Σε μια αίθουσα της συνόδου COP28 στο Ντουμπάι, ο οικολόγος Τόμας Κρόουθερ, πρώην επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της εκστρατείας των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ «One Trillion Trees», προχώρησε σε μια δήλωση που δεν θα περίμενε κανείς πριν από μερικά χρόνια: Ζήτησε από τις αρμόδιες αρχές να σταματήσουν να φυτεύουν τόσα πολλά δέντρα.
«Η μαζική δενδροφύτευση δεν είναι τελικά η περιβαλλοντική λύση, που πολλοί πίστευαν μέχρι σήμερα», υποστήριξε ο Τόμας Κρόουθερ, εμπνευστής της εν λόγω εκστρατείας, από το βήμα εκδήλωσης της Συνόδου Κορυφής. «Η δυνατότητα των νεοδημιουργηθέντων δασών να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα συχνά υπερεκτιμάται», υπογράμμισε, σύμφωνα με το Wired, συμπληρώνοντας πως ταυτόχρονα μπορεί να είναι και επιβλαβή για τη βιοποικιλότητα.
Κυρίως, όμως, τόνισε, η μαζική δενδροφύτευση είναι πραγματικά επιβλαβής όταν πραγματοποιείται, όπως συχνά συμβαίνει, ως αντιστάθμισμα, ως δικαιολογία, για να αποφευχθεί η μείωση των εκπομπών άνθρακα.
Η μεγάλη δημοφιλία της δενδροφύτευσης οφείλεται σε ένα βαθμό στον ίδιο τον Τόμας Κρόουθερ. Το 2019 το εργαστήριό του στο πανεπιστήμιο ETH Ζυρίχης διαπίστωσε ότι η Γη είχε χώρο για επιπλέον 1,2 τρισεκατομμύρια δέντρα, τα οποία, σύμφωνα με τη σχετική έρευνα, θα μπορούσαν να απορροφήσουν έως και τα δύο τρίτα του άνθρακα που έχουν εκπέμψει ιστορικά οι άνθρωποι στην ατμόσφαιρα.
«Αυτό υπογραμμίζει την παγκόσμια αποκατάσταση δέντρων ως την πιο αποτελεσματική λύση για την κλιματική αλλαγή μέχρι σήμερα», ανέφερε τότε η μελέτη. Ο Τόμας Κρόουθερ στη συνέχεια έδωσε δεκάδες συνεντεύξεις για αυτό το σκοπό.
Αυτή η φαινομενικά απλοϊκή λύση για την προστασία του κλίματος πυροδότησε μια τρέλα γύρω από τη δενδροφύτευση, καθώς εταιρείες και πολιτικοί ηγέτες εμφανίζονταν πρόθυμοι να προχωρήσουν σε μαζική φύτευση δένδρων, δίνοντας τα πράσινα διαπιστευτήριά τους, χωρίς όμως να προωθούν ουσιαστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών.
Προκάλεσε, επίσης, μεγάλη κριτική από επιστήμονες του κλίματος, οι οποίοι υποστήριξαν ότι η μελέτη του Κρόουθερ είχε υπερεκτιμήσει σε μεγάλο βαθμό την έκταση του πλανήτη, που είναι κατάλληλη για δενδροφυτεύσεις, αλλά και το όφελος, που αυτές θα προσέφεραν. Όπως υπογραμμίζεται σε δημοσίευμα του Wired, οι συγγραφείς της μελέτης προχώρησαν ακολούθως σε διορθώσεις, σημειώνοντας πως η δενδροφύτευση είναι μόνο «μία από τις λύσεις», που θα μπορούσε να απορροφήσει το πολύ το ένα τρίτο του άνθρακα. Αλλά και αυτές οι εκτιμήσεις συνοδεύονταν από αρκετές αβεβαιότητες.
Ο Κρόουθερ, ο οποίος υποστηρίζει σήμερα πως το μήνυμα του παρερμηνεύτηκε, δημοσίευσε μια πιο αναλυτική μελέτη τον περασμένο μήνα, η οποία δείχνει πως η διατήρηση των υπαρχόντων δασών μπορεί να έχει μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο για το κλίμα από τις νέες δενδροφυτεύσεις.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας παρουσιάστηκαν στο COP28 ως απάντηση στο φαινόμενο του «πράσινου ξεπλύματος», το οποίο επί της ουσίας φάνηκε να ενθαρρύνει η προηγούμενη μελέτη, καθώς η φύτευση δένδρων χρησιμοποιήθηκε ως δικαιολογία, για να συνεχίζεται η εκπομπή άνθρακα.
Η ιστορία του Κρόουθερ
Ο Τόμας Κρόουθερ, κάτοχος διδακτορικού και μεταδιδακτορικού στο Yale, ξεκίνησε το 2015 μαζί με έναν συνάδελφό του ένα πρωτοποριακό εγχείρημα: την καταμέτρηση των δένδρων του πλανήτη. Ελάχιστοι πίστευαν πως θα μπορούσε να δοθεί μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Ο Κρόουθερ και ο συνεργάτης του, όμως, αξιοποιώντας τη σύγχρονη τεχνολογία κατάφεραν να συλλέξουν και να αναλύσουν τα δεδομένα από δορυφορικές εικόνες, δημοσιεύοντας το 2015 έναν χάρτη πυκνότητας των δασών, βάσει του οποίου εκείνη την περίοδο υπήρχαν 3 τρισεκατομμύρια δέντρα στη Γη. Ένας αριθμός πολύ μεγαλύτερος από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες μέχρι τότε.
Βάσει αυτών των στοιχείων η εκστρατεία για τη δενδροφύτευση του ΟΗΕ αναβάθμισε τους στόχους της από 1 δισεκατομμύριο δέντρα σε 1 τρισεκατομμύριο δέντρα, και το 2017 ο Κρόουθερ έλαβε 2,7 εκατομμύρια δολάρια από ένα ολλανδικό ίδρυμα, για να ξεκινήσει το δικό του ερευνητικό εργαστήριο. Εν συνεχεία, το 2019, ολοκληρώθηκε η επίμαχη μελέτη και ο διάσημος δισεκατομμυριούχος και διευθύνων σύμβουλος της Salesfors, Μαρκ Μπένιοφ, ξεκίνησε την πρωτοβουλία «One Trillion Trees» με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Έπεισε μάλιστα τον Ντόναλντ Τραμπ να υπογράψει την εν λόγω πρωτοβουλία και ο Κρόουθερ έγινε ένας από τους συμβούλους του έργου.
Έτσι συνδέθηκε με δύο καμπάνιες «One Trillion Trees», του ΟΗΕ και του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Η δημοτικότητα της ιδέας ενισχύθηκε γρήγορα, σε τέτοιο βαθμό που χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν πλέον εστιάσει σε σχέδια δενδροφύτευσης, που απαιτούν τουλάχιστον 500 εκατομμύρια εκτάρια γης, για να υλοποιηθούν, μια έκταση μεγαλύτερη από το μισό μέγεθος των ΗΠΑ. Και όλα αυτά ενώ οι παγκόσμιες εκπομπές συνέχισαν να αυξάνονται. Ο αντίκτυπος της μελέτης του Κρόουθερ αποδείχθηκε καταστροφικός, «ακρωτηριάζοντας» το περιβαλλοντικό κίνημα.
Η νέα ανατρεπτική μελέτη
Σε απάντηση αυτού του φαινομένου η τελευταία μελέτη του Κρόουθερ, την οποία συνυπογράφουν περισσότεροι από 200 επιστήμονες του κλίματος, εστιάζει στη σημασία της διατήρησης ανέπαφων δασικών εκτάσεων. Ενώ η αποκατάσταση κατεστραμμένων ή κατακερματισμένων δασών θα απορροφούσε πιθανόν 87 γιγατόνους άνθρακα, το να επιτραπεί απλώς στα υπάρχοντα δάση να ωριμάσουν θα απορροφούσε επιπλέον 139 γιγατόνους. Και αυτές οι εκτιμήσεις αποκλείουν τις αστικές περιοχές, τις αγροτικές και βοσκήσιμες εκτάσεις, που μπορεί κάποτε να είχαν δάση, αλλά είναι πλέον απίθανο να παραδοθούν εκ νέου στη φύση.
Σημειώνεται πως λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας εκτιμάται πως έχουν απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς περίπου 2.500 γιγατόνοι άνθρακα.
Η παραδοχή ενός λάθους
Το «πράσινο ξέπλυμα» έχει αποδειχθεί «λερναία ύδρα». «Εάν κανείς δεν είχε πει ποτέ “φυτέψτε ένα τρισεκατομμύριο δέντρα”, νομίζω θα βρισκόμασταν σε καλύτερη κατάσταση. Αλλά ίσως πάλι δεν θα υπήρχε τόσος θόρυβος και δεν θα είχε δοθεί τόσο μεγάλη προσοχή στη φύση, ώστε όλοι υπεύθυνοι επιστήμονες να μπορέσουν να προχωρήσουν σε διορθώσεις και να μετατρέψουν αυτή την προτροπή σε κάτι θετικό», τόνισε ο Κρόουθερ, ολοκληρώνοντας την ομιλία του, σε μια παραδοχή του λάθους του.
