Η υπερηχητική πτήση, η οποία ξεκίνησε το 20ό αιώνα με το ιστορικό Concorde, φαίνεται να επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο. Την περασμένη εβδομάδα, η αμερικανική εταιρεία Boom Supersonic πέταξε ταχύτερα από την ταχύτητα του ήχου με το υπερηχητικό αεροσκάφος επίδειξης XB-1. Είναι πλέον το πρώτο πιλοτικό, μη στρατιωτικό αεροσκάφος που σπάει το φράγμα του ήχου μετά την απόσυρση του Concorde από την ενεργό δράση, το 2003.
Επίσης, είναι το πρώτο βήμα για τον φιλόδοξο στόχο της Boom να μεταφέρει επιβάτες με υπερηχητικά αεροσκάφη μέχρι το 2029.
Αλλά τι ακριβώς είναι τα υπερηχητικά ταξίδια; Και για ποιους λόγους δεν είναι πιο διαδεδομένα παρά τη διαφημιστική εκστρατεία;
Τι είναι μια υπερηχητική πτήση
Ο αριθμός Mach ορίζεται ως η ταχύτητα ενός αεροπλάνου διαιρούμενη με την ταχύτητα που κινούνται τα ηχητικά κύματα στον αέρα. Το να «σπάσει κανείς το φράγμα του ήχου» σημαίνει να πετάξει ταχύτερα από την ταχύτητα του ήχου, με αριθμό Mach μεγαλύτερο από 1.
Ο αριθμός Mach είναι μια σημαντική αναλογία: καθώς ένα αεροπλάνο πετάει, διαταράσσει τον αέρα μπροστά του. Αυτές οι διαταραχές κινούνται με την ταχύτητα του ήχου. Στην υπερηχητική πτήση αυτές οι διαταραχές συνδυάζονται και σχηματίζουν κρουστικά κύματα γύρω από το όχημα.
Όταν λέμε για ένα μαχητικό αεροσκάφος ότι μπορούμε να το δούμε προτού το ακούσουμε, αναφερόμαστε στην υπερηχητική πτήση, αφού τα μαχητικά αεροσκάφη μπορούν να ταξιδέψουν με ταχύτητα περίπου 2 Mach. Ο ήχος από το μαχητικό αεροσκάφος είναι παγιδευμένος μέσα στο ωστικό κύμα του. Μέχρι το ωστικό κύμα να μετακινηθεί προς τη θέση μας στο έδαφος, δεν μπορούμε να ακούσουμε το αεροπλάνο.
Η γοητεία του υπερηχητικού ταξιδιού
Για λόγους αποδοτικότητας, τα περισσότερα επιβατικά αεροσκάφη ταξιδεύουν ελαφρώς πιο αργά από την ταχύτητα του ήχου, περίπου στα 0,8 Mach (πρόκειται για υποηχητική πτήση).
Η Boom σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα αεροσκάφος με την ονομασία Overture που θα μπορεί να πετάξει με ταχύτητα 1,7 Mach, μειώνοντας δραστικά τους χρόνους πτήσης. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι ένα ταξίδι από τη Νέα Υόρκη στη Ρώμη με το Overture θα μπορούσε να διαρκέσει μόλις 4 ώρες και 40 λεπτά, αντί για 8 ώρες που είναι η τωρινή διάρκεια.
Σύμφωνα με το CNN Travel, η Boom δεν είναι η μόνη εταιρεία που εργάζεται γι’ αυτόν τον στόχο. Η αμερικανική εταιρεία Spike Aerospace αναπτύσσει επίσης ένα υπερηχητικό επαγγελματικό τζετ με το σλόγκαν «παραδίδοντας τον κόσμο στο μισό χρόνο». Εδώ που τα λέμε όμως, δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, αφού αυτή η επιλογή υπήρχε για τους ταξιδιώτες ήδη από τον 20ό αιώνα. Ωστόσο, λόγω του κακού timing, της ατυχίας και των νόμων της φυσικής, δεν συνεχίστηκε.
