Στο πρώτο μέρος του ρεπορτάζ του Newsbeast για την βία και την παραβατικότητα των ανηλίκων, μια καθηγήτρια που έχει βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα στο σχολείο όπου εργάζεται, ένας αστυνομικός που βλέπει τα περιστατικά αυτά στο πεδίο αλλά και ένας δικηγόρος που παρατηρεί την πορεία αυτών των υποθέσεων στα ελληνικά δικαστήρια, πιάνουν το νήμα ενός φαινομένου που δείχνει να έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις τον τελευταίο έναν χρόνο.
Οι κακές ειδήσεις από το χώρο της παραβατικότητας και της βίας την οποία χρησιμοποιούν οι ανήλικοι ξεκίνησαν με το… καλημέρα της περασμένης χρονιάς. Στα τέλη του Ιανουαρίου του 2021, δύο νεαρά άτομα επιτέθηκαν με μαχαίρι σε έναν 16χρονο στον Βύρωνα, μπροστά από ένα κλειστό φαρμακείο. Οι δράστες επέβαιναν σε αυτοκίνητο, μάρκας BMW. Ο συνοδηγός κατέβηκε από το αυτοκίνητο και με γρήγορες κινήσεις μαχαίρωσε τον ανήλικο στο πόδι. Μία ομάδα ΔΙΑΣ που βρισκόταν κοντά στο σημείο εντόπισε το όχημα των δραστών και συνέλαβε τον οδηγό αλλά όχι και τον συνοδηγό, ο οποίος είχε προλάβει να διαφύγει. Η έρευνα της αστυνομίας έδειξε πως η επίθεση σχετιζόταν με κόντρα ανάμεσα σε αντίπαλες παρέες διαφορετικών περιοχών.
Κάποιους μήνες αργότερα, τον περασμένο Ιούλιο, ένας 14χρονος έπεσε θύμα τριών ατόμων, ηλικίας 11, 14 και 17 ετών στην Ηλιούπολη. Και σε αυτή την περίπτωση οι δράστες επιτέθηκαν με μαχαίρι. Απειλώντας τον 14χρονο, του απέσπασαν το κινητό του τηλέφωνο. Λίγο αργότερα συνελήφθησαν από άνδρες της ΕΛ.ΑΣ.
Τον περασμένο Οκτώβριο, πάλι, ήρθε το τέλος για μια ζόρικη συμμορία ανηλίκων που απασχολούσε καιρό τις αρχές. Το όνομα της “Strassenbande” και όπλα της τα ρόπαλα, οι πεταλούδες, τα αεροβόλα όπλα, οι θραύστες τζαμιών κι οι σουγιάδες. Η συμμορία δραστηριοποιούνταν στις περιοχές Καισαριανής-Ζωγράφου-Βύρωνα, τόσο στο χώρο της Πανεπιστημιούπολης αλλά και έξω από σχολεία της περιοχής.
Η βία των ανηλίκων ή αρκετά νεαρών ατόμων δεν περιορίστηκε όμως μόνο στους δρόμους αλλά βρήκε μια θέση και εντός των σχολικών προαυλίων. Τον περασμένο Νοέμβριο συνέβη ένα άκρως ανησυχητικό και σοκαριστικό περιστατικό σε ΕΠΑΛ στην Δραπετσώνα, όταν μια 16χρονη μαθήτρια έσβησε μέσα στο προαύλιο του σχολείου ένα τσιγάρο στο μάτι συμμαθήτριας της με την οποία φαίνεται ότι υπήρχαν έριδες για ένα αγόρι. Μιλώντας τότε στο Newsbeast ένας εκ των εκπαιδευτικών του σχολείου μας είχε πει τα εξής: «Λέτε να μην μας προβληματίζει βαθιά η κοινωνική βία μέσα στο σχολείο και κάθε έκφραση της; Λέτε να μην μας σοκάρει όταν πασχίζουμε κάθε μέρα για αυτό και δεν μπορεί να αποδώσει το παιδαγωγικό και γνωστικό μας έργο; Έχουμε κινητοποιηθεί όσο δεν γίνεται. Είναι τόσο δυσερμήνευτο για εμάς ως κοινωνικό φαινόμενο και τόσο θλιβερό. Κάποιοι το αποδίδουν στον εγκλεισμό, υπάρχουν διάφορες γνώμες. Να ερευνηθεί επιστημονικά για να μάθουμε και εμείς τι γίνεται πια σε αυτό τον κόσμο».
Σοκ προκάλεσε όμως και άλλη μια είδηση πριν από ένα μήνα, με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά έναν καθηγητή στο 1ο ΕΠΑΛ του Ζωγράφου. Σε video που διέρρευσε, ο καθηγητής φαίνεται να χαστουκίζει, να τραβάει από τα μαλλιά και να ρίχνει στο πάτωμα μια μαθήτρια με την οποία διαφωνούσε για το θέμα των απουσιών της. Ο συγκεκριμένος καθηγητής απολύθηκε άμεσα αλλά η ΟΛΜΕ η οποία καταδίκασε άμεσα το γεγονός έκανε λόγο για μια εκρηκτική κατάσταση στα ΕΠΑΛ, ανεξέλεγκτη και μη διαχειρίσιμη πια. Η ένωση των εκπαιδευτικών σημείωνε ότι έχουν αυξηθεί τρομαχτικά όχι μόνο τα περιστατικά βίας ανάμεσά σε μαθητές αλλά και από μαθητές προς καθηγητές.
«Κατέστρεψαν το αυτοκίνητο μου, το σχολείο μας είναι ξέφραγο αμπέλι»
Η Χριστίνα Ανδρέου, καθηγήτρια σχεδίου σε ΕΠΑΛ μέσα στο σχολικό συγκρότημα της Γκράβας, εκπαιδευτικός χώρος που επί δεκαετίες ολόκληρες τώρα κουβαλάει άλλοτε σωστά, άλλοτε λανθασμένα, την ταμπέλα του πιο παραβατικού σχολείου στο λεκανοπέδιο, είναι μια από τους εκπαιδευτικούς που έχουν βιώσει από πρώτο χέρι αυτή την κλιμακούμενη βία.
Στο Newsbeast περιέγραψε τι βιώνει τους τελευταίους μήνες στο σχολείο όπου εργάζεται. Σύμφωνα με την ίδια, ενώ τα παραβατικά περιστατικά απασχολούσαν πάντα την Γκράβα τον τελευταίο χρόνο η κατάσταση έχει ξεφύγει.
Ιδού τι μας είπε: «Στις ακρώρειες του μεγάλου σχολικού συγκροτήματος της Γκράβας, στο parking του επί της ουσίας, υπάρχει ένα κτίριο του δήμου που χρησιμοποιούν οι πρόσκοποι. Έξω από αυτό μαζεύονται χρόνια τώρα εξωσχολικοί και γίνεται αλισβερίσι με ναρκωτικά και δικούς μας μαθητές. Τα βλέπω με τα μάτια μου γιατί παρκάρω το αμάξι μου εκεί. Φέτος τόλμησα να πάω ως το σημείο για να δω τι συμβαίνει και να τους μιλήσω. Μια μέρα, κάπνιζαν ένα τσιγαριλίκι και όταν με είδαν να πλησιάζω το πέταξαν κάτω. Το πάτησα με το πόδι μου. Ήρθε μάλιστα κι ο υποδιευθυντής του σχολείου να δει τι συμβαίνει. Ένας από τους μαθητές των ΕΠΑΛ μου είπε: “δώσε μου τώρα τα 15 ευρώ που έκανε το τσιγάρο”. Λίγες ημέρες αργότερα, έξω από ένα εργαστήριο, μέσα στο χώρο του σχολείου, ένας μαθητής κάπνιζε πάλι τσιγαριλίκι. Ήταν μαθητής μας πέρυσι, όχι φέτος. Του είπα να φύγει και τον οδήγησα έξω από το σχολείο.
Για την κατάσταση στο parking κάλεσα μια φορά και την αστυνομία και ήρθε τότε μια ομάδα της ΔΙΑΣ με μηχανές. Βρήκαν τρία άσχετα άτομα μέσα στο σχολείο, ο ένας μάλιστα εργαζόμενος σε delivery που είχε φέρει καφέδες σε μαθητές! Λίγες ημέρες πιο μετά, στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη βρήκα τον έναν καθρέφτη του αυτοκινήτου μου σπασμένο. Μια εβδομάδα αργότερα τον ξανασπάσανε. Τελικά, στις 22 του Δεκέμβρη μου ξήλωσαν και τον προφυλακτήρα του αυτοκινήτου. Είχαν κάνει ακόμα θρύψαλα τον δεξί, τον άλλο καθρέφτη, και μου είχαν χαράξει το αυτοκίνητο περιμετρικά. Κάλεσα την αστυνομία, έκανε καταγραφή και μου είπαν ότι έχω περιθώριο ενός τριμήνου για να κάνω μήνυση κατά αγνώστων».
Η κα Ανδρέου σημειώνει ότι οι καθηγητές του σχολείου θορυβημένοι με την κατάσταση, ξεκίνησαν μετά τις γιορτές τις συσκέψεις για να δουν τι μπορούν να κάνουν εφεξής. Όπως λέει όμως η ίδια, αυτό είναι δύσκολο να συμβεί την ώρα που το σχολείο είναι…ξέφραγο αμπέλι. «Το πιο βασικό μας πρόβλημα είναι πως η πόρτα του σχολείου είναι πάντα ανοιχτή» λέει η κα Ανδρέου και εξηγεί: «Δεν έχουμε φέτος φύλακα στο σχολείο. Ο τελευταίος που ήρθε ήταν με σύμβαση 8μηνη και μόλις αυτή έληξε δεν μας ήρθε άλλος. Ο δήμος Γαλατσίου μας λέει ότι περιμένει τις νέες προσλήψεις μέσω ΟΑΕΔ για να μας στείλει έναν. Τελικά, σχολικοί και εξωσχολικοί, δίνουν μια μπουνιά στο κουμπί της κλειδαριάς που έχουμε βάλει και ανοίγουν διαρκώς την πόρτα».
Τι αντιμετωπίζουν οι αστυνομικοί στο πεδίο
Ο Πρόεδρος της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Νοτιοανατολικής Αττικής, Γιώργος Καλλιακμάνης, αντιμετωπίζοντας στο πεδίο τα περιστατικά νεανικής παραβατικότητας έχει άφθονα πράγματα να πει τόσο για τον χαρακτήρα αυτών των συμμοριών, όσο και για τον τρόπο που μεταμορφώνεται η νεανική εγκληματικότητα. «Τον τελευταίο καιρό δραστηριοποιούνται σε όλη την Αθήνα πολλές συμμορίες» ξεκινά να περιγράφει ο ίδιος και συνεχίζει: «Στην ουσία, μιλάμε για σταδιακή έξαρση τα τελευταία δέκα χρόνια με την κατάσταση να οξύνεται και να χειροτερεύει διαρκώς. Φέτος είμαστε πολύ χειρότερα από πέρυσι. Πέρυσι πολλά χειρότερα από πρόπερσι κ.ο.κ. Οι ανήλικοι που εμπλέκονται στα περιστατικά είναι από 12 έως και 15 ετών. Τελευταία μάλιστα βλέπουμε ότι ανήλικοι που συλλαμβάνονται έχουν κάνει παραβάσεις και αδικήματα κατά συρροή και πως έχουν μπει στο χώρο της εγκληματικότητας ήδη από 12 ετών».
Σύμφωνα με τον κο Καλλιακμάνη, οι λόγοι που συστήνονται οι συμμορίες είναι για εκτόνωση οπαδικής βίας αλλά και επίλυσης διαφορών ανάμεσα σε κοντινές γειτονιές – Αργυρούπολη με Ηλιούπολη, Άνω Γλυφάδα με Κάτω Γλυφάδα κτλ. Ακόμα για μικροκλοπές, από χρήματα και κινητά μέχρι… μπουφάν. Ταυτόχρονα ανεβαίνει σκάλες και ο τρόπος που εκδηλώνεται η βία- «πια, παιδιά μαχαιρώνουν συνομήλικους τους» περιγράφει ο κος Καλλιακμάνης και συνεχίζει: «Έχουν όπλα. Μεγαλύτερα παιδιά επιτίθενται σε μικρότερα ή σε συμμαθητές τους με τα οποία έχουν διαφορές. Όταν τους συλλαμβάνουν, οι αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ βρίσκουν πάνω τους στιλέτα και σιδηρογροθιές. Πολλές από τις συμμορίες έχουν κοινό κώδικα ντυσίματος, κάποιοι κυκλοφορούν με το σακ βουαγιάζ μπροστά, συχνά ακούνε το ίδιο είδος μουσικής το οποίο να σημειώσω πως είναι η τραπ. Να πω εδώ πως κατά την γνώμη μου, μέρος τη κουλτούρας της τραπ μουσικής υιοθετείται από τους ανήλικους. Με κριτικάρουν για αυτή μου την άποψη, λένε “Kαι τι θέλετε να κάνουμε; Να ποινικοποίησουμε τη μουσική;” Δεν ξέρω τι πρέπει να κάνουμε. Εγώ βλέπω όμως αυτή τη μουσική που μιλάει για εύκολα λεφτά και γρήγορα αμάξια, που τα περιγράφει ως παραδείσους, να είναι μέρος της κουλτούρας των νέων συμμοριών».
Ο κος Καλλιακμάνης εξηγεί περαιτέρω πως οι συμμορίες είναι πολυπολιτισμικές και περιλαμβάνουν Έλληνες και Αλβανούς και τα τελευταία χρόνια και παιδιά από το Πακιστάν αλλά και από άλλες ασιατικές χώρες που οι γονείς τους έχουν πια εγκολπωθεί στη χώρα μας. Κατά τον ίδιο, το θέμα δεν έχει καθόλου να κάνει με την ταξική και εθνική προέλευση αυτών των παιδιών. Ο ίδιος μας έδωσε μάλιστα και δύο ενδιαφέροντα παραδείγματα.
«Πριν από ενάμιση χρόνο είχαμε ένα περιστατικό στην Βουλιαγμένη όπου 15 νεαροί επιτέθηκαν στην ομάδα ΔΙΑΣ. Παιδιά με ακριβά ρούχα κατέβηκαν από ένα σπίτι στο οποίο γινόταν πάρτι με ναρκωτικά. Πήγα ο ίδιος στο σημείο. Έξω από το αστυνομικό τμήμα ήρθαν οι γονείς τους. Το ένα παιδί ήταν γιος μεγάλου επιχειρηματία, το άλλο γιος ενός ανθρώπου που εργάζεται στον τομέα της ψυχικής υγείας σε ένα νοσοκομείο.
Όταν μίλησα σε όλους αυτούς τους γονείς για την ευθύνη τους κανείς δεν την αντιλαμβανόταν εκτός από τον γιατρό. Κάποιες μητέρες έλεγαν: “το παιδί μου, εσείς φταίτε που το βάλατε στο κρατητήριο” και ας χτύπαγαν με ρόπαλα αστυνομικούς και ας έσπαγαν με αυτά αυτοκίνητα. Στην Βούλα, πάλι, πριν από ένα χρόνο είχαμε μια καταγγελία ότι συγκεντρωμένα παιδιά σε μια πολυκατοικία έκαναν θόρυβο και κάποια στιγμή βγήκαν και έξω για να σπάσουν αυτοκίνητα. Και εκεί υπήρξε συμπλοκή με μέλη της ομάδας ΔΙΑΣ.
Τις περισσότερες φορές, αυτά τα παιδιά δεν οδηγούνται στη φυλακή. Συνήθως η ποινή είναι η παρακολούθηση από ειδικό. Η αστυνομική αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ούτως ή άλλως δύσκολη γιατί πρόκειται για παιδιά. Το βλέπουμε και όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτά τα συμβάντα. Πηγαίνουμε στις πλατείες όπου συχνάζουν οι συμμορίες και την επόμενη μέρα έχουν φύγει από εκεί και έχουν βρει νέο σημείο. Φυσικά, όπως είναι γνωστό, το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα πάσχει και βασίζεται μόνο στην κράτηση. Σε ένα βαθμό, οι αστυνομικοί δεχόμαστε την βία που θέλουν να ασκήσουν τα παιδιά στους ίδιους τους γονείς τους, που είναι το πρωταρχικό πρότυπο εξουσίας».
Ειδικά για αυτό το κομμάτι, του προβληματικού σωφρονισμού δηλαδή, την άποψη του μας έδωσε και ο δικηγόρος Γιώργος Κόσσυφας. Ο ίδιος μας είπε τα εξής: «Τα δικαστήρια των ανηλίκων διακρίνονται από τα τακτικά ποινικά ακροατήρια, ακριβώς επειδή οι ανήλικοι κατηγορούμενοι λόγω της ηλικίας τους, χρήζουν ειδικής μεταχείρισης. Οι όροι της ειδικής μεταχείρισης βρίσκονται στη βάση της ύπαρξης των Δικαστηρίων Ανηλίκων, και ένας κρίσιμος εξ αυτών είναι, ότι ακόμα και αν καταδικαστούν να συνεχίσουν όσο το δυνατόν πιο ομαλά την ζωή τους, ούτως ώστε να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν οι προσωπικότητές τους – άρα η ηπιότερη μεταχείριση του ανήλικου εγκληματία σε σχέση με τον ενήλικο, είναι καταστατική προϋπόθεση. Αυτό δε σημαίνει ότι στην ουσία τελικά οι ποινές που επιβάλλονται είναι αμελητέες. Η έκτιση της ποινής όπως αυτή συμβαίνει στα αναμορφωτήρια της χώρας, με τις συνθήκες που αποτελούν προέκταση της γενικότερης κατάστασης στο σωφρονιστικό μας σύστημα, δεν διευκολύνει την επιτέλεση του σωφρονιστικού σκοπού. Σε ορισμένες περιπτώσεις δε, στιγματίζει κοινωνικά και τραυματίζει ψυχικά τους ανήλικους παραβάτες».
Στο τέλος της συζήτησής μας ο κος Καλικαμάνης μας έδωσε και αυτός την ερμηνεία του αλλά και μια πρόταση για αυτό το σύνθετο ζήτημα. «Το θέμα είναι κατεξοχήν κοινωνικό και σε σημαντικό βαθμό σχετίζεται με την κατάσταση μέσα στην οικογένεια. Αν όμως οι σχολικοί ψυχολόγοι δεν είναι αναπόσπαστο μέρος της σχολικής κοινότητας για να βλέπουν το ζήτημα εν τη γένεσει του πως να μην περνάμε κατευθείαν στο αμέσως επόμενο στάδιο που είναι οι συλλήψεις; Δυστυχώς, όταν με φωνάζουν να μιλήσω σε εκπομπές πάντα με ρωτάνε τις …καυτές λεπτομέρειες. Πόσους πιάσαμε, τι όπλα είχαν, αν χύθηκε αίμα. Κανένας μα κανένας δεν θέλει να ακούσει τις αιτίες του προβλήματος».
- Διαβάστε στο δεύτερο μέρος του ρεπορτάζ, αύριο Κυριακή, την ψυχολογική και κοινωνιολογική ανάλυση του φαινόμενου, τη θέση του υπουργείου Παιδείας αλλά και των συλλόγων των καθηγητών
