Ο υπέροχος «Κύριος Sony» Ακίο Μορίτα

«Το πλάνο μας είναι να οδηγήσουμε το κοινό σε νέα προϊόντα αντί να το ρωτάμε τι είδους προϊόντα προτιμά. Ο κόσμος δεν ξέρει τι είναι πια δυνατό, εμείς όμως ξέρουμε!». Με αυτό το σλόγκαν ο Ακίο Μορίτα και ο συνεργάτης του Μασάρου Ιμπούκα αποφάσισαν στις 7 Μαΐου 1946 από το υπόγειο ενός ερειπωμένου από τους βομβαρδισμούς εμπορικού καταστήματος του Τόκιο να κατασκευάσουν το πρώτο μαγνητόφωνο της Ιαπωνίας. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις τελειώσει και οι πρώτες ύλες στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου σπάνιζαν, γι’ αυτό και οι δυο φίλοι έπρεπε να αυτοσχεδιάσουν στα υλικά τους. Το μαγνητοφωνάκι τους είχε χείριστο ήχο, δούλευε όμως, κι αυτό ήταν όλο, μιας και από την ταπεινή αυτή αρχή ξεπήδησε ο κολοσσός της Sony! Στα επόμενα 50 χρόνια, η Sony θα γινόταν κάποια στιγμή η No 1 εμπορική φίρμα του κόσμου στην κατηγορία των ηλεκτρονικών ειδών και ο Ακίο Μορίτα θα ενσάρκωνε όλη την καινοτομία αλλά και τη φυσιογνωμία της, μετατρέποντάς τη από μια πολλά υποσχόμενη επιχείρηση σε πολυεθνικό κολοσσό. Η μεταπολεμική τεχνολογική επιτυχία της Ιαπωνίας είχε πια όνομα κι ενώ στο εξωτερικό αυτό ήταν γνωστό ως Sony, στο εσωτερικό την έλεγαν απλά Ακίο Μορίτα! Γνωστός τώρα ως «Κύριος Sony», ως η καρδιά και η ψυχή της, ο Μορίτα διένυσε μεγάλο δρόμο στην επιχειρηματική του σταδιοδρομία και τα νούμερα είναι εδώ δηλωτικά: όταν ιδρύθηκε ο προάγγελος της Sony (Tokyo Tsushin Kogyo Kabushiki Kaisha) στο επίμαχο εκείνο υπόγειο, το ανθρώπινο δυναμικό του ήταν μόλις 20 άνθρωποι. Το μικρό εργαστήριο έφτιαχνε ηλεκτρικά θερμαινόμενα μαξιλαράκια καθίσματος, ηλεκτρονικά μεγάφωνα και κονσόλες ήχου, αν και μετά το 1950, όταν οι δυο φίλοι είδαν με τα μάτια τους το πρώτο αμερικανικό μαγνητόφωνο, είπαν να φτιάξουν το δικό τους. Τόσο η Sony όσο και ο Ακίο, ο διαχρονικός πρεσβευτής της βιομηχανικής Ιαπωνίας στη Δύση, είχαν γεννηθεί…

Πρώτα χρόνια

Ο Ακίο Μορίτα γεννιέται στις 26 Ιανουαρίου 1921 στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας ως το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά ενός ευκατάστατου παραδοσιακού ποτοποιού: η οικογένεια Μορίτα έφτιαχνε σάκε από το 1665 και ο μικρός Ακίο μεγαλώνει για να αναλάβει κάποια στιγμή την πατρική επιχείρηση. Όντας όμως στο σχολείο, ερωτεύεται τη φυσική και τα μαθηματικά και οι προσωπικοί του στόχοι αλλάζουν: «Όταν ήμουν στο Γυμνάσιο», θα πει αργότερα, «ο πατέρας μού αγόρασε έναν ηλεκτρονικό φωνογράφο. Ο ήχος του ήταν φανταστικός. Μαγεύτηκα τόσο που άρχισα να αναρωτιέμαι πώς και γιατί φτιαχνόταν ο ήχος. Τότε ήταν που ξεκίνησε το ενδιαφέρον μου για την ηλεκτρονική». Παρά τις οικογενειακές διαφωνίες, πείθει τον πατέρα του να εμπιστευτεί την επιχείρηση στον μικρότερο αδερφό του, γράφεται στο Τμήμα Φυσικής του Αυτοκρατορικού Πανεπιστημίου της Οσάκα και παίρνει το πτυχίο του το 1944, πάνω στην ώρα δηλαδή για να υπηρετήσει τη θητεία του στο Αυτοκρατορικό Ναυτικό της Ιαπωνίας και να πάρει μέρος στις ναυμαχίες του Ειρηνικού. Αν και τελικά θα υπηρετήσει το υπόλοιπο της θητείας του στο Ερευνητικό Κέντρο του Ναυτικού, όπου οι ευτυχείς περιστάσεις θα τον φέρουν δίπλα στον κατοπινό συνεργάτη του Μασάρου Ιμπούκα, τον συνιδρυτή της Sony. Παράλληλα με τα στρατιωτικά του καθήκοντα, ο Μορίτα αποπειράται να φτιάξει τα δικά του ηλεκτρονικά είδη, ένα ραδιόφωνο, έναν φωνογράφο και ένα μαγνητόφωνο δηλαδή, και τα καταφέρνει μάλιστα σε όλα εκτός από το μαγνητόφωνο. Μετά τη λήξη του πολέμου, ο Μορίτα θα αποδεχθεί την πρόταση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Τόκιο να ενταχθεί στο δυναμικό του και μετακομίζει στο Τόκιο. Αν και στο μυαλό του έχει άλλους στόχους…

Η ίδρυση της Sony

Το ημερολόγιο έγραφε 7 Μαΐου 1946 όταν ο 38χρονος μηχανικός Μασάρου Ιμπούκα και ο 25χρονος φίλος του Ακίο Μορίτα άνοιξαν στο ερειπωμένο από τους βομβαρδισμούς Τόκιο ένα κατάστημα επισκευής ραδιοφώνων. Η Εταιρεία Τηλεπικοινωνιακών Εφαρμογών του Τόκιο (Tokyo Tsushin Kogyo Kabushiki Kaisha) αποτελούνταν από 20 υπαλλήλους και ταπεινό κεφάλαιο της τάξης των 190.000 γιεν (κάπου 500 δολάρια). Ο σκοπός τους ήταν να φτιάξουν ένα μαγνητόφωνο που να δουλεύει με μαγνητική ταινία και να χωρά στις τσέπες του καταναλωτικού κοινού. Κάτι κατάφεραν να σκαρώσουν, αν και παρέμενε πανάκριβο για την πάμφτωχη μεταπολεμική Ιαπωνία. Οι δυο συνεργάτες έπρεπε να περιμένουν λίγο ακόμα για να έχουν στα χέρια τους το πρώτο εμπορικά πετυχημένο τρανζιστοράκι του κόσμου: στις αρχές της δεκαετίας του ’50, οι δυο φίλοι πληροφορήθηκαν ότι στα αμερικανικά εργαστήρια της Bell Laboratories είχε αναπτυχθεί το τρανζίστορ, που όπως ξέρουμε έφερε την επανάσταση στην ηλεκτρονική. Ο Ακίο ταξίδεψε στις ΗΠΑ και έπεισε τους ιθύνοντες της Bell να του δώσουν τα δικαιώματα της εφεύρεσής τους. Παρά το γεγονός ότι δύο αμερικανικές εταιρίες ήταν αυτές που κατασκεύασαν το πρώτο ραδιόφωνο με τρανζίστορ, στην Tokyo Tsushin Kogyo των Ιμπούκα και Μορίτα χρεώνεται η κατασκευή του πρώτου εμπορικά επιτυχημένου ραδιοφώνου το 1955! Οι δυο συνεργάτες εφάρμοσαν την τεχνολογία του τρανζίστορ στη μαζική παραγωγή ραδιοφώνων και μαγνητοφώνων και εγκαινίασαν έτσι μια νέα περίοδο στην ηλεκτρονική…

Η Sony γιγαντώνεται

Από την πρώτη στιγμή, ο περισσότερο μαρκετίστας παρά εφευρέτης Μορίτα έβαλε στο στόχαστρο την ανθηρή αμερικανική οικονομία, καθώς εκεί πίστευε πως η καινοτόμα εταιρία του θα έβρισκε τη θέση που της άρμοζε. Με το μαγνητοφωνάκι της Sony πια στα χέρια του (η Tokyo Tsushin Kogyo μετονομάστηκε σε Sony όταν μπήκε στην αμερικανική αγορά), ο Μορίτα όργωνε το 1960 τις ΗΠΑ για να βρει διανομή στα προϊόντα του. Η πρώτη αμερικανική παραγγελία για 100.000 μαγνητοφωνάκια της Sony έφερε αναταραχές στους δύο συνεργάτες, καθώς ο αμερικανός χονδρέμπορος ήθελε να βάλει το δικό του όνομα στη θέση της ιαπωνικής φίρμας. Ο Μορίτα δεν το δέχθηκε αυτό και λίγο έλειψε να διαλυθεί η κοινή επιχειρηματική προσπάθεια των δύο συνεργατών, μιας και ο Ιμπούκα τον πίεζε να την αποδεχθεί, αφού η παραγγελία άξιζε περισσότερο από την κεφαλαιοποίηση της μικρής εταιρίας. Ο Μορίτα είχε όμως μεγάλα όνειρα για τη Sony του και απέρριψε την επικερδέστατη συμφωνία, σε αυτό που όπως θα παραδέχονταν αργότερα όλοι ήταν η σημαντικότερη απόφαση της καριέρας του! Ο Μορίτα βρήκε τελικά διανομέα που δέχθηκε να πουλήσει τα τρανζιστοράκια με το λογότυπο της Sony και όπως ακριβώς είχε προβλέψει, η αμερικανική νεολαία λάτρεψε το ραδιοφωνάκι τσέπης του. Με την πρωτόγνωρη επιτυχία στο τσεπάκι του, η Sony εφάρμοσε τα τρανζίστορ σε πολλές ακόμα τεχνολογικές καινοτομίες, όπως μια τηλεορασούλα 8 ιντσών αλλά και την πρώτη βιντεοκάμερα του κόσμου! Η τεχνολογία αιχμής της Sony στον σχεδιασμό, την παραγωγή και το μάρκετινγκ των προϊόντων της άλλαξε την ετικέτα «Made in Japan»: από συνώνυμο των φτηνών απομιμήσεων, τα ιαπωνικά προϊόντα ήταν τώρα σύμβολο ανώτερης ποιότητας και τεχνολογικής πρωτοπορίας. Όπως το είπε και ο Μορίτα, η Sony του ήταν τώρα «η Cadillac των ηλεκτρονικών ειδών». Για να κατανοήσει μάλιστα ακόμα καλύτερα τον δυτικό πολιτισμό και τα αμερικανικά καταναλωτικά ήθη, ο Μορίτα μετακόμισε μόνιμα με την οικογένειά του στη Νέα Υόρκη το 1963. Τρία χρόνια αργότερα, θα έφτιαχνε το πρώτο εργοστάσιο της Sony Corporation στις ΗΠΑ και τώρα επέβλεπε προσωπικά όλες τις δραστηριότητες της φίρμας. Ταυτοχρόνως, ήξερε ότι έπρεπε να γίνει κοσμικός και να εισβάλει στα μεγάλα σαλόνια της ανώτερης τάξης, γι’ αυτό και τώρα διοργάνωνε θρυλικά πάρτι για την αμερικανική ελίτ. Ένα χόμπι που έμελλε να διατηρηθεί για όλη του τη ζωή. Δαιμόνιος στο μάρκετινγκ αλλά και την παρατήρηση των καταναλωτικών ηθών, είδε κάποια στιγμή ότι οι Αμερικανοί λάτρευαν τη μουσική, την οποία άκουγαν από το αυτοκίνητό τους μέχρι και την παραλία, μέσω ογκωδέστατων στερεοφωνικών. Τότε ήταν που αποφάσισε να τους λύσει τα χέρια με ένα φορητό τρανζιστοράκι που θα επέτρεπε την απόλαυση της μουσικής την ίδια ώρα που ο κόσμος θα μπορούσε να κάνει απερίσπαστος τις δουλειές του: το Walkman είχε μόλις γεννηθεί! Η τεχνολογία που κρυβόταν από πίσω ήταν δύσκολο να κοπιαριστεί και η Sony μονοπώλησε τον τομέα για δύο χρόνια, μέχρι να καταφέρει ο ανταγωνισμός να βρει λειτουργικές λύσεις για την πρωτοκαθεδρία της ιαπωνικής φίρμας. Μέχρι τότε βέβαια η Sony είχε πουλήσει περισσότερα από 20 εκατομμύρια κομμάτια και είχε πια παγκόσμια απήχηση. Το 1984 θα επαναλάμβανε τον άθλο της με το πρώτο Discman. Με τον δαιμόνιο Μορίτα στο τιμόνι, η ιαπωνική φίρμα συνέχισε να παράγει καινοτόμα προϊόντα και να απαντά άμεσα στις ολοένα και αυξανόμενες καταναλωτικές ανάγκες της Δύσης, γινόμενη στην πορεία ηγέτης της ηλεκτρονικής αγοράς: τώρα κατασκεύαζε από τηλεοράσεις μέχρι και CD players. Το 1987 ο Μορίτα αποφάσισε να στραφεί και σε άλλους τομείς: αγόρασε τη CBS Records έναντι 2 δισ. δολαρίων και εισέβαλε έτσι στη δισκογραφία. Σε μια από τις τελευταίες του κινήσεις ως διευθύνοντας σύμβουλος της Sony, ο ασίγαστος Μορίτα αγόρασε για λογαριασμό της Sony το 1989 το χολιγουντιανό στούντιο Columbia Pictures, κάνοντας τη Sony μεγάλο παίκτη και στη βιομηχανία του θεάματος. Η Sony πλήρωσε 3,4 δισ. δολάρια για την εξαγορά της Columbia και ο αμερικανικός Τύπος φοβέριζε τώρα τον κόσμο για την ιαπωνικοποίηση της εγχώριας αγοράς. «Η Ιαπωνία εισβάλει στο Χόλιγουντ», έγραφε το εξώφυλλο του «Newsweek». Όσο για τον πάντα ψύχραιμο Μορίτα, όταν τον ρώτησαν σχετικά, περιορίστηκε να απαντήσει ευγενικά: «Αν δεν θέλετε να τα αγοράζει η Ιαπωνία, μην τα πουλάτε». Αν και πάντα αφουγκραζόταν τους κλυδωνισμούς των κινήσεών του, γι’ αυτό και έσπευσε να προσθέσει πως το στούντιο θα συνέχιζε να διοικείται από Αμερικανούς και θα είχε την ελευθερία να κάνει ακόμα και ταινίες επικριτικές για τον ιάπωνα αυτοκράτορα!

