Ο εμβληματικός κωμικός Τσάρλι Τσάπλιν

Ως ένας από τους πρωτεργάτες της κινηματογραφίας, ο ακρογωνιαίος λίθος του βωβού σινεμά χάρισε στο παγκόσμιο κοινό μια σειρά από αριστουργήματα της 7ης τέχνης.

Ο «αλήτης» του θα γινόταν το απόλυτο είδωλο της εποχής του βωβού κινηματογράφου, ρίχνοντας για πρώτη φορά με τέτοια σφοδρότητα τους προβολείς στο σινεμά και όσα η νέα τέχνη μπορούσε να δώσει στον άνθρωπο.

Ο κορυφαίος βρετανός ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και συνθέτης, ένας άνθρωπος-κινηματογραφικό συνεργείο δηλαδή, παραμένει αναμφίβολα ένας από τους πλέον εμβληματικούς αστέρες που ξεπήδησαν ποτέ από τον χώρο της showbiz, ως ο πρώτος σουπερστάρ της κινηματογραφίας.

«Δώστε μου ένα πάρκο, έναν αστυνομικό και ένα όμορφο κορίτσι και σας φτιάχνω μια κωμωδία», έλεγε ο Τσαρλς Τσάπλιν και το εννοούσε, αφήνοντας παρακαταθήκη ταινίες όπως τα «Φώτα της Πόλης» και τους «Μοντέρνους Καιρούς», πριν περάσει στον «Μεγάλο Δικτάτορα», το σατιρικό του αριστούργημα.

Και βέβαια στην πορεία ίδρυσε την ανεξάρτητη εταιρία παραγωγής United Artists, για να απελευθερώσει τους δημιουργούς από τους περιορισμούς των μεγάλων χολιγουντιανών στούντιο!

Παρά την απόλυτη φήμη και αναγνωρισιμότητα που απολάμβανε ωστόσο, δεν θα γλίτωνε από τον μακαρθισμό, με τον ίδιο να κυνηγιέται λυσσαλέα από το καθεστώς για τις αριστερές του πεποιθήσεις και να του απαγορεύεται τελικά η είσοδος στη χώρα.

Κι έτσι, ο μεγάλος κωμικός, ο σπουδαίος Σαρλό, θα πεθάνει στην Ελβετία, μακριά από τη χώρα που αγάπησε και άφησε βαθιά το χνάρι του στην κοινωνία και την τέχνη. Μοναδική φορά που του επιτράπηκε να πατήσει το πόδι του στις ΗΠΑ από το 1952 ήταν μόνο για να παραλάβει το τιμητικό του Όσκαρ (τι ειρωνεία να βραβεύεται ένας ανεπιθύμητος της κυβέρνησης!), με το παρατεταμένο χειροκρότημα να κρατά τόσο όσο ποτέ άλλοτε για κανέναν καλλιτέχνη.

Τέτοια -δίκαιη- αποθέωση δεν ξανάγινε ποτέ…

Πρώτα χρόνια

Ο (σερ) Τσαρλς Σπένσερ Τσάπλιν γεννιέται στο Λονδίνο της Αγγλίας στις 16 Απριλίου 1889, με την ιστορία της ζωής του να συνοψίζει τη ρήση «από τα αλώνια στα σαλόνια»: ο αλκοολικός του πατέρας εγκαταλείπει τη μητέρα του, αυτόν και τον ετεροθαλή αδελφό του Σίντνεϊ λίγο μετά τη γέννα του.

Τα παιδιά μεγαλώνουν λοιπόν με τη μητέρα, καλλιτέχνιδα του βοντβίλ (γνωστή ως Lily Harley), χτυπημένα από τη φτώχεια και την ανέχεια. Εκείνη μπαινοβγαίνει στα άσυλα φρενοβλαβών, χάνοντας τελικά τη μελωδική φωνή της, τα παιδιά σε ορφανοτροφεία και ο πατέρας παραμένει άφαντος από τη ζωή τους…

Πρώιμη καριέρα

Οπλισμένος με το φυσικό του ταλέντο αλλά και την αγάπη που του εμφύσησε η μητέρα του για τα θεάματα, ο Τσάπλιν βάζει σκοπό να τα καταφέρει στη showbiz: το 1897, χρησιμοποιώντας τις διασυνδέσεις της μητέρας του αλλά και τη δική του εμπειρία στο σανίδι του βοντβίλ (είχε πρωτοεμφανιστεί σε παράσταση από τα 5 του χρόνια), εξασφαλίζει θέση σε μουσικο-χορευτική παράσταση, με έναν θίασο γνωστό ως Eight Lancashire Lads. Το νούμερο είναι ωστόσο μικρό και όχι ιδιαίτερα επικερδές για τον ίδιο, αναγκάζοντας τον πάντα πολυμήχανο Τσάπλιν να κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει.

«Έχω υπάρξει εφημεριδοπώλης, τυπογράφος, κατασκευαστής παιχνιδιών, βοηθός γιατρού και πολλά ακόμη, στις επαγγελματικές μου αυτές παρεκβάσεις δεν έχασα ωστόσο ποτέ τον απόλυτο στόχο μου να γίνω ηθοποιός», θα πει ο σερ Τσάπλιν χρόνια αργότερα.

Τελικά, κάποια στιγμή παρουσιάστηκε η ευκαιρία που έψαχνε και ο Τσάρλι κάνει το ντεμπούτο του στη σκηνή σε ανέβασμα του Σέρλοκ Χολμς. Σειρά είχε κατόπιν ο περιπλανώμενος θίασος βοντβίλ Casey’s Court Circus, ενώ το 1908 θα βρει τον Τσάπλιν να δουλεύει στα νούμερα παντομίμας της ομάδας του Fred Karno, με τον νεαρό κωμικό να καταφέρνει να κάνει το πρώτο του όνομα ως μέθυσος στο νούμερο «A Night in an English Music Hall».

Με τον θίασο του Karno, ο Τσάπλιν θα κάνει το πρώτο του ταξίδι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου και θα μπει στο στόχαστρο του κινηματογραφικού παραγωγού Μακ Σένετ, του «βασιλιά της κωμωδίας» όπως ήταν τότε γνωστός ο θρυλικός σκηνοθέτης, ο οποίος εμπιστεύτηκε στον Τσάπλιν το πρώτο του συμβόλαιο: 150 δολάρια τη βδομάδα…

Καριέρα στο σινεμά

Ήταν το 1914 λοιπόν όταν ο Τσάρλι Τσάπλιν θα κάνει την πρώτη του εμφάνιση στο μεγάλο πανί, σε ένα ξεχασμένο πια φιλμάκι που το είπανε «Make a Living».

Για να διαφοροποιήσει το κωμικό του νούμερο από τους άλλους ηθοποιούς του Σένετ, ο Τσάπλιν αποφασίζει να ασχοληθεί αποκλειστικά -αλλά και να κάνει δημοφιλή- έναν χαρακτήρα: ο «Little Tramp» γεννιέται, με το κοινό να τον απολαμβάνει για πρώτη φορά στο «Kid Auto Races at Venice» (1914).

Την επόμενη χρονιά, ο Τσάπλιν εμφανίστηκε σε 35 ταινιάκια, ανάμεσα στα οποία βέβαια και η περίφημη «Tillie’s Punctured Romance», η πρώτη κωμωδία μεγάλου μήκους του παγκόσμιου σινεμά!

Το 1915 ο Τσάπλιν έφυγε από την προστατευτική αγκαλιά του Σένετ για να ενταχθεί στις τάξεις της Essanay Company, εξασφαλίζοντας πια αποδοχές 1.250 δολαρίων τη βδομάδα! Ήταν με την Essanay που ο Τσάπλιν θα εκτοξευόταν στη δόξα, έχοντας στο μεταξύ προσλάβει τον αδερφό του Σίντνεϊ ως μάνατζερ.

Στην πρώτη του σεζόν στη νέα εταιρία παραγωγής, ο Τσάπλιν σκαρώνει 14 ταινίες, περιλαμβανομένης και της θρυλικής «The Tramp» (1915), του πρώτου κλασικού φιλμ του μεγάλου κωμικού δηλαδή, την ταινία που εγκαθίδρυσε αυτόν και τον κινηματογραφικό του ήρωα στις συνειδήσεις του κοινού…

Μέχρι τα 26 του, τρία μόλις χρόνια αφού εγκατέλειψε το βοντβίλ, ο Τσάπλιν ήταν αστέρας του σινεμά! Και τότε έκανε την κίνηση-ματ για τα οικονομικά του: μετακινήθηκε στη Mutual Company, η οποία τον πλήρωνε με το αστρονομικό ποσό-ρεκόρ των 670.000 δολαρίων τον χρόνο!

Παρά τον πακτωλό χρημάτων και την άνεση που απέκτησε, δεν έχασε την καλλιτεχνική του προσήλωση: με τη