Ο «Νεύτων του Ηλεκτρομαγνητισμού», όπως τον αποκαλούν τιμητικά οι συμπατριώτες του στη Γαλλία, βάλθηκε να αποκαλύψει τα μυστικά του φυσικού φαινομένου, μένοντας ένας από τους κύριους θεμελιωτές της θεωρίας που άλλαξε κι αυτή με τον τρόπο της τον κόσμο.
Ο φυσικός και μαθηματικός που συνέδεσε καθοριστικά το όνομά του με θεμελιώδεις ανακαλύψεις γύρω από τον ηλεκτρομαγνητισμό υπήρξε ο πρώτος που έδωσε έναν περιεκτικό και μέχρι και σήμερα αποδεκτό ορισμό για το ηλεκτρικό ρεύμα και εκείνος φυσικά που διαχώρισε για πρώτη φορά τις έννοιες «ηλεκτρικό ρεύμα» και «ηλεκτρική τάση».
Καθιέρωσε το ηλεκτρόμετρο ως «μετρητή τάσεων» και όρισε ως συνέπειες του ηλεκτρικού ρεύματος τα χημικά και τα μαγνητικά φαινόμενα που το συνοδεύουν. Το 1820 διατύπωσε την ηλεκτροδυναμική θεωρία του για την αλληλεπίδραση αγωγών που διαρρέονται από ηλεκτρικά ρεύματα, ενώ μαζί με τον Ζακ Μπαμπινέ πρότεινε το 1822 την κατασκευή του ηλεκτρομαγνητικού τηλέγραφου.
Ήταν τον Αύγουστο του 1820 στην Κοπεγχάγη όταν ο Hans Christian Oersted πραγματοποίησε το κρίσιμο πείραμα που θα οδηγούσε στον γάμο του ηλεκτρισμού με τον μαγνητισμό και με ένα σύντομο σημείωμα (γραμμένο στα λατινικά) ανακοίνωσε το χαρμόσυνο γεγονός. Το μήνυμα για το πείραμα κατέφτασε στο Παρίσι μία εβδομάδα αργότερα και ανέβασε κατακόρυφα το ενδιαφέρον των γάλλων ερευνητών, με τους επιφανέστερους επιστήμονες της χώρας να προχωρούν σε παραπέρα πειραματικές έρευνες πάνω στην αλληλεπίδραση ηλεκτρικών ρευμάτων και μαγνητών, αναζητώντας τόσο τη θεωρητική θεμελίωση του ηλεκτρομαγνητικού φαινόμενου όσο τις πρακτικές εφαρμογές που υποσχόταν η νέα αυτή ανακάλυψη.
Ο μεγάλος πρωταγωνιστής του γαλλικού εγχειρήματος δεν ήταν άλλος από τον Αντρέ Μαρί Αμπέρ, έναν 45χρονος φυσικό με ιδιαίτερη μαθηματική κατάρτιση αλλά και ικανότατο πειραματιστή, που τέθηκε κατά κάποιον τρόπο επικεφαλής. Ο Αμπέρ δραστηριοποιήθηκε τόσο πειραματικά όσο και θεωρητικά και μέσα σε μία εβδομάδα πραγματοποίησε 4 αποφασιστικά πειράματα, με τα οποία όχι μόνο απέδειξε την αλληλεπίδραση ηλεκτρισμού και μαγνητισμού αλλά κατάφερε να μετρήσει και την αντίστοιχη δύναμη!
Πέρα όμως από φαντασία και εργαστηριακή επιδεξιότητα, ο Αμπέρ διέθετε και στιβαρή μαθηματική σκευή, καταφέρνοντας μέσα από αυστηρούς μαθηματικούς υπολογισμούς να καταλήξει σε μια εξίσωση για την ασκούμενη δύναμη, διατυπώνοντας τον νόμο που περιγράφει το μαγνητικό πεδίο ρευματοφόρου αγωγού: ο «Νόμος του Αμπέρ» περιλαμβάνεται στους 4 Θεμελιώδεις Νόμους του Ηλεκτρομαγνητισμού.
Πολλές δεκαετίες αργότερα, το όνομά του δόθηκε τιμητικά στη μονάδα μέτρησης της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος, το Αμπέρ, αλλά και στο αντίστοιχο όργανο, το αμπερόμετρο…
Πρώτα χρόνια
Ο Αντρέ Μαρί Αμπέρ γεννιέται στις 20 Ιανουαρίου 1775 στη Λυών της Γαλλίας μέσα σε οικογένεια εύπορου επιχειρηματία και τοπικού αξιωματούχου. Η φωτισμένη ακαδημαϊκά και φιλελεύθερη οικογένεια μεγαλώνει τον μικρό Αντρέ με τις αρχές του Διαφωτισμού και κάνει τα πάντα για να αναπτύξει το παιδί αγάπη για το διάβασμα.
Κι έτσι ο πιτσιρικάς περνά την ώρα του στη μεγάλη οικιακή βιβλιοθήκη, αναπτύσσοντας μεγάλο ενδιαφέρον για μια σειρά θεμάτων, που εκτείνονται από ιστορία, γεωγραφία και λογοτεχνία μέχρι φιλοσοφία και φυσικές επιστήμες. Ο πατέρας του μάλιστα επιμένει να μάθει ο Αντρέ λατινικά και τον ενθαρρύνει να ακολουθήσει την αναντίρρητη κλίση του στα μαθηματικά.
Κι έτσι, ήδη από παιδί, ο Αμπέρ αναπτύσσει δικές του μαθηματικές θεωρίες γράφοντας παράλληλα μια πραγματεία για τις κωνικές τομές, την οποία παρουσιάζει σε ηλικία 13 ετών στην Ακαδημία Επιστημών της Λυών. Το μόνο πράγμα που απέτρεψε τη δημοσίευση της μελέτης ήταν οι κακοί υπολογισμοί του μικρού, καθώς η συλλογιστική του ήταν απολύτως σωστή και πρωτοποριακή!
Αποφασίζει έτσι να ταχθεί στα μαθηματικά και ιδιαίτερα στον διαφορικό λογισμό, εκεί δηλαδή που έπασχε το μαθηματικό του δοκίμιο. Αυτοδίδακτος καθώς ήταν και μορφωμένος στο σπίτι, φοιτά πλάι σε μοναχό στη Λυών και έρχεται σε επαφή με τις δουλειές του Μπερνούλι και του Όιλερ, διαβάζοντας παράλληλα κάθε εξέλιξη στον τομέα των μαθηματικών από τα φωτεινά μυαλά της Ευρώπης.
Από το 1797-1802, ο Αμπέρ βγάζει τα προς το ζην παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα μαθηματικών, ενώ αργότερα θα πιάσει δουλειά ως καθηγητής φυσικής σε σχολείο της Λυών. Το 1809 θα πάρει θέση καθηγητή πανεπιστημίου στο πολυτεχνείο, μια θέση που θα κρατήσει μέχρι το 1828 με αντικείμενο τα μαθηματικά, ενώ η συνεισφορά του στην επιστήμη θα τον φέρει το 1826 στο Πανεπιστήμιο της Γαλλίας.
Το 1796, ο Αμπέρ γνώρισε την Julie Carron, την οποία παντρεύτηκε το 1799, την ίδια ώρα που γράφει σημαντικές φιλοσοφικές και μαθηματικές πραγματείες, κάνοντας ταυτοχρόνως και μια σειρά θεμελιωδών εργασιών στη χημεία (1814-16), αν και η μεγαλύτερή του συνεισφορά θα έπρεπε να περιμένει μερικά χρόνια ακόμα…
Επιστημονική συνεισφορά
Όπως είπαμε, ήταν στα 1820 όταν ο δανός φυσικός Oersted ανακάλυψε (κατά λάθος μάλιστα!) τη σχέση της μαγνητικής βελόνας και του ηλεκτρικού ρεύματος, γεννώντας ένα νέο παράδειγμα έρευνας. Ο Αμπέρ βάλθηκε να διαλευκάνει την ακριβή σύνδεση των δυο φαινομένων και κατέληξε στην «ηλεκτροδυναμική» του, που σήμερα τη λέμε «ηλεκτρομαγνητισμό». Ταυτοχρόνως, θέλησε να ξεκαθαρίσει και να κατατάξει τη συμπεριφορά του ρεύματος μέσα σε διάφορους τύπους ηλεκτραγωγών.
Κι έτσι κατέληξε στην περίφημη ηλεκτρομαγνητική εξίσωση που φέρει το όνομά του, τον «Νόμο του Αμπέρ», τη μαθηματική περιγραφή δηλαδή της μαγνητικής δύναμης που δημιουργείται ανάμεσα σε δύο ηλεκτρικά ρεύματα: μία μόλις εβδομάδα μετά την ανακάλυψη του Oersted, ο Αμπέρ παρουσιάζει τα αποτελέσματα των πειραμάτων του στην Ακαδημία Επιστημών, στρώνοντας τα θεμέλια της ηλεκτροδυναμικής που θα άλλαζε λίγο αργότερα τον κόσμο!
Τα πειράματα και οι έρευνες του Αμπέρ γύρω από τον ηλεκτρισμό του επέτρεψαν να εξηγήσει την αλληλεπίδραση μεταξύ αγωγού που διαρρέεται από ρεύμα και μαγνήτη, να μελετήσει την αμοιβαία δράση ηλεκτροφόρων αγωγών και να πλησιάσει πολύ κοντά στην ανακάλυψη της επαγωγής! Τα βασικά σημεία της ηλεκτροδυναμικής θεωρίας του, του κλασικού ηλεκτρομαγνητισμού δηλαδή, ισχύουν μέχρι και σήμερα.
Ο Αμπέρ συγκέντρωσε τα συμπεράσματά του στο ονομαστό σήμερα βιβλίο του «Η μαθηματική θεωρία των ηλεκτροδυναμικών φαινομένων όπως συνάγεται αποκλειστικά και μόνο από το πείραμα» και πραγματοποίησε πολυάριθμες εφαρμογές της θεωρίας του. Κατασκεύασε έτσι τον πρώτο ηλεκτρομαγνήτη, συσκευές μέτρησης των ηλεκτρικών ρευμάτων (γαλβανόμετρα και αμπερόμετρα) και συνέλαβε την ιδέα της βασικής αρχής του ηλεκτρικού τηλέγραφου, διαχωρίζοντας ταυτοχρόνως για πρώτη φορά τις έννοιες «ηλεκτρικό ρεύμα» και «ηλεκτρική τάση»…
Κατοπινά χρόνια
Ο μεγάλος επιστήμονας ήταν ωστόσο και εξίσου μεγάλος επιστημολόγος, επιχειρώντας στα τελευταία χρόνια της ζωής του μια ταξινόμηση όλων των ανθρώπινων γνώσεων! Η φιλοσοφική του έρευνα κατέληξε στο δίτομο έργο «Πραγματεία για τη φιλοσοφία των επιστημών (ή αναλυτική έκθεση μιας φυσικής ταξινόμησης όλων των ανθρώπινων γνώσεων)».
Μέλος από το 1814 της Γαλλικής Ακαδημίας και διαπρεπής καθηγητής, ο Αμπέρ συμπεριλαμβάνεται στους κορυφαίους επιστήμονες του 19ου αιώνα, γράφοντας επιστημονική ιστορία με τη δουλειά του και παραμένοντας ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς που είδε ποτέ η ανθρωπότητα.
Ο Αντρέ Αμπέρ άφησε την τελευταία του πνοή στις 10 Ιουνίου 1836 στη Μασαλία και ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο της παρισινής Μονμάρτης. Η μονάδα μέτρησης της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος στο Διεθνές Σύστημα φέρει προς τιμήν το όνομά του…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
