Η Νάξος, πέρα από τις υπέροχες παραλίες της, την κυκλαδίτικη αύρα της και τα γραφικά παραθαλάσσια ψαροχώρια της, φημίζεται και για τα εξίσου όμορφα ορεινά χωριά της. Κι ένα από αυτά, είναι χωρίς αμφιβολία, η Απείρανθος.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο στην ενδοχώρα του νησιού αλλά και ένα από τα πιο παραδοσιακά χωριά της Νάξου, ενώ η ιστορία του ταξιδεύει ακόμη και στην αγαπημένη Κρήτη. Καλντερίμια χαρακτηριστικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής με θολωτές καμάρες, όμορφα παλιά διώροφα σπίτια και πλατείες με παραδοσιακά καφενεία, εντυπωσιακοί ενετικοί πύργοι και ενδιαφέροντα μουσεία συνθέτουν την εικόνα του χωριού.
Εδώ, γεννήθηκαν και σημαντικοί Έλληνες, όπως ο Μανώλης Γλέζος, ο οποίος υπήρξε και πρόεδρος της κοινότητας τη δεκαετία του 1980. Η Απείρανθος είναι χτισμένη σε υψόμετρο 650 μ., και συναντάται σε απόσταση 32 χλμ. από την Χώρα του νησιού, ενώ διατηρεί αναλλοίωτo το τοπικό χρώμα και την ιδιότυπη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του από την εποχή της Ενετοκρατίας.
Φημίζεται, επίσης, για τα κτηνοτροφικά προϊόντα, το κρασί και την κουζίνα, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων της, το οποίο παραπέμπει στην κρητική διάλεκτο. Μια θεωρία που δεν έχει επιβεβαιωθεί, υποστηρίζει ότι οι κάτοικοί της έχουν σφακιανή καταγωγή. Το σίγουρο, πάντως, είναι πως οι Απειραθιώτες διατηρούν αρκετά ήθη και έθιμα που μοιάζουν με αυτά της Κρήτης.
Για παράδειγμα, στα γλέντια τους σχεδόν πάντα υπάρχουν κρητικές λύρες και λαούτα, ενώ έχουν και τις δικές τους μαντινάδες που είναι γνωστές και ως «κοτσάκια». Και για όλους τους παραπάνω λόγους, πολλοί αποκαλούν την Απείρανθο το «κρητικό χωριό» της Νάξου!
Από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του χωριού είναι ο καλοδιατηρημένος πύργος του Ζευγώλη που χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και δεσπόζει στην είσοδο του χωριού, ενώ είναι χτισμένος πάνω σε βράχο. Από εδώ, μάλιστα, ξεκινάει και η βόλτα στα καλντερίμια της Απειράνθου, που καταλήγει στην «πλάτσα», την κεντρική πλατεία με τα παραδοσιακά καφενεία.
Την προσοχή του κοινού τραβούν, επίσης, η εκκλησία της Παναγιάς της Απειραθίτισσας (του 18ου αιώνα), που είναι μία από τις μεγαλύτερες του νησιού, και ο πύργος του Μπαρδάνη (17ος αιώνας). Στο χωριό, μάλιστα, λειτουργεί και η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των Κυκλάδων, η Βιβλιοθήκη Νίκου Νικ. Γλέζου, καθώς κι ένας γυναικείος συνεταιρισμός παραδοσιακής τέχνης.
Τέλος, δείγμα της πολιτισμικής άνθησης του χωριού αποτελούν τα πέντε μουσεία του: το Αρχαιολογικό Μουσείο, με ευρήματα κυρίως της πρωτοκυκλαδικής περιόδου, το Γεωλογικό Μουσείο, με πάνω από 2.500 σπάνια πετρώματα από τη Νάξο και τις Κυκλάδες, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, με αξιόλογες συλλογές δειγμάτων από την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής, το Λαογραφικό με ενδιαφέροντα εκθέματα λαϊκής τέχνης, καθώς και το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών, στο οποίο εκτίθενται έργα 75 Απεραθιτών εικαστικών αλλά και καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα.