Θυμάστε το Concorde;
Τα σχέδια για υπερηχητικά αεροσκάφη ξεκίνησαν στα μέσα του 20ού αιώνα και τη δεκαετία του 1970 είχαμε πλέον υπερηχητικές επιβατικές πτήσεις.
Υπήρχε το (ελάχιστα γνωστό) ρωσικό Tupolev-144 και το (πολύ πιο γνωστό) Concorde, ένα γαλλοβρετανικό υπερηχητικό αεροσκάφος που χρησιμοποιήθηκε από την British Airways και την Air France από το 1976 έως το 2003.
Το Concorde είχε χωρητικότητα έως 128 επιβατών και ταξίδευε με ταχύτητα 2 Mach. Ταξίδευε τακτικά από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη σε περίπου τρεις ώρες. Οι πτήσεις βέβαια ήταν ακριβές, μεταφέροντας κυρίως επιχειρηματίες, πλούσιους και διάσημους.
Γιατί η υπερηχητική επιβατική πτήση δεν απογειώθηκε
Το Concorde σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1960, όταν φαινόταν ότι οι υπερηχητικές επιβατικές μεταφορές θα ήταν το επόμενο μεγάλο βήμα στην αεροπλοΐα. Όμως παρά τα εμφανή πλεονεκτήματά του, εξίσου εμφανές ήταν και το μεγάλο του μειονέκτημα που δεν ήταν άλλο από την τεράστια κατανάλωση καυσίμων που απαιτούσε. Σχεδιασμένο για να ταξιδεύει αποτελεσματικά σε υπερηχητικές ταχύτητες, το Concorde ήταν εξαιρετικά ενεργοβόρο κατά την απογείωση και την επιτάχυνση. Σαν να μην έφτανε αυτό, η συντριβή του ρώσου ανταγωνιστή του, Tupolev-144, σε αεροπορική επίδειξη στο Παρίσι το 1973, άλλαξε την αντίληψη του κοινού για την ασφάλεια των υπερηχητικών πτήσεων, σε μια εποχή που πολλές αεροπορικές εταιρείες εξέταζαν το ενδεχόμενο να αγοράσουν Concorde. Το τελευταίο καρφί στο φέρετρο φαίνεται ότι έβαλε η κυκλοφορία ενός άλλου αεροσκάφους που ξεκίνησε τις εμπορικές πτήσεις το 1970 και κέρδισε τις προτιμήσεις των ταξιδιωτών καθώς ήταν μεγάλο, φθηνό και αποδοτικό. Και το όνομα αυτού… Boeing 747.
Τελικά, μόνο 20 Concorde κατασκευάστηκαν από τα 100 προγραμματισμένα. Ακόμα και σήμερα αμφισβητείται αν το Concorde απέφερε ποτέ έσοδα στις αεροπορικές εταιρείες που το εκμεταλλεύτηκαν.
Ο θόρυβος αποτελεί πρόβλημα για τις υπερηχητικές πτήσεις
Όταν ένα αεροπλάνο ταξιδεύει υπερηχητικά, τα κρουστικά κύματα διαδίδονται στο έδαφος, προκαλώντας δυνατές διαταραχές που ονομάζονται ηχητικοί κρότοι. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορούν να σπάσουν παράθυρα και να προκαλέσουν ζημιές σε κτήρια.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι ανησυχίες για τις ηχητικές εκρήξεις οδήγησαν την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών στην απαγόρευση των υπερηχητικών επιβατικών πτήσεων πάνω από την ξηρά, στις ΗΠΑ. Αυτό έπληξε τη δυνητική αγορά του Concorde και ως εκ τούτου τα δύο μοναδικά τακτικά δρομολόγιά του ήταν υπερατλαντικές πτήσεις κυρίως πάνω από το νερό.
Το Concorde ήταν επίσης ένα πολύ θορυβώδες αεροπλάνο κατά την απογείωση, καθώς χρειαζόταν μεγάλη ώθηση για να ξεκολλήσει από το έδαφος.
Το μέλλον των υπερηχητικών ταξιδιών
Το μέλλον των υπερηχητικών ταξιδιών εξαρτάται από την επίλυση ορισμένων ή όλων των προβλημάτων που αντιμετώπισε το Concorde.
Το πρόγραμμα «Quesst» της NASA και της Lockheed Martin έχει ως στόχο να δείξει ότι η ηχητική έκρηξη μπορεί να διαλυθεί σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Σχεδιάζουν να πετάξουν το υπερηχητικό αεροσκάφος X-59 πάνω από πόλεις των ΗΠΑ και να μετρήσουν τις αντιδράσεις των πολιτών.
Το Quesst στοχεύει να χρησιμοποιήσει τη γεωμετρία του X-59, με μακρύ επιμήκες ρύγχος, για να διαλύσει τους ηχητικούς κρότους σε ένα αδύναμο «θόρυβο», ελπίζοντας ότι θα επιτρέψει στα υπερηχητικά αεροσκάφη να ταξιδεύουν στο μέλλον πάνω από την ξηρά.
Η ιδέα Spike S-512 Diplomat της Spike Aerospace στοχεύει επίσης να είναι ένα «ήσυχο» υπερηχητικό αεροσκάφος, με λιγότερο ενοχλητική ηχητική έκρηξη.
Μπορεί το Boom να ξεπεράσει το Concorde;
Η Boom Supersonic δεν σκοπεύει να πετάξει υπερηχητικά πάνω από την ξηρά. Το σχέδιό της είναι να πετάξει πάνω από την ξηρά με ταχύτητα 0,94 Mach η οποία, όπως ισχυρίζεται, θα επιτρέψει 20% ταχύτερα χερσαία ταξίδια από τα συνήθη επιβατικά αεροσκάφη, ακόμη και υποηχητικά.
Ισχυρίζεται επίσης ότι ο σχεδιασμός των κινητήρων του θα εξασφαλίσει ότι το Overture δεν θα είναι πιο θορυβώδες από τα σύγχρονα υποηχητικά αεροσκάφη όταν απογειώνεται.
Όσον αφορά την κατανάλωση, σχεδιάζει να χρησιμοποιεί έως και 100% βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα για να μειώσει τις εκπομπές και το αποτύπωμα άνθρακα.
Το Concorde κατασκευάστηκε από αλουμίνιο με τη χρήση σχεδιαστικών εργαλείων που ήταν διαθέσιμα τη δεκαετία του 1960. Οι σύγχρονες μέθοδοι σχεδιασμού και τα σύγχρονα αεροδιαστημικά υλικά, όπως το τιτάνιο και τα ανθρακονήματα, θα επιτρέψουν επίσης στο Overture και σε παρόμοια σκάφη να ζυγίζουν πολύ λιγότερο από το Concorde, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα.
Αν και το Boom δέχεται σήμερα μεγάλο ενδιαφέρον, με παραγγελίες από πολλές αεροπορικές εταιρείες, ας μην ξεχνάμε ότι και το Concorde είχε παρόμοιες δεσμεύσεις πριν γίνει διαθέσιμο. Οι περισσότερες από αυτές δεν υλοποιήθηκαν.
Επιπλέον, το Concorde ήταν προϊόν μιας αναλογικής εποχής, όταν η ιδέα να πετάξεις στο Λονδίνο ή στη Νέα Υόρκη για μια ημέρα για μια σημαντική επαγγελματική συνάντηση φαινόταν απαραίτητη. Στον κόσμο της εξ αποστάσεως εργασίας και των video meetings, υπάρχει άραγε η ανάγκη για ένα υπερηχητικό αεροσκάφος;
Όπως και να ‘χει, τα υπερηχητικά αεροσκάφη θα παραμείνουν στη σφαίρα των rich and famous, όπως άλλωστε ήταν και το Concorde. Αλλά με τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, θα είναι ενδιαφέρον να δούμε αν τα υπερηχητικά ταξίδια επιβατών θα γίνουν και πάλι πραγματικότητα – ή ακόμη και αν θα γίνουν mainstream.
