Το ιστορικό πρόσωπο στο οποίο βασίζεται ο Φρανκ Άντεργουντ του «House of Cards»

Πριν μερικές εβδομάδες οι φαν των πολιτικών θρίλερ έκατσαν αναπαυτικά στον καναπέ τους προκειμένου να απολαύσουν τον 4ο κύκλο μιας εκ των δημοφιλέστερων τηλεοπτικών σειρών των τελευταίων χρόνων. Το «House of Cards» που ξεκίνησε το 2013 και σήμερα έχει ήδη βγει η 4η σεζόν του, ήρθε για να αλλάξει άπαξ διαπαντός το τηλεοπτικό τοπίο, όντας η πρώτη σειρά αξιώσεων η οποία κυκλοφόρησε σε παραγωγή του Netflix, με όλα τα επεισόδια του κάθε κύκλου να γίνονται την ίδια μέρα διαθέσιμα προς θέαση. Η επιτυχία του ήταν εμφατική, καθηλώνοντας το κοινό, με τους κριτικούς να το αποθεώνουν και τα βραβεία να έρχονται το ένα πίσω από το άλλο. Μέρος της επιτυχίας οφείλεται φυσικά και στην υποδειγματική ερμηνεία του Κέβιν Σπέισι στο ρόλο του απολύτως κυνικού πολιτικού, Φρανκ Άντεργουντ, που επιδιώκει να ανέλθει (και να διατηρηθεί) στα ανώτατα πολιτικά αξιώματα των ΗΠΑ, ικανοποιώντας την ακόρεστη δίψα του για εξουσία. Για να πετύχει τους σκοπούς του, ο Άντεργουντ οργανώνει κι εκτελεί σύνθετες δολοπλοκίες που περιλαμβάνουν τα πάντα: ωμά ψέματα, ευθείες απειλές, χειραγώγηση του Τύπου και των ψηφοφόρων, πισώπλατα μαχαιρώματα, αθέτηση υποσχέσεων και πολλά – πολλά ακόμη τεχνάσματα, όλα όσα απαιτούνται για να ανέλθει στην κορυφή, καθώς όπως μας λέει και ο ίδιος, στο πρώτο επεισόδιο: «Για εμάς που σκαρφαλώνουμε στην κορυφής τροφικής αλυσίδας, δεν μπορεί να υπάρξει έλεος. Υπάρχει μόνο ένας κανόνας: Κυνήγησε ή θα σε κυνηγήσουν». Το σκηνικό που ο Άντεργουντ ζει και κινείται δεν είναι άλλο από το πολιτικό κέντρο των ΗΠΑ, δηλαδή το Λευκό Οίκο και το Καπιτώλιο. Η Ουάσινγκτον, κατά την εξέλιξη της σειράς, γίνεται το σπίτι της οικογένειας Άντεργουντ, καθώς δίπλα στον Φρανκ στέκεται η επίσης απρόβλεπτα σκληρή σύζυγός του, Κλερ, η οποία έχοντας κι αυτή τους δικούς της στόχους να πετύχει, συμπληρώνει σε δολιότητα κι αμοραλισμό ό,τι λείπει από τον σύζυγό της.

Το «σπάσιμο του 4ου τοίχου»

Η σειρά κατόρθωσε να καθηλώσει το κοινό παίζοντας έντεχνα με τη στερεοτυπική εικόνα που έχουν οι πολίτες για τον τρόπο άσκησης της πολιτικής, τη διαφθορά και τα σκάνδαλα που βασιλεύουν πίσω από τις σφραγισμένες πόρτες των κέντρων εξουσίας. Κι όμως, η «βρώμικη πολιτική» δεν ήταν παρά η κορυφή του παγόβουνου στο «House of Cards», καθώς αυτό που κυριαρχεί είναι ο ανελέητος αγώνας του Φρανκ κι όλων όσων των περιτριγυρίζουν για εξουσία. Μέσα από τα ψυχρά χρώματα που κυριαρχούν, οι δημιουργοί της σειράς στήνουν μια σκοτεινή ατμόσφαιρα όπου η ευθύτητα, η τιμιότητα και ο αγνός ιδεαλισμός απουσιάζουν εκκωφαντικά (κι αν τύχει να εμφανιστούν, γρήγορα εξαφανίζονται). Δεν είναι δηλαδή ο Άντεργουντ, ο «κακός» της υπόθεσης που κερδίζει επειδή περιτριγυρίζεται από ηθικούς πολιτικούς, αλλά μάλλον ο πιο αποτελεσματικός στη «δουλειά» του. Ο θεατής γρήγορα δένεται και μάλλον τείνει να στηρίξει τον Άντεργουντ, αντί να τον κριτικάρει και να ευχηθεί την πτώση του. Αυτό επιτυγχάνεται και χάρη στο περίφημο και σήμα-κατατεθέν της σειράς, «σπάσιμο του 4ου τοίχου», οπότε και ο Άντεργουντ γυρνά, κοιτάει το θεατή και μας μιλάει απευθείας, εξηγώντας τι σχεδιάζει, πού στοχεύει ή απλά τι σκέφτεται.

