Για εκατοντάδες αιώνες παραδομένο στην αγκαλιά της Δρυοπίδας, του οικισμού της Κύθνου που δεν βλέπει η θάλασσα και εντοπίζεται στο κεντρικό μέρος του νησιού, το σπήλαιο Καταφύκι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Κύθνου, και όχι μόνο.
Κρυμμένο κάτω ακριβώς από το νότιο άκρο του παραδοσιακού οικισμού, λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος του μεγαλείου της φύσης και του ανθρώπινου στοιχείου, καθώς στα βασικά χαρακτηριστικά του συγκαταλέγεται ένα εντυπωσιακό συνοθύλευμα τεχνητών ανοιγμάτων και φυσικών στοών.
Το φυσικό μέρος του σπηλαίου δημιουργήθηκε από έναν υπόγειο χείμαρρο -εικάζεται ότι διέτρεχε το σπήλαιο- ο οποίος με την σειρά του λάξευσε τα πετρώματα με ιδιαίτερη «δεξιοτεχνία» δημιουργώντας εικόνες απίστευτου φυσικού κάλλους. Από την πλευρά του ο άνθρωπος δημιούργησε τα τεχνητά περάσματα προκειμένου να διευκολύνει τις ανάγκες εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος.
Όπως γίνεται αντιληπτό και από την ονομασία του, το σπήλαιο λειτούργησε και ως καταφύγιο για τους κατοίκους του νησιού προκειμένου να προφυλαχθούν από τις διάφορες επιδρομές κατακτητών όπως Φράγκοι, Τούρκοι κ.α., ενώ για πολλά χρόνια χρησιμοποιήθηκε και ως ορυχείο.
Σε υψόμετρο 190 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, το σπήλαιο μετρά 600 μ. σε διαδρόμους, με την έκτασή του να αγγίζει τα 3.500 τ.μ. και την θερμοκρασία του να είναι μόνιμα στους 17 βαθμούς Κελσίου.
