Ο ρώσος συνθέτης Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι

Ως ένας από τους πιο γνωστούς και χιλιοπαιγμένους μουσουργούς της ρωσικής σχολής, ο λαμπρός Τσαϊκόφσκι ήρθε στον κόσμο για να τον γεμίσει με υπέροχες μελωδίες. Πολυγραφότατος και ακούραστος, ο Τσαϊκόφσκι έγραψε όπερες, μπαλέτα, χορωδιακά, συμφωνίες, κονσέρτα, κουαρτέτα και αναρίθμητα κομμάτια για πιάνο, μένοντας στην Ιστορία για την πλούσια και συγκινησιακά φορτισμένη μουσική του. Παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνεται συμβατικά στη ρομαντική περίοδο, ο Τσαϊκόφσκι παραμένει εν πολλοίς ανένταχτος και ανεξάρτητος: επηρεασμένος από τη δυτική μουσική παράδοση, κράτησε τα ιδιαίτερα ρωσικά στοιχεία της κληρονομιάς του, χαρίζοντας στο παγκόσμιο κοινό γλυκιές μελωδίες και έντονους ρυθμούς. Ο Τσαϊκόφσκι πάντρεψε τη δυτική μουσική και την εθνική ρωσική σχολή, με τη δυτικότροπη τεχνοτροπία του να πατά ωστόσο και με τα δύο πόδια στη ρωσική μελωδία, φανερώνοντας τον δυναμισμό αλλά και το ιδιαίτερο ηχόχρωμα της πατρίδας του. Οι άλλοτε δυνατές, άλλοτε ευαίσθητες και συχνά μελαγχολικές μελωδίες του τον έχουν κάνει αναγνωρίσιμο στα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, μένοντας στην ιστορία της μουσικής ως ένας από τους διασημότερους συνθέτες όλων των εποχών. Ποιος δεν έχει απολαύσει εξάλλου τις μελωδίες της «Λίμνη των Κύκνων», της «Ωραίας Κοιμωμένης» αλλά και του «Καρυοθραύστη»; Πρώτα χρόνια Ο Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι γεννιέται στις 7 Μαΐου 1840 σε μικρή επαρχιακή πόλη της ρωσικής αυτοκρατορίας, μέσα σε οικογένεια με μακρά παράδοση στο στράτευμα: ο πατέρας του ήταν μηχανικός και ορυκτολόγος που υπηρετούσε ως αντισυνταγματάρχης, την ίδια ώρα που και οι πρόγονοί του μετρούσαν καριέρες σε κυβερνητικές και στρατιωτικές θέσεις. Ως το δεύτερο μεγαλύτερο από τα έξι παιδιά του δεύτερου γάμου του πατέρα του, ο μικρός Ίλιτς μεγαλώνει με σχετικές ανέσεις μέσα στο μεσοαστικό περιβάλλον της φαμίλιας και ξεκινά την εκπαίδευσή του στο πιάνο ήδη από την τρυφερή ηλικία των 5 ετών. Παρά την αναμφισβήτητη κλίση που παρουσιάζει από νωρίς ο μικρός, οι γονείς του τον προορίζουν για το ρωσικό Δημόσιο, ακολουθώντας τα οικογενειακά επαγγελματικά πρότυπα. Κι έτσι σε ηλικία 10 ετών ο Τσαϊκόφσκι στέλνεται εσώκλειστος σε περίφημο ιδιωτικό σχολείο της Πετρούπολης, με σκοπό να υπηρετήσει κάποια στιγμή την πατρίδα του από τη θέση του ανώτερου κρατικού υπαλλήλου. Τραγική στιγμή της παιδικής του ηλικίας όταν χάνει τη μητέρα του το 1854, με το 14χρονο αγόρι να βιώνει την απώλεια και να αποφασίζει να τιμήσει τη μνήμη της μητρός του. Κι έτσι το 1859 μετουσιώνει τις επιθυμίες της σε πράξη όταν τοποθετείται σε γραφείο στο υπουργείο Δικαιοσύνης (έχοντας ήδη ολοκληρώσει τις νομικές σπουδές και το προπαρασκευαστικό σχολείο για τα ανώτερα κρατικά κλιμάκια), μια θέση που θα κρατήσει για τα επόμενα 4 χρόνια, παρά το γεγονός ότι ήταν ήδη λάτρης της μουσικής και βαθιά μέσα του