Όταν ο Φράνσις ήταν… Βρετανός

Η τεχνική του «σπασίματος του 4ου τοίχου» μεταφέρθηκε αυτούσια από την ομώνυμη, βρετανική σειρά πάνω στην οποία βασίστηκε το αμερικανικό «House of Cards». Η βρετανική σειρά προβλήθηκε από το BBC το 1990, με τον ίδιο τίτλο και βασισμένη με τη σειρά της στο μυθιστόρημα του Μάικλ Ντομπς, βρετανού πολιτικού της θατσερικής κυβέρνησης και συγγραφέα. Η υπόθεση είναι πάνω-κάτω η ίδια, μόνο που στο βρετανικό δράμα στη θέση της αμερικανικής προεδρίας βρίσκεται η βρετανική πρωθυπουργία και στη θέση του αμερικανικού Φρανκ Άντεργουντ των Δημοκρατικών, συναντούμε έναν άλλο Φράνσις, τον Έρκχερτ, αυτή τη φορά μέλος των άγγλων Συντηρητικών.

Ο Σαίξπηρ και ο Ριχάρδος ο Γ’

Ευθείες είναι οι συνδέσεις και των δύο σειρών, με το σαιξπηρικό δράμα και κυρίως με τον «Ριχάρδο τον Τρίτο» και τον «Μάκμπεθ». Δεν είναι λίγοι αυτοί που σπεύδουν να παρομοιάσουν το βασιλιά της Αγγλίας, Ριχάρδο Γ’, με τον Φρανκ Άντεργουντ και μάλλον δικαίως. Φυσικά, η αμερικανική σειρά αντλεί τα περισσότερα στοιχεία από την σαιξπηρική απόδοση του Ριχάρδου κι όχι τον πραγματικό βίο και πολιτεία του άγγλου βασιλιά. Ποιος ήταν όμως ο Ριχάρδος; Γεννημένος στα 1452, ο Ριχάρδος έμελλε να γίνει ο τελευταίος βασιλιάς του Οίκου της Υόρκης και ο τελευταίος βασιλιάς της δυναστείας των Πλανταγενετών. Πρωταγωνιστής στον Πόλεμο των Ρόδων, ο Ριχάρδος είδε στην τελευταία μάχη (του Μπόσγουορθ) συντρόφους να τον εγκαταλείπουν και τις δυνάμεις του να διαλύονται, πριν σκοτωθεί από οκτώ τραύματα στο κρανίο, όπως αποκαλύφθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα, οπότε και η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τα οστά του βασιλιά, που για αιώνες βρίσκονταν θαμμένα σε μια περιοχή του Λέισεστερ, η οποία είχε μετατραπεί… σε πάρκινγκ! Η πένα του Σαίξπηρ παρουσιάζει τον Ριχάρδο σαν έναν άνθρωπο βουτηγμένο στο αίμα (διόλου τυχαία η αφίσα του «House of Cards» με τα χέρια του Άντεργουντ να στάζουν αίμα), καθώς διακαώς επιθυμούσε την εξουσία, αν και -όντας αδελφός του Βασιλιά- βρισκόταν πολύ πίσω στη σειρά διαδοχής του στέμματος. Χωρίς αναστολές και με μια εκμαυλιστική γοητεία, χρησιμοποιεί τη βία, τη διπλωματία, την πειθώ, τη σαγήνη και ενεργοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει, για να υπερπηδήσει όσα εμπόδια του κλείνουν το δρόμο προς την κορυφή. Έτσι, ξεπαστρεύει τους δύο ανήλικους γιους του αδελφού του Εδουάρδου Δ’ και καταφέρνει να κάτσει στο βρετανικό θρόνο. Για την ιστορία βέβαια, πρέπει να σημειωθεί, ότι οι ιστορικοί εμφανίζονται διχασμένοι για το ποιος πραγματικά ήταν ο Ριχάρδος, καθώς η ανακάλυψη των οστών του, συμπίπτει με μια επανεξέταση της πραγματικής ταυτότητας του βασιλιά. Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι ο Ριχάρδος είναι ένα παρεξηγημένο πρόσωπο της Ιστορίας, εξαιτίας των συκοφαντιών του Τόμας Μορ και του Οίκου των Τυδώρ. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ο πραγματικός Ριχάρδος ήταν ένας καθόλα αξιότιμος ιππότης και πολιτικός μεταρρυθμιστής, που παρεξηγήθηκε αφότου οι άντρες του τον εγκατέλειψαν στο πεδίο της μάχης.

