Τον Δεκαπενταύγουστο, συμβαίνει το πιο παράδοξο σε όλη τη χώρα: ενώ είναι κανονικά μια ημέρα πένθους, γιορτάζεται παντού. Ενδεχομένως, γιατί η ημέρα αυτή περιλαμβάνει την ανάσταση και τη μετάσταση της Παναγίας. Και αυτή η νίκη της ζωής απέναντι στον θάνατο, είναι ένα γεγονός που εορτάζεται από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς.
Μάλιστα, σε πολλά μέρη της χώρας τον Δεκαπενταύγουστο γίνονται πανηγύρια, ενώ σε κάποια μέρη έχουν έθιμα χρόνων για να γιορτάσουν την ημέρα. Σε ορισμένα νησιά τα έθιμα έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και αν βρεθείτε σε ένα από αυτά, αξίζει να τα παρακολουθήσετε από κοντά.
Ας δούμε παρακάτω τα πιο ξεχωριστά έθιμα του Δεκαπενταύγουστου σε ελληνικά νησιά.
Φιδάκια της Παναγίας – Κεφαλονιά
Εδώ, συμβαίνει ένα θαύμα, το οποίο δεν μπορούν να εξηγήσουν ούτε οι επιστήμονες. Κάθε Δεκαπενταύγουστο χιλιάδες πιστοί καταφτάνουν στην Κεφαλονιά, για να γίνουν μάρτυρες ενός μυστήριου γεγονότος, την εμφάνιση των φιδιών στον Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Μαρκόπουλο της νότιας Κεφαλονιάς.
Τα φιδάκια της Παναγίας, όπως είναι γνωστά, εμφανίζονται κάθε χρόνο στο ναό και τα βλέπεις να κρέμονται ακόμα και από τις εικόνες, τα καντήλια ή τα στασίδια. Είναι άκακα και οι πιστοί τα αγγίζουν χωρίς κανέναν φόβο. Μάλιστα, είναι ακόμα πιο μυστήρια η εμφάνισή τους, καθώς κανένας από τους ειδικούς που τα έχουν εξετάσει, δεν μπορεί να τα κατατάξει σε κάποιο από τα γνωστά είδη. Είναι γκρίζα, λεπτά και ποτέ μεγαλύτερα από ένα μέτρο.
Σύμφωνα με την παράδοση, εμφανίστηκαν πρώτη φορά πριν περίπου 470 χρόνια, όταν το νησί είχαν περικυκλώσει πειρατές και απειλούσαν να βεβηλώσουν τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Οι μοναχές προσευχήθηκαν στην Παναγία, η οποία εισακούοντας τις προσευχές τους, έστειλε φίδια που περικύκλωσαν το μοναστήρι και έδιωξαν τους πειρατές, σώζοντας έτσι και τις καλόγριες. Και από τότε τα φιδάκια της Παναγίας εμφανίζονται κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο.
Αν κάποια χρονιά δεν εμφανιστούν τα φιδάκια προμηνύεται κάτι κακό για το νησί, όπως το 1940 και το 1953, οπότε η Κεφαλονιά χτυπήθηκε από τους δύο μεγάλους σεισμούς.
Ο Κάτω Χορός – Όλυμπος Καρπάθου
Στην Όλυμπο στην Καρπάθο ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με διαφορετικό τρόπο, από άλλες περιοχές. Εδώ, οι θρησκευτικές λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος για την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Μάλιστα, κάθε Δεκαπενταύγουστο στο χωριό αναβιώνουν ένα παλιό έθιμο, τον Κάτω Χορό που ξεκινά από τους άντρες σε σταθερό αργόσυρτο βήμα και κατανυκτικό βλέμμα και ακολουθούν οι γυναίκες που είναι ντυμένες με παραδοσιακές στολές. Πρόκειται για ένα βαθιά εσωτερικό, αργό και κατανυκτικό τελετουργικό, με τον Κάτω Χορό να διαρκεί αρκετή ώρα, που παρακολουθώντας το, σε συνεπαίρνει η όλη κατάνυξη.
Το πανηγύρι στη Σέριφο
Στη Σέριφο είναι ξακουστό το πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς γύρω από τη γέρικη ελιά στην πλατεία, στην παλαιότερη εκκλησία του νησιού, στο χωριό Παναγιά. Το όνομα Ξυλοπαναγιά προέρχεται από τα «τσακώματα» με ξύλινες ράβδους μεταξύ των ανδρών για την κατάκτηση της ομορφότερης γυναίκας.
Σύμφωνα με την παράδοση, όποιο ζευγάρι χόρευε πρώτο γύρω από την ελιά μπροστά στην εκκλησία θα παντρευότανε μέσα στον χρόνο. Σήμερα το έθιμο έχει σταματήσει αλλά το πανηγύρι είναι από τα σημαντικότερα της Σερίφου και διαρκεί τρεις ημέρες.
Οι Εννιαμερίτισσες – Νίσυρος
Εδώ, έχουν το έθιμο με το «Νιάμερο της Παναγίας» που γιορτάζεται από τις 6 Αυγούστου, τη Μεταμόρφωση της Σωτήρος. Πρωταγωνίστριες του συγκεκριμένου εθίμου είναι οι μαυροντυμένες Εννιαμερίτισσες γυναίκες οι οποίες για εννέα μέρες μένουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής.
Εκεί ακολουθούν ένα αυστηρό πρόγραμμα νηστείας κάθε μέρα και κάνουν 300 μετάνοιες. Την ίδια στιγμή είναι υπεύθυνες για την καθαριότητα του χώρου και των ιερών σκευών. Ανήμερα της Παναγίας οι Εννιαμερίτισσες κρατούν δίσκους με κόλλυβα και προπορεύονται της πομπής της λιτάνευσης της εικόνας από τους ιερείς. Οι ιερείς την οδηγούν στο χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Οι γυναίκες αποσύρονται μόνο όταν ξεκινήσει το γλέντι με τον τοπικό χορό της κούπας.
Τα «Κουκάνια» και ο «πετεινός» – Αστυπάλαια
Στην Αστυπάλαια το πανηγύρι της Παναγίας της Πορταΐτισσας διαρκεί τρεις μέρες με διάφορες εκδηλώσεις. Ξεκινούν το βράδυ της παραμονής μετά τον Εσπερινό, στον περίβολο της εκκλησίας. Υπάρχουν μουσικές από βιολί και λύρα και παραδοσιακοί χοροί.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι κάτοικοι του νησιού μαγειρεύουν και προσφέρουν στους επισκέπτες τοπικούς μεζέδες και αρνί γεμιστό. Το εορταστικό τριήμερο κλείνει με τα Κουκάνια που διοργανώνονται στον Πέρα Γιαλό και είναι μία σειρά από παιχνίδια με πρωταγωνιστές τα παιδιά.