ήξερε τι ήταν προορισμένος να κάνει. Ο θάνατος της μητέρας του εξάλλου τον κάνει να δοκιμάσει για πρώτη φορά τις δυνάμεις του στη σύνθεση, σκαρώνοντας ένα βαλς στη μνήμη της. Ο Τσαϊκόφσκι, παράλληλα με τη θέση του στο υπουργείο, αποφάσισε να συνεχίσει τα μαθήματα μουσικής των παιδικών του χρόνων κι έτσι, όταν έκλεισε το 21ο έτος της ηλικίας του, γράφτηκε στη Ρωσική Μουσική Εταιρία. Λίγους μήνες αργότερα εγκαταλείπει τη σχολή για να προσχωρήσει στο νεοϊδρυθέν Ωδείο της Πετρούπολης, γινόμενος έτσι ένας από τους πρώτους σπουδαστές της περίφημης σήμερα μουσικής σχολής. Σε μια απόπειρα να απεμπλακεί από τη θέση του δημόσιου λειτουργού, ξεκινά να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα μουσικής ενώ φοιτεί στο ωδείο, με τη φήμη του ταλέντου να τον ακολουθεί πια κατά πόδας. Κι έτσι το 1863 μετακινείται στη Μόσχα για να αναλάβει καθήκοντα καθηγητή αρμονίας στο Ωδείο της Μόσχας, εγκαταλείποντας μια για πάντα τα κυβερνητικά γραφεία… Διαπρεπής και γόνιμος μουσικοσυνθέτης Παρά το γεγονός ότι οι δάσκαλοί του εξομολογούνταν στον πατέρα του ότι τίποτα δεν προμήνυε τη μεγάλη καριέρα που θα έκανε ο Πιοτρ στη μουσική, ήταν το 1865 όταν ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος θα ερμηνεύσει ένα από τα πρώιμα έργα του Τσαϊκόφσκι και θα φέρει το όνομά του στα μουσικά πηγαδάκια της Ρωσίας… Δύο χρόνια αργότερα, ακολουθεί η περίφημη «Πρώτη Συμφωνία» του, το έργο που θα του εξασφαλίσει τη θέση του καθηγητή στο Ωδείο της Μόσχας και θα κάνει τη μουσική κοινότητα της Ρωσίας να τον προσέξει ιδιαιτέρως. Το έργο πρωτοπαίζεται το 1868 στη Μόσχα και μετατρέπει τον Τσαϊκόφσκι σε μουσική διασημότητα! Και την αμέσως επόμενη χρονιά, ανεβαίνει χωρίς ιδιαίτερες τυμπανοκρουσίες η πρώτη του όπερα «Voyevoda» στη λυρική της Μόσχας, αν και δεν είχε την επιτυχία που περίμενε ο μικρός αλλά ζεστός κύκλος των θαυμαστών του. Αφού αποκήρυξε το εν λόγω οπερετικό έργο, ο Τσαϊκόφσκι αναδιαμόρφωσε τον ήχο του και έριξε στα πόδια του κοινού την επόμενη όπερά του «Oprichnik», η οποία έτυχε σαφώς καλύτερης υποδοχής όταν ανέβηκε στην Πετρούπολη το 1874. Μέχρι τότε βέβαια ο Τσαϊκόφσκι είχε ήδη γίνει μεγάλο όνομα με τη «Δεύτερη Συμφωνία» του, ένα έργο που του εξασφάλισε τη συμπερίληψή του στους μεγάλους εν ζωή ρώσους μουσουργούς της εποχής. Η επόμενη όπερά του «Vakula», επίσης του 1874, πήρε ανάμεικτες κριτικές, ο Τσαϊκόφσκι ήταν όμως ήδη στην κορυφή ως ταλαντούχος συνθέτης συμφωνικών έργων με το «Κονσέρτο για Πιάνο Νο 1»! Η παντοτινή φήμη του Τσαϊκόφσκι θα ερχόταν όμως την επόμενη χρονιά, το 1875, όταν γράφει την «Τρίτη Συμφωνία» του και στο τέλος του έτους περιδιαβαίνει τις φημισμένες ορχήστρες της Ευρώπης για να την παρουσιάσει. Και βέβαια το 1876, στην πιο γόνιμη ίσως περίοδό του, θα σκαρώσει το μπαλέτο «Η Λίμνη των Κύκνων», το έργο που θα τον στείλει στις καρδιές του παγκόσμιου φιλόμουσου κοινού! Η επιτυχία της δουλειάς του είναι πια τέτοια που του επιτρέπει να παραιτηθεί από τη θέση του στο Ωδείο της Μόσχας το 1876, για να επικεντρωθεί απερίσπαστος πλέον στη σύνθεση. Ως αποτέλεσμα, ο Τσαϊκόφσκι θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής και της σπουδαίας καριέρας του συνθέτοντας μανιασμένα, πιο γόνιμα από κάθε άλλη περίοδο του βίου του! Το σύνολο της εργογραφίας του, που μετρά 169 έργα, αποτελείται από συμφωνίες, όπερες, μπαλέτα, κονσέρτα, καντάτες και τραγούδια, από τα οποία ξεχωρίζουν φυσικά τα μπαλέτα του «Η Ωραία Κοιμωμένη» (1890) και ο «Καρυοθραύστης» (1892). Προσωπική ζωή Μαχόμενος μια ολόκληρη ζωή με το στίγμα της ομοφυλοφιλίας και στην προσπάθειά του να κρύψει τη σεξουαλική του ταυτότητα, ο Τσαϊκόφσκι εξαναγκάζεται να παντρευτεί το 1877 τη νεαρή σπουδάστρια μουσικής Antonina Milyukova. Ο γάμος ήταν όμως καταστροφικός και θα τελείωνε πριν καν αρχίσει καλά-καλά: μέσα σε λίγες μόνο βδομάδες μετά τη γαμήλια ένωση, ο Τσαϊκόφσκι εγκατέλειψε τη σύζυγό του, έπαθε νευρικό κλονισμό, αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει και στο τέλος έφυγε στο εξωτερικό, βρίσκοντας καταφύγιο στην Ελβετία. Πριν από τον διαβόητο γάμο του, είχε συνδεθεί ερωτικά με τη βελγίδα σοπράνο Désirée Artôt, αν και ήταν προφανές για τον ίδιο ότι προτιμούσε την παρέα του ίδιου φύλου. Το ειδύλλιο διακόπηκε άρον-άρον όταν ο Τσαϊκόφσκι αρνήθηκε να την αποκαταστήσει… Κι έτσι όταν παραιτήθηκε από το Ωδείο της Μόσχας το 1878, οι φήμες έδιναν και έπαιρναν για τους ανάρμοστους δεσμούς του με τους σπουδαστές της περίφημης σχολής. Τελευταίος σταθμός στην προσωπική του ζωή ήταν ο μαικήνας του, η πλούσια χήρα Nadezhda von Meck, η οποία του πρόσφερε την οικονομική άνεση για το υπόλοιπο της ζωής του να αφιερωθεί απερίσπαστα στη σύνθεση. Για τα επόμενα 15 σχεδόν χρόνια μέχρι τον θάνατό του, η πάτρονας τον προμήθευε με ένα παχυλό μηνιαίο επίδομα, που του επέτρεψε να οργώσει τη ρωσική επικράτεια, να περιοδεύσει στα μήκη και τα πλάτη της Ευρώπης, αποφεύγοντας όσο μπορούσε τις κοινωνικές συναναστροφές. Η κατάθλιψη και η μελαγχολία ήταν πια το μοτίβο της ψυχοσύνθεσής του… Παρά τη στενή φιλία με την αριστοκράτισσα προστάτιδά του, οι όροι που έθεσε εκείνη για τη σχέση τους υπαγόρευαν ότι οι δυο τους δεν θα συναντιόνταν ποτέ. Όπως και έγινε δηλαδή… Θάνατος Ο Τσαϊκόφσκι πέθανε στην Πετρούπολη στις 6 Νοεμβρίου 1893, σε ηλικία 53 ετών, με επίσημη αιτία θανάτου την πανδημία χολέρας. Δεν είναι λίγοι ωστόσο οι βιογράφοι του που πιστεύουν ότι ο μεγάλος μουσουργός έδωσε ο ίδιος τέλος στη ζωή του, στον απόηχο της διαπόμπευσής του από την εκδίκαση σεξουαλικού σκανδάλου που τον αφορούσε. Μόνο εικασίες μπορούν ωστόσο να γίνουν γι’ αυτό και οι περισσότεροι θεωρούν ότι ήταν η χολέρα που στέρησε από τον κόσμο τον Τσαϊκόφσκι. Όποιο κι αν ήταν το τέλος του συνθέτη, την εποχή του θανάτου του ήταν πια δημοφιλής τόσο μέσα στη Ρωσία όσο και την υπόλοιπη Ευρώπη, ως ένα έξαίσιο δείγμα δυτικότροπης εθνικής ρωσικής μουσικής… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr