Δύο ψυχολόγοι εξηγούν γιατί ο κόσμος βλέπει μετά μανίας Survivor

Το Survivor αποτελεί το κυρίαρχο τηλεοπτικό πρόγραμμα της σεζόν από πλευράς τηλεθέασης. Είναι όμως ένα αμιγώς ψυχαγωγικό προϊόν αυτό που παρουσιάζει το κανάλι του Παλαιού Φαλήρου και η εταιρεία παραγωγής Acun Medya, του Τούρκου επιχειρηματία, Ali Acun Ilicali; Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης Κάποιοι παρομοιάζουν το τηλεοπτικό προϊόν του ΣΚΑΪ, με ρωμαϊκή αρένα, κάνοντας λόγο για πρωτογονισμό στο τηλεοπτικό τοπίο, μεταξύ των οποίων και ο κλινικός ψυχολόγος, Δημήτρης Μπούκουρας. Από την πλευρά της η Αλεξάνδρα Καππάτου, επίσης ψυχολόγος, μιλάει για την ταύτιση του τηλεοπτικού κοινού με το Survivor, σε αναζήτηση προτύπων και ταυτότητας, μέσω των διαγωνιζόμενων του παιχνιδιού αλλά και των δραστηριοτήτων τους. Οι δύο ειδικοί αναλύουν το τηλεοπτικό φαινόμενο των καιρών μας και εξηγούν στο newsbeast.gr γιατί προκαλεί τους τηλεθεατές να το παρακολουθήσουν.

Αλεξάνδρα Καππάτου, ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος

«Το παιχνίδι αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας και των κοινωνικών συνθηκών. Ταιριάζει πολύ καλά μάλιστα στα σημερινά δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας, βασισμένη σε περικοπές, πείνα και φτώχεια για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Επί της ουσίας ο Έλληνας τηλεθεατής ταυτίζεται με τον παίκτη που προσπαθεί να εξασφαλίσει την τροφή του. Είναι ενδεικτική η εικόνα των εργαζόμενων, οι οποίοι νιώθουν διαρκώς απειλούμενοι, υπό το φόβο ότι ανά πάσα στιγμή κάτι μπορεί να αλλάξει τη ζωή τους. Ακόμα όμως και ο διαχωρισμός  ανάμεσα σε διάσημους και μαχητές ιντριγκάρει επιπρόσθετα το τηλεοπτικό κοινό. Μάλιστα, όλοι οι διάσημοι, οι οποίοι στην πλειονότητά τους, είναι άγνωστοι, έχουν σμιλεμένα σώματα, τα οποία χρησιμοποιούν ως μέσο προβολής. Ας σημειωθεί ότι φανατικοί υποστηρικτές του συγκεκριμένου τηλεοπτικού προϊόντος είναι και οι νέοι, οι οποίοι αναζητούν πρότυπα στο πρόσωπο των παικτών του Survivor. Τα δύο σημεία τα οποία ελκύουν το νεανικό κοινό είναι το πρότυπο ενός καλοσχηματισμένου σώματος και η αγωνιστικότητα που επιδεικνύουν οι διαγωνιζόμενοι, αναζητώντας την ταυτότητά τους. Συν τοις άλλοι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία βλέπουν το σώμα, το οποίο θα ήθελαν να έχουν και δεν μπορούν. Σας επισημαίνω ότι η μόδα που έχει δημιουργηθεί γύρω από το Survivor, δείχνει τη φτώχεια που επικρατεί στο τηλεοπτικό περιβάλλον λόγω κρίσης. Μοιάζει σαν να κυριαρχεί ο μονόφθαλμος μεταξύ των τυφλών με μία καλή ομολογουμένως παραγωγή, δεδομένου ότι οι ανταγωνιστές δεν έχουν κάτι άξιο λόγου να παρουσιάσουν. Το παιχνίδι μάλιστα έχει εξελιχθεί σε βασικό θέμα συζήτησης στις παρέες, στα σχολεία αλλά και στους κύκλους των μεγαλύτερων σε ηλικία τηλεθεατών. Παράλληλα οι ίντριγκες και οι συναισθηματικές εμπλοκές που έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο του παιχνιδιού, προσελκύουν το ενδιαφέρον. Οι παίκτες εξωθούνται στα όρια της ψυχικής τους αντοχής, κάτι που είναι εμφανές και μέσα από την αντοχή που παρουσιάζει ο καθένας στη διάρκεια μιας δοκιμασίας. Ενδεχομένως λοιπόν, ο Έλληνας τηλεθεατής ταυτίζεται και με τις δοκιμασίες που περνούν οι παίκτες του Survivor, καθώς και εκείνοι πλήττονται από την οικονομική κρίση, η οποία βάλλει τον ψυχισμό τους, ανατρέποντας ψυχικές ισορροπίες και προκαλώντας ένδεια στην τσέπη. Οπωσδήποτε το Survivor είναι μια παρηγοριά. Βοηθάει όσους το παρακολουθούν να ξεφύγουν από μία πραγματικότητα, θεωρώντας ότι οι παίκτες ζουν ακόμα χειρότερα από τους ίδιους, διατηρώντας την ασφάλεια του καναπέ και του δωματίου τους. Ακόμα όμως και οι ονομασίες “μαχητές” και “διάσημοι” είναι ιδιαίτερα ιντριγκαδόρικες. Αυτό όμως που με προβληματίζει ιδιαίτερα και θα ήθελα να το καταθέσω, είναι το γεγονός ότι ποτέ δεν δημιουργείται τέτοιος θόρυβος για πνευματικά προϊόντα. Πρόκειται για ένα παιχνίδι που δεν παράγει ούτε ιδέες, ούτε μεταδίδει μηνύματα. Παράγει όμως συναισθηματική εξάντληση και πιθανότατα αλληλοεξόντωση. Σε κάθε περίπτωση το Survivor έχει εξελιχθεί σε εθνική περιπέτεια, έχοντας αποπροσανατολίσει τον κόσμο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Είναι γεγονός ότι το παρακολουθούν και άτομα, τα οποία δεν αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Για παράδειγμα οι νέοι μπορεί να μην ανησυχούν για οικονομικά ζητήματα, ωστόσο η αγωνία και το σασπένς που νιώθουν εξάπτει το ενδιαφέρον τους. Αποτελεί όμως και μία μέθοδο διαφυγής, ως εξαιρετικό καταφύγιο σε εξωτικές συνθήκες μακριά από τον κόσμο, κάτι που ηχεί λυτρωτικά για το μέσο άνθρωπο. Συν τοις άλλοις όμως και η “παρέα” επηρεάζει και συμπαρασύρει. Για να μπορεί κάποιος να έχει κοινό θέμα συζήτησης με τους φίλους του, “υποχρεώνεται” να παρακολουθεί κι εκείνος, επιτείνοντας το ρεύμα. Όλοι οι Έλληνες είναι σαν να αγωνίζονται με τους “αγωνιστές” του Survivor. Έχουν γίνει ήρωες στα μάτια των τηλεθεατών και όλοι ασχολούνται με τις συνήθειες όπως η διατροφή τους, οι διαπροσωπικές τους σχέσεις, οι κακουχίες που περνούν».

Δημήτρης Μπούκουρας, κλινικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής

«Μόνο παιχνίδι δεν θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω. Εάν θέλουμε να εξετάσουμε τη φιλοσοφία του, θα λέγαμε ότι υπάρχει μία εμφανέστατη προσπάθεια να δώσουν τη δυνατότητα στα συγκεκριμένα άτομα να λειτουργήσουν με πρωτόγονα ένστικτα. Εκμεταλλευόμενοι το ένστικτο της πείνας, προσπαθούν να τους ωθήσουν να αγριέψουν, ερχόμενοι σε πρωτόγονη κατάσταση. Αποπειρώνται να δώσουν τροφή στους τηλεθεατές μέσω αυτού του προϊόντος, το οποίο διεγείρει τα σαδιστικά ένστικτα των τηλεθεατών. Τα παιχνίδια, τα οποία διεξάγονται κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, στόχο έχουν να “μασκαρέψουν” κάτι το οποίο είναι χειρίστου είδους, επιστρέφοντας τους συμμετέχοντες πολλά χρόνια πίσω. Οι υπεύθυνοι παραγωγής ‘στολίζουν’ τη διαδικασία με παιχνιδάκια, χαρούλες, συγκινήσεις και διάφορα άλλα τρικ για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του τηλεθεατή. Ο τηλεθεατής ταυτόχρονα, ταυτίζεται με κάποιους από τους παίκτες γιατί στο πρόσωπό τους βλέπει τον επιθυμητό του εαυτό. Πρόκειται επί της ουσίας για ένα απωθημένο. Ο καθένας που δεν είναι τόσο ευχαριστημένος με τον εαυτό του, θα ήθελε ενδεχομένως να είναι κάτι διαφορετικό ή κάτι καλύτερο. Πρόκειται για σημεία των καιρών. Επικρατεί το συλλογικό στρες στην κοινωνία λόγω της οικονομικής κρίσης, η οποία έχει αυξήσει το ποσοστό των καταθλίψεων στη χώρα μας. Είναι φυσιολογικό να ταυτίζεται το οικονομικό στρες που νιώθουν οι Έλληνες με την πρωτόγονη κατάσταση που παράγεται στο Survivor. Πρόκειται επί της ουσίας για έναν πλούτο ενστίκτων και ταυτόχρονα για φτώχεια πνευματικών στοιχείων. Πολλοί είναι εκείνοι που το παρακολουθούν, ξεφεύγοντας από προβλήματα της καθημερινότητας ή απλά για να γελάσουν. Ωστόσο αυτοί δεν είναι οι τακτικοί πελάτες, αλλά οι περιστασιακοί. Η διασκέδαση με τον πόνο του άλλου ενέχει σαδομαζοχιστικά συστατικά. Οι τηλεθεατές βλέπουν τους παίκτες να “πεθαίνουν” από την πείνα, και ικανοποιούνται. Την ίδια στιγμή όμως που οι παίκτες πεινούν, το προσωπικό του καναλιού τρέφεται κανονικά, προκαλώντας αυτούς τους ανθρώπους που είναι νηστικοί. Προφανώς οι παίκτες δεν έχουν ξεπεράσει τα όριά τους. Η παραγωγή διανέμει μία φορά την εβδομάδα κάποιες προμήθειες σε φαγητό για να μην τους αφήσει να ξεπεράσουν τα όριά τους, ελέγχοντας την κατάσταση κατά κάποιο τρόπο, ούτως ώστε να υπάρχει μία σχετική ισορροπία και προσελκύοντας την ίδια στιγμή το ενδιαφέρον του κόσμου. Εκμεταλλεύεται τις ανθρώπινες αδυναμίες και ένστικτα. Όλοι διαθέτουμε σαδιστικά και μαζοχιστικά ένστικτα, ωστόσο κάθε φορά και ανάλογα με το ερέθισμα που δεχόμαστε, έρχονται στην επιφάνεια. Ο κόσμος όμως πρέπει να εκπολιτίζεται και όχι να πισωγυρίζει σε πρωτόγονες καταστάσεις. Η κατάσταση προσομοιάζει σε ρωμαϊκή αρένα. Άρτος και θέαμα σε μία σύγχρονη αρένα». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend