Το αρχαίο της όνομα είναι Υψούς, όνομα το οποίο διατήρησε μέχρι περίπου τον 7ο αιώνα Η σημερινή ονομασία της αγαπημένης Στεμνίτσας έχει σλαβική προέλευση, και σημαίνει τόπος δασώδης και σκιερός.
Όπως είναι δηλαδή και το τοπίο που την περιβάλλει, καθώς απλώνεται σκαρφαλωμένη στην πλαγιά του Μαίναλου, στην Αρκαδία, σε υψόμετρο 1100 μέτρων και σε απόσταση 45 χιλιομέτρων από την Τρίπολη. Ανάμεσα στο ελατόδασος και το φαράγγι του Λούσιου, είναι δημοφιλής προορισμός για διακοπές αλλά και για ολιγοήμερες αποδράσεις από την καθημερινότητα.
Τα όμορφα σπίτια της αποτελούν εξαιρετικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και συμβάλουν στην εξαιρετική ατμόσφαιρά της. Γραφικά καλντερίμια οδηγούν τον επισκέπτη ανάμεσα σε αρχοντικά και ωραίες βυζαντινές εκκλησίες. Ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, η Ζωοδόχος Πηγή, από τον 15ο αιώνα, η Παναγία η Μπαφέρω από τον 12ο και οι Τρεις Ιεράρχες, από τον 17ο, ενώ στην κεντρική πλατεία του χωριού δεσπόζει το λευκό καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου. Στο αρχοντικό Χατζή, του 18ου αιώνα, λειτουργεί το πλούσιο Λαογραφικό Μουσείο της Στεμνίτσας
Ο όμορφος αρκαδικός οικισμός διεκδικεί τον τίτλο της πρώτης πρωτεύουσας της επαναστατημένης Ελλάδας και της έδρας του πρώτου κοινοβουλίου της ενώ είναι πατρίδα πολλών προσωπικοτήτων του αγώνα του 1821. Ήταν επίσης καταφύγιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που την αποκαλούσε χωριατοπούλα του Μοριά.
