτημα εάν είναι έτοιμοι για έναν παρατεταμένο πόλεμο όπως αυτός στην Ουκρανία, δήλωσε ο Μόναχαν, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν σε διάφορους τομείς. Ανάμεσά τους είναι η βιομηχανική ικανότητα, οι αμυντικές δαπάνες και η κοινωνική ανθεκτικότητα, στην οποία τίθεται και το ζήτημα της στρατολόγησης.
«Νομίζω ότι υπάρχει κατανόηση και βούληση μεταξύ των στρατιωτικών ηγετών του ΝΑΤΟ ότι θα πρέπει να συνεργαστούν», κατέληξε ο Κλαρκ.
Μοντέλα μεγάλων εφεδρικών δυνάμεων
Ένα από τα νεότερα μέλη του ΝΑΤΟ , η Φινλανδία, έχει την ικανότητα να ενεργοποιήσει περισσότερους από 900.000 εφέδρους, με 280.000 στρατιωτικούς να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν άμεσα εάν χρειαστεί. Ωστόσο, σε καιρό ειρήνης, οι Φινλανδικές Αμυντικές Δυνάμεις απασχολούν περίπου 13.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού προσωπικού.
Η Νορβηγία και η Σουηδία έχουν παρόμοια μοντέλα, διατηρώντας και οι δύο σημαντικό αριθμό εφέδρων, αν και όχι τόσους όσο η Φινλανδία.
Η Σουηδία, όπου η στρατολόγηση είναι πλέον ουδέτερη ως προς το φύλο, κάλεσε περίπου 7.000 άτομα το 2024. Ο αριθμός θα αυξηθεί σε 8.000 το 2025, σύμφωνα με τις Σουηδικές Ένοπλες Δυνάμεις.
