Το 2018 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 1.826 περιπτώσεις έμφυλης βίας, βίας που βασίζεται στο φύλο (Sexual and Gender-Based Violence- SGBV) επί συνόλου δεκάδων χιλιάδων αιτούντων άσυλο και δικαιούχων διεθνούς προστασίας.
Oι περιπτώσεις βίας που βασίζεται στο φύλο που αναφέρθηκαν την ίδια χρονιά αφορούσαν κατά 85% σε γυναίκες. Στα πρόσωπα που επιβίωσαν δεν πρωτοστατεί κάποια πληθυσμιακή ομάδα, είναι κυρίως γυναίκες από το Ιράκ, το Καμερούν, το Κονγκό, το Αφγανιστάν και τη Συρία.
Στατιστικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στην Ελλάδα για τα φαινόμενα σεξουαλικής βίας και βίας που βασίζεται στο φύλο (Sexual and Gender-Based Violence) – κάθε πράξης που διαπράττεται ενάντια στη βούληση ενός προσώπου στη βάση του φύλων και των άνισων σχέσεων εξουσίας και κάθε μορφής εξαναγκασμού – στις κοινότητες προσφύγων στη χώρα μας παρουσίασε η Ελεάννα Ιωαννίδου, εκπρόσωπος του Τομέα Προστασίας της UNHCR στη διάρκεια της επιστημονικής ημερίδας που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας.
Οι επιζήσασες με καταγωγή από αφρικανική χώρα συνήθως αναφέρουν ότι έπεσαν θύματα τέτοιων πρακτικών στις χώρες καταγωγής τους, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις από ασιατικές χώρες που κυρίως αναφέρουν ότι οι διακρίσεις και η βία τους έχουν ασκηθεί στο ταξίδι της προσφυγιάς και στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNHCR.
Στις μορφές που αναφέρθηκε ότι ασκήθηκαν στην Ελλάδα το 2018 κυριαρχούν η σωματική βία, η ψυχολογική βία, μορφές σεξουαλικής βίας, όπως οι σεξουαλικές επιθέσεις και οι βιασμοί, καθώς και η αποστέρηση πόρων. Σε μικρότερο βαθμό αναφέρονται το trafficking και οι εξαναγκασμένοι γάμοι.
«Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς ότι τα στατιστικά στοιχεία για το trafficking απέχουν από την πραγματικότητα γιατί όσες το βιώνουν είναι δύσκολο να βγουν από τον κύκλο της βίας και του φόβου και να προχωρήσουν σε καταγγελία. Για το λόγο αυτό, ενώ το trafficking αποτελεί το 1% από τις καταγγελλόμενες μορφές SGBV, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αφιερώνει σε αυτό το 22% των εκπαιδεύσεων που παρέχει σε συνεργάτες της» τόνισε η κ. Ιωαννίδου.
Το φαινόμενο των βιασμών είναι εντυπωσιακά πιο συχνό στα νησιά, 46% σε σχέση με την ενδοχώρα που είναι 18%.
Το γεγονός αυτό σχετίζεται, όπως εκτίμησε η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με τις συνθήκες υποδοχής. “Ο υπερπληθυσμός σε σχέση με τη δυναμικότητα των Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά, η συνεπακόλουθη έλλειψη επαρκούς οργανωμένης ανταπόκρισης και η μακρά παραμονή και άρα εύκολη στοχοποίηση ευάλωτων ατόμων και οικογενειών ευνοούν τη de facto επικράτηση του ισχυρού” ανέφερε η κ. Ιωαννίδου.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου δεν μπορεί παρά να συμπεριλάβει και τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, την ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση των κρατικών διαδικασιών και την ταχεία, αλλά καλά σχεδιασμένη αποσυμφόρηση των νησιών, δηλαδή χωρίς τη μεταφορά του προβλήματος στην ενδοχώρα, τόνισε.
Όσον αφορά στους καταγγελθέντες ως δράστες τα στοιχεία δείχνουν ότι στις μισές περιπτώσεις είναι ο σύζυγος ή σύντροφος. Αυτή η μορφή βίας δημιουργεί πολύπλευρες προκλήσεις καθώς η διάρρηξη της σχέσης εμπιστοσύνης και ασφάλειας δημιουργεί πολλαπλά τραύματα όχι μόνο στις συζύγους, συντρόφους, αλλά και στα παιδιά, εξήγησε η κ. Ιωαννίδου.
Είναι αναγκαία η άμεση υποστήριξη γυναικών που υπέστησαν βία από τις συντρόφους τους, επειδή η τυχόν απουσία ή αποτυχία προστασίας έστω και μίας επιζήσασας εδραιώνει το αίσθημα επικράτησης του δράστη και το αίσθημα ανασφάλειας σε όσες από το περιβάλλον της γυναίκας υφίστανται αντίστοιχη μορφή βίας, σημείωσε.
Παρ΄ότι τα ποσοστά στην παροχή ιατρικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν ικανοποιητικά, μόνο στις μισές περιπτώσεις εφαρμόστηκε αλλαγή περιβάλλοντος της επιζήσασας, η οποία με βάση τα στατιστικά για τους δράστες και σε ένα βαθμό αυτό αποδίδεται στην ανεπάρκεια των δομών φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών στη χώρα, είπε η κ. Ιωαννίδου.