Τελευταία χρόνια

Το 1993 ο Μορίτα υπέστη εγκεφαλικό που τον άφησε μερικώς παράλυτο. Παρά το γεγονός ότι είχε αποσυρθεί από τις καθημερινές ασχολίες του κολοσσού του, διατήρησε τη θέση του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου ως το 1995, αν και μέχρι το 1999 όπου εγκατέλειψε τα εγκόσμια συνέχιζε να αποτελεί τον κινητήριο μοχλό ως σύμβουλος πια.

Ο κορυφαίος ιάπωνας επιχειρηματίας άφησε την τελευταία του πνοή στις 3 Οκτωβρίου 1999, καταλήγοντας στο νοσοκομείο μετά την πνευμονία που τον ταλαιπωρούσε. Πριν πεθάνει βέβαια, πρόλαβε να αλλάξει τη θέση σύσσωμης της ιαπωνικής τεχνολογικής βιομηχανίας και να τη μετατρέψει από ουραγό της Δύσης σε δύναμη ανατροπής. Με την έμφαση που έδινε πάντα στην υψηλή παραγωγή και τη λειτουργική τεχνολογία αιχμής, έκανε τα ιαπωνικά προϊόντα συνώνυμα της ανώτερης ποιότητας και εγκαθίδρυσε μια εταιρική πρακτική που άφησε παρακαταθήκη τη διάχυση της ιαπωνικής κατασκευαστικής στη Δύση. Το μεγάλο του μυστικό ήταν ένα και μόνο ένα: η προσήλωσή του στο να είναι πάντα «δύο βήματα μπροστά από τον ανταγωνισμό». Στο σλόγκαν αυτό βάσισε η Sony του πολλές τεχνολογικές πρωτιές, όπως το πρώτο τρανζίστορ, το πρώτο τρανζίστορ τσέπης, την πρώτη τηλεόραση με τρανζίστορ, το πρώτο βίντεο για οικιακή χρήση και την πρώτη βιντεοκάμερα φυσικά, που ήρθε έπειτα από τις δικές του πιεστικές εισηγήσεις. Όταν τον ρώτησαν το 1986 για τη μεγαλύτερη επιχειρηματική του γκάφα, ο Ακίο έξυσε το κεφάλι του και προσπάθησε να σιγομουρμουρίσει κάτι, χωρίς επιτυχία όμως… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr