Ο πλέον πανίσχυρος αλβανός πολιτικός του 20ού αιώνα κυβέρνησε με σθένος και πυγμή τη μικρή και φτωχή χώρα ως γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος.
«Κόκκινος» ηγέτης ήδη από την ίδρυση του ΚΚ Αλβανίας το 1941, ηγήθηκε της εθνικής πολεμικής προσπάθειας κατά της ναζιστικής μπότας και κυβέρνησε αργότερα το κράτος για τις επόμενες 4 δεκαετίες, παραμένοντας ο μακροβιότερος ευρωπαίος ηγέτης της μεταπολεμικής εποχής.
Από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1912 μέχρι και την οριστική της απελευθέρωση από τον γερμανικό ζυγό το 1944, η Αλβανία μαστιζόταν πάντα από οικονομικές δυσχέρειες και πολιτικές περιπέτειες, τόσο λόγω εσωτερικών περιπλοκών όσο και της πανταχού παρούσας ξένης παρέμβασης στα πράγματα του έθνους.
Μέσα στις ζοφερές αυτές συνθήκες θα γεννηθεί και θα μεγαλώσει ο Ενβέρ Χότζα, συνθήκες που θα χαρακτηρίσουν τόσο την προσωπικότητά του όσο και τη μαχόμενη πολιτική του. Το καθεστώς του οποίου ηγήθηκε για τόσο πολύ είδε τον λαό να υποφέρει από την τυραννική διακυβέρνησή του και τον διπλωματικό απομονωτισμό, με τη συνεχή κρατική καταστολή να μην αφήνει χαραμάδες ελευθερίας στον καθημερινό άνθρωπο.
Σταλινιστής απερίφραστος στην πολιτική αλλά και τις μεθόδους του, του πιστώνεται ωστόσο η βιομηχανική εκτίναξη της αλβανικής οικονομίας αλλά και το παραγωγικότατο εθνικό σύστημα υγείας και παιδείας που δημιούργησε…
Πρώτα χρόνια
Ο Ενβέρ Χαλίλ Χότζα γεννιέται στις 16 Οκτωβρίου 1908 στο Αργυρόκαστρο ως γιος πλανόδιου υφασματέμπορου ισλαμικής καταγωγής, που αργότερα θα γίνει μικροϊδιοκτήτης γης. Τμήμα τότε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Αλβανία μαστιζόταν από φτώχεια και ανέχεια, κι έτσι ακριβώς θα μεγαλώσει το παιδί.
Αποφοιτώντας από τη Γαλλική Σχολή της Κορυτσάς, ένα ίδρυμα με φιλελεύθερες ιδέες, θα λάβει το 1930 κρατική υποτροφία για σπουδές στη Γαλλία. Κι έτσι θα μεταβεί στο Μονπελιέ για να γίνει μηχανικός, αν και σύντομα θα εμπλακεί με την πολιτική.
Στη Γαλλία είναι που θα έρθει σε επαφή με τις δονούμενες κομμουνιστικές και σοσιαλιστικές ιδέες αναλαμβάνοντας σκληροπυρηνική φοιτητική δράση, κάτι που θα κάνει τις κυβερνητικές αρχές της Αλβανίας να του ανακαλέσουν την υποτροφία. Ο Χότζα ρίχνεται στον «κόκκινο» αγώνα κατακεραυνώνοντας το βασιλικό καθεστώς της Αλβανίας σε σοσιαλιστικές γαλλικές επιθεωρήσεις και σκαρώνοντας πύρινα άρθρα κομμουνιστικής προπαγάνδας.
Για σύντομο διάστημα θα βρεθεί στο πλευρό του αλβανού πρεσβευτή στις Βρυξέλλες, φοιτώντας παράλληλα στη νομική σχολή της πόλης για 2 χρόνια, αν και ούτε πάλι θα έπαιρνε το πτυχίο του. Κι έτσι το 1936 θα επιστρέψει στην Κορυτσά για να ασκήσει καθήκοντα καθηγητή στη Γαλλική Σχολή, αναλαμβάνοντας ταυτοχρόνως δράση με μια από τις ελάχιστες κομμουνιστικές ομάδες που δραστηριοποιούνταν τότε στην Αλβανία..
Ο ταγμένος κομμουνιστής που έδιωξε τους Γερμανούς
Σύντομα ωστόσο διαπίστωσε πως δεν υπήρχε κομμουνιστικό κόμμα στην Αλβανία ή έστω «κόκκινος» σχηματισμός που να αναγνωρίζεται επισήμως από το σοβιετικό Παραπέτασμα. Τα τοπικά μορφώματα ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο και δεν είχαν καν κοινή θέση, απότοκο της ιταλικής φασιστικής κατοχής της χώρας και του τρόπου με τον οποίο τον είχαν υποδεχτεί οι σοσιαλιστές ηγέτες.
Η ναζιστική εισβολή ωστόσο στη Σοβιετική Ένωση το 1941 έκανε τους αλβανούς κομμουνιστές να θάψουν τις ιδεολογικές διαφορές τους, κι έτσι στις 8 Νοεμβρίου 1941 ιδρύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αλβανίας, με τη βοήθεια γιουγκοσλάβων επιτρόπων και κομισάριων. Και βέβαια επικεφαλής του νεότευκτου σχηματισμού τέθηκε λίγο αργότερα (1943) ο μαχητικότατος Ενβέρ Χότζα, ψυχή του «κόκκινου» αλβανικού κινήματος, που συγκέντρωνε μυστικά στο καπνοπωλείο που διατηρούσε στα Τίρανα όλους τους κομμουνιστές της χώρας. Είχε εν τω μεταξύ χάσει τη θέση του στο σχολείο όταν αρνήθηκε να ασπαστεί τη φασιστική νοοτροπία του ιταλού κατακτητή (1939).
Πρώτη δουλειά του Χότζα, η ενορχήστρωση της Αντίστασης και η οργάνωση των πολυάριθμων θυλάκων μάχης που δρούσαν στη χώρα. Το αποτέλεσμα της πολεμικής αυτής δραστηριότητας δεν θα ήταν άλλο από το συνέδριο που διοργάνωσε το κόμμα τον Σεπτέμβριο του 1942, που κατέληξε με την ίδρυση του αλβανικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος (Εθνική Αντιφασιστική Επιτροπή Απελευθέρωσης της Αλβανίας), επικεφαλής του οποίου τέθηκε ο πολλά υποσχόμενα Χότζα.
Τον Ιούλιο του 1943, οι πρώτες διμοιρίες του κομμουνιστικού εθνικοαπελευθερωτικού μετώπου άρχισαν να δραστηριοποιούνται εκτεταμένα στην αλβανική επικράτεια, σε περιστατικά ανταρτοπόλεμου με τον γερμανό κατακτητή. Στις τάξεις της αριστερής Αντίστασης ήταν μάλιστα ενταγμένοι και γνωστοί μη αριστεροί πολίτες, κάνοντας προοδευτικά την Εθνική Αντιφασιστική Επιτροπή τη μόνη μαχητική και με κύρος οργάνωση που είχε απομείνει στη χώρα.
Κι έτσι τον Νοέμβριο του 1944, όταν τα τελευταία άρματα του ναζιστικού καθεστώτος περνούσαν αντίστροφα αυτή τη φορά τα σύνορα, το εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο του Χότζα ήταν ο μεγάλος νικητής, αφού είχε καταφέρει έναν πολεμικό άθλο: να αναγκάσει τα γερμανικά στρατεύματα σε υποχώρηση χωρίς τη βοήθεια των Συμμάχων!
Πόσο ταιριαστό λοιπόν να αναλάβει τα ηνία της χώρας ο άνθρωπος που της είχε δώσει την ελευθερία της! Η Εθνική Αντιφασιστική Επιτροπή (μετονομασμένη πια σε Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση) αναρριχήθηκε έτσι στην εξουσία και ο Ενβέρ Χότζα, η μεγάλη προσωπικότητα του κινήματος, ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού, υπουργού Άμυνας και Εξωτερικών, καθώς και αρχιστράτηγου…
Ηγέτης της Αλβανίας
Η πρώτη τετραετία του Χότζα στο τιμόνι του έθνους (1944-1948) χαρακτηρίστηκε από την προσπάθειά του να σταθεροποιήσει τη θέση της Αλβανίας στον χάρτη και να τη βάλει φυσικά στον «κόκκινο» δρόμο, οργανώνοντας την οικονομία αλλά και την κεντρική διοίκηση στα σοβιετικά πρότυπα. Ήδη βέβαια από την πρώτη στιγμή έδειξε τις διαθέσεις του έναντι των πολιτικών του αντιπάλων, με δίκες-παρωδία και καταδίκες που έφεραν τη -διακριτική πάντα- κατακραυγή.
Το 1945-1946 προχώρησε σε εκτεταμένη απαλλοτρίωση των ιδιωτικών βιομηχανιών αλλά και των εκτάσεων γης των τσιφλικάδων, περιορίζοντας ταυτοχρόνως τη δράση ξένων ομίλων αλλά και της προπολεμικής αλβανικής ελίτ.
Τα πρώτα αυτά χρόνια χαρακτηρίστηκαν επίσης και από τις λυσσαλέες μάχες με τη γιουγκοσλαβική «κόκκινη» κυβέρνηση του Τίτο, ο οποίος προσπαθούσε να ελέγξει την Αλβανία μέσω του Δούρειου Ίππου του, του υπουργού Εσωτερικών του Χότζα, Κότσι Τζότζε. Κι έτσι το 1948, όταν ο Τίτο ήρθε σε ρήξη με το Κρεμλίνο, ο Χότζα κατηγόρησε τον υπουργό του για προδοσία και τον εκτέλεσε (Μάιος 1949).
Απερίσπαστος πια, ομολόγησε με ενθουσιασμό την πίστη του στον σταλινικό σοβιετισμό και έβαλε σκοπό να επαναλάβει τις ζοφερές μέρες του σοβιετικού ηγέτη σε αλβανικό έδαφος. Οι αρχές της δεκαετίας του 1950 είδαν τον Χότζα να συνεχίζει την εκστρατεία του κατά του Τίτο τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό, αποσπώντας μάλιστα τεράστια κεφάλαια από τη Σοβιετική Ένωση για να φέρει τη βιομηχανική επανάσταση στην Αλβανία, μεταμορφώνοντάς τη έτσι από μια φεουδαρχική πρώην επαρχία των Οθωμανών σε μια σύγχρονη παραγωγική χώρα στα «κόκκινα» πρότυπα της Σοβιετίας.
Η κομμουνιστική Αλβανία σύντομα μετατράπηκε σε ισάξιο εταίρο του σοσιαλιστικού μπλοκ, συμμετέχοντας σε όλα τα συμβούλια και τις επιτροπές του Παραπετάσματος. Επίσης την ίδια εποχή, ο Χότζα και η ασίγαστη μυστική αστυνομία του θα αναχαιτίσουν τις αναρίθμητες προσπάθειες Βρετανών και Αμερικανών να δημιουργήσουν αντικομουνιστικούς θύλακες στην Αλβανία, εκπαιδεύοντας αλβανούς εξόριστους και βάζοντάς τους μυστικά στη χώρα…
Συμμαχία με την Κίνα και απομονωτισμός
Παρά το γεγονός ότι ο Χότζα παραιτήθηκε από τα πολιτειακά του αξιώματα το 1953-1954, διατήρησε τη θέση του ως γενικός γραμματέας του ΚΚ Αλβανίας, πλέον Εργατικό Κόμμα. Στα χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, ο Χότζα έβαλε στο στόχαστρο τη νέα ηγεσία της Ένωσης, τον Νικίτα Χρουστσόφ, και τις απόπειρες του τελευταίου να αποσταλινοποιήσει τη Ρωσία.
Ταυτοχρόνως, και η Κίνα είχε αποθαρρυνθεί από τις κινήσεις του νέου τιμονιέρη του «κόκκινου» καθεστώτος (αν και για άλλους λόγους), κάτι που έφερε κοντά τον Χότζα με τη δριμεία κριτική που ασκούσε ο Μάο στη Μόσχα. Μέχρι το 1961, οι σχέσεις Αλβανίας-Κίνας και η σκληρή πολεμική του Χότζα στο Ανώτατο Σοβιέτ είχαν εξαγριώσει τόσο τον Χρουστσόφ που αποφάσισε όχι μόνο τον τερματισμό της οικονομικής βοήθειας από τη Μόσχα αλλά και τη διπλωματική απομόνωση της Αλβανίας.
Κι έτσι ο Χότζα ήρθε ακόμα πιο κοντά με τον κινεζικό κομμουνισμό, με το μαοϊκό μοντέλο ανάπτυξης να γίνεται πια ο κινητήριος μοχλός της αλβανικής εκβιομηχάνισης, όπως φυσικά και τα κονδύλια που έρρεαν πια βροχή από τη μακρινή Κίνα. Ο Χότζα μετατράπηκε σταδιακά σε έναν από τους πιο φανατικούς πολέμιους του «σοσιαλιστικού ιμπεριαλισμού» της Ένωσης, με τους τόνους που χρησιμοποιούσε για να μιλήσει για το σοβιετικό μόρφωμα να μη συναντώνται ακόμα και στους δυτικούς εχθρούς του καθεστώτος!
Κι έτσι το 1968, όταν η Ένωση εισέβαλε στην Τσεχοσλοβακία, η απερίφραστη καταδίκη του γεγονός από τον Χότζα κατέληξε με την επίσημη απόσυρση της Αλβανίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας (στο οποίο δεν συμμετείχε εξάλλου από το 1961). Η δεκαετία του 1960 είδε την Αλβανία να μετατρέπεται σε ευρωπαϊκή εκδοχή της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μάο, με τον Χότζα να επιβλέπει προσωπικά κάθε πτυχή της διαβόητης πρακτικής.
Θέλοντας να αναζωπυρώσει την «επαναστατική ηθική» και να αποτινάξει τις τελευταίες ρανίδες της παλιάς τάξης, βάλθηκε να προωθήσει τη ριζική αλλαγή της κοινωνίας, περιορίζοντας τη γραφειοκρατία και αλλάζοντας τη θέση της γυναίκας. Ταυτοχρόνως, ηγήθηκε της επίθεσης κατά της οργανωμένης θρησκείας, καταλήγοντας τον Σεπτέμβριο του 1967 να απαγορεύσει κάθε θρησκευτική δραστηριότητα στη χώρα, αναγορεύοντας έτσι την Αλβανία στο «πρώτο άθεο κράτος του κόσμου»: τζαμιά, εκκλησίες και μοναστήρια δημεύτηκαν, καταστράφηκαν ή επαναχρησιμοποιήθηκαν με άλλη λειτουργία.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 όμως ο Χότζα έβαλε στο σκόπευτρο και τις κινεζικές αριστερές πολιτικές, κυρίως το «άνοιγμα» του Πεκίνου στις ΗΠΑ και την επαναπροσέγγιση του κινεζικού κομμουνισμού με τη Γιουγκοσλαβία. Σύντομα ο αναθεωρητισμός των διαδόχων του Μάο χαρακτηρίστηκε προδοτικός από τον Χότζα, κι έτσι το 1978 τα αθρόα πακέτα βοήθειας από το Πεκίνο κόπηκαν, την ίδια στιγμή που ανακλήθηκαν και οι κινέζοι σύμβουλοι από την Αλβανία. Η χώρα ήταν πλέον, κατά τον Χότζα πάντα, το μόνο κομμουνιστικό καθεστώς του πλανήτη…
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Η νέα δεκαετία θα ξεκινούσε με την εκκαθάριση του πολιτικού τοπίου της Αλβανίας, κάτι που θα έριχνε βαριά τη σκιά του στο εσωτερικό της χώρας. Πολιτικοί αντίπαλοι και εχθροί του καθεστώτος εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς, ενώ εξίσου μυστηριώδης ήταν και η αυτοκτονία του μακροχρόνιου πρωθυπουργού και στενού συνεργάτη του Χότζα, Μεχμέτ Σέχου (Δεκέμβριος 1981): ο Χότζα τον κατηγόρησε αργότερα ότι ήταν κατάσκοπος των Αμερικανών, μέλος της CIA, αλλά και της KGB και των γιουγκοσλαβικών μυστικών υπηρεσιών ταυτοχρόνως! Οι διώξεις, φυλακίσεις και εκτελέσεις εκατοντάδων (ή χιλιάδων, σύμφωνα με τις αναφορές) αντικαθεστωτικών λένε πως πλησιάζουν τους 600.000 ανθρώπους…
Ο περιβόητος αλβανικός απομονωτισμός ήταν πια στον κολοφώνα του: χωρίς διπλωματικές σχέσεις τόσο με τον κομμουνιστικό άξονα όσο και με τα κράτη του άλλου κόσμου, η Αλβανία πάλευε να αυτοσυντηρηθεί, αν και η περίφημη γεωργική και βιομηχανική της αυτάρκεια σύντομα θα αποδεικνυόταν «φούσκα».
Μέσα στο κλίμα αυτό, ο Χότζα αποτραβιόταν ολοένα και περισσότερο από τη δημόσια ζωή, τόσο για λόγους υγείας και ηλικίας όσο και για να συντάξει φυσικά τα ογκωδέστατα απομνημονεύματά του.
Ο αλβανός ηγέτης έφυγε από τον κόσμο στις 11 Απριλίου 1985 έχοντας μεταμορφώσει τη χώρα σε κάτι δραστικά διαφορετικό από τα εδάφη που γεννήθηκε. Ήταν παντρεμένος εδώ και πολλές δεκαετίες με την αμετανόητη σύζυγό του, Νεζμιγιέ, η οποία αρνήθηκε επανειλημμένως να ζητήσει συγγνώμη για τα εγκλήματα που κατηγορήθηκε ότι διέπραξε το καθεστώς που εγκαθίδρυσε ο Ενβέρ Χότζα και υπηρέτησε τόσο πιστά και η ίδια (ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος του ΚΚΑ).
Ο Χότζα απέκτησε δύο γιους και μία κόρη. Στο τιμόνι της Αλβανίας τον διαδέχτηκε ο Ραμίζ Αλία, φανατικός μαρξιστής…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