“Στα στατιστικά στοιχεία έχουμε το πρώτο επίπεδο σοβαρών προβλημάτων που αφορούν την ασφάλεια, τη ζωή, και την αξιοπρέπεια, θίγουν τον πυρήνα της ανθρώπινης υπόστασης της γυναίκας και αυτά τα προβλήματα τα αντιμετωπίζει η γυναίκα πρόσφυγας και απαιτούν άμεση αντίδραση” ανέφερε η εκπρόσωπος του UNHCR τονίζοντας την ανάγκη σχεδιασμού μίας συνολική στρατηγικής στο επίπεδο της εκπαίδευσης της γυναίκας και ένταξής της στην αγορά εργασίας.
Η χάραξη στρατηγικής για την ένταξη των γυναικών προσφύγων στην Ελλάδα έχει ανάγκη πολλών επιπέδων και βρίσκεται αντιμέτωπη διαρκώς με τη ανυπαρξία επαρκών δομών και θεσμών. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η ενδυνάμωση της ίδιας της κοινότητας των γυναικών προσφύγων. Η αποτελεσματική στρατηγική δεν θα έρθει από τα πάνω, αλλά από τις ίδιες τις γυναίκες, κυρίως από τη νέα γενιά τους που θα διαμορφωθεί σε ζύμωση με τις νέες συνθήκες, υπογράμμισε η κ. Ιωαννίδου.
Στους Ξενώνες του ΕΚΚΑ βρίσκουν καταφύγιο και πρόσφυγες γυναίκες θύματα βίας
Από το 2013 έως σήμερα 169 γυναίκες με τα παιδιά τους (86 γυναίκες 83 παιδιά) φιλοξενήθηκαν στους ξενώνες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για γυναίκες θύματα βίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), το οποίο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Στους ξενώνες μπορούν να βρουν στέγη και στήριξη και γυναίκες πρόσφυγες θύματα κακοποίησης και βίας, όπως τόνισε ο προϊστάμενος του ξενώνα στη Θεσσαλονίκη, Θεολόγης Βλάχος.
Παρουσιάζοντας τις δράσεις του ΕΚΚΑ για την προστασία γυναικών θυμάτων βίας είπε ότι στόχος των ξενώνων είναι να παρέχοτυν στις γυναίκες και στα παιδιά τους φιλοξενία και πολλαπλή στήριξη από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, καθώς και υποστήριξη για την ένταξη τους στην αγορά εργασίας, όταν απαιτείται.
Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη λειτουργούν δύο ξενώνες 20 κλινών, στους οποίους διαμένουν θύματα σωματεμπορίας και σε κάποιες περιπτώσεις έφηβες θύματα κακοποίησης με εντολή της εισαγγελίας ανηλίκων.
Δεκατρείς από τις γυναίκες που φιλοξενήθηκαν στους ξενώνες από το 2013 έως σήμερα ήταν θύματα trafficking. Όσον αφορά τη χώρα προέλευσης 33 γυναίκες ήταν από την Ελλάδα, 32 από Αλβανία, 29 από Συρία, 22 από Αφγανιστάν, 17 από Αφρικανικές Χώρες, 12 από Ιράν, επτά από Βουλγαρία, έξι από Ιράκ, τέσσερις από την Ουκρανία, τέσσερις από Ρωσία και τρεις από Ρουμανία.
Κατά τη διάρκεια της προσωρινής παραμονής (3 συν 3 μήνες) των γυναικών στο ξενώνα, παρέχεται στέγη, διατροφή, ιματισμός, ιατροφαρμακευτική και υγειονομική φροντίδα, συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη σε ατομικό, ομαδικό και οικογενειακό επίπεδο, δημιουργική απασχόληση των παιδιών των φιλοξενουμένων, εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε ενήλικες και παιδιά, ενισχυτική διδασκαλία για τη μελέτη των μαθημάτων του σχολείου, διασύνδεση με φορείς και υπηρεσίες κοινωνικής πολιτικής.
Δύο τηλεφωνικές γραμμές λειτουργούν όλο το 24ωρο, της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακού Προγραμματισμού και Ισότητας των Φύλων 15900 και του ΕΚΚΑ 197. Και στις δύο γραμμές γίνονται δεκτά αιτήματα για την παροχή υποστήριξης και φιλοξενίας γυναικών που έχουν υποστεί κακοποίηση.
Στην ημερίδα με τίτλο «Χτίζοντας ένα δίχτυ ασφάλειας για γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες» που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ERASMUS + συμμετείχαν νέοι και νέες από την Ελλάδα, την Ιορδανία, την Αλγερία, την Ουγγαρία, την Ισπανία, την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και την Ουγγαρία, υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων στους τομείς νεολαίας.
Οι συμμετέχοντες κατέθεσαν εμπειρίες και απόψεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες και παρουσίασαν δράσεις που υλοποιούνται για τις ευάλωτες ομάδες προσφύγων.