«Μια καλή δόση “Ριχάρδου Γ’” πασπαλισμένη με ολίγον από “Μάκμπεθ”»

Ας γυρίσουμε όμως στην σαιξπηρική απόδοση του Ριχάρδου και την ομοιότητα του με τον Άντεργουντ, καθώς όπως έγραφε χαρακτηριστικά ο New Yorker, το 2013, η σειρά «οφείλει μεγάλο μέρος του στυλ και ύφους της στα σπουδαία έργα του Σαίξπηρ, μια καλή δόση “Ριχάρδου Γ’” πασπαλισμένη με ολίγον από “Μάκμπεθ”». Ακόμη κι αν οι δολοπλοκίες για την άνοδο στην εξουσία δεν αρκούν για να μας πείσουν για τον ξεκάθαρο παραλληλισμό των δύο άντρων, έρχεται ο Κέβιν Σπέισι και μιλά απευθείας στην κάμερα, σπάζοντας όπως είδαμε τον «4ο τοίχο». Πρόκειται για μια τεχνική δανεισμένη ξεκάθαρα από τον Ριχάρδο τον Γ’, που βλέπουμε και σε άλλα έργα του Σαίξπηρ, όπως τον «Οθέλο», όπου την τεχνική αυτή εφαρμόζει κι ο Ιάγος. Ο Σπέισι, στις στιγμές αυτές, ξεδιπλώνειτο ταλέντο του, καθώς ο ίδιος έχει ενσαρκώσει κάμποσες φορές στο σανίδι τον Ριχάρδο, με μία από αυτές τις παραστάσεις να έχει έρθει και στη χώρα μας. Η τεχνική αυτή εξυπηρετεί κι έναν ακόμη σκοπό: σε ένα σύμπαν δίχως ηθικούς και ακέραιους χαρακτήρες με τους οποίους ο θεατής εύκολα μπορεί να ταυτιστεί, όταν ο Άντεργουντ μάς κάνει κοινωνούς των ύπουλων σχεδίων του και μας φέρνει ταυτόχρονα και κοντά του. Ένας χαρακτήρας που σπάει τον «4ο τοίχο», ασχέτως του τι εγκλήματα έχει κάνει, βάζει το θεατή στον κλειστό κύκλο, των πιο έμπιστων ανθρώπων του. Τόσο ο Φρανκ, όσο και ο Ριχάρδος και ο Ιάγος, κοροϊδεύουν τους ανόητους που τον περιτριγυρίζουν και ποιος βέβαια θα ‘θελε να ανήκει σε αυτούς; «Δεν μπορούμε παρά να ταυτιστούμε μαζί του, καθώς διαφορετικά θα έπρεπε να ταυτιστούμε με τους ανόητους», επισημαίνει η Washington Post. Κλείνοντας, αυτό που όλοι οι φίλοι της σειράς έχουν πλέον καταλάβει καθώς και η πλοκή προχωράει, είναι ότι παρά τις συχνές αναφορές στην τρέχουσα πολιτική κατάσταση, το «House of Cards» δεν φιλοδοξεί να μας μάθει πώς γίνεται σήμερα η πολιτική, ακριβώς όπως και ο Ριχάρδος του Σαίξπηρ δεν είχε πρόθεση να διδάξει Ιστορία. Αντίθετα, όπως ο Ριχάρδος, έτσι και ο Άντεργουντ, είναι τα μέσα και τα σύμβολα, παρά δύο χαρακτήρες στο μέτρο των ανθρώπων. «Είμαι κακός και γι’ αυτό θα κάνω κακές πράξεις», μοιάζει να λέει ο Άντεργουντ. Δεν έχει σημασία το γιατί. Ο θεατής θα τον ακολουθήσει σαν να είναι ο ήρωας, επειδή είναι ο μόνος που του μιλάει, επειδή είναι ο μόνος χαρακτήρας της ιστορίας με επίγνωση: Γνωρίζει τα εμφανή ελαττώματά του και τα επιδεικνύει με σε μια διεστραμμένη εκδοχή τιμιότητας! Κι όσο ενδιαφέροντα κι αν ακούγονται όλα αυτά, στην πραγματικότητα δεν κομίζουν τίποτα το καινοτόμο. Ήταν ο Σαίξπηρ, αυτός ο μεγάλος θεατρικός συγγραφέας του 16ου αιώνα, που έθεσε τον κανόνα και το πρότυπο για τους απόλυτα ολοκληρωμένους «κακούς» κάθε ιστορίας. Ήταν ο Ριχάρδος ο Γ’ και σήμερα ο Φρανκ Άντεργουντ δύο αντεστραμμένοι ήρωες που αυτή τη φορά στρέφουν τα κόλπα τους όχι εναντίον των εχθρών τους, αλλά στο θεατή και καταφέρνουν να τον κινητοποιήσουν και να τον κάνουν να ασχοληθεί με τα κατορθώματά τους, όσο ανήθικα κι αν φαντάζουν… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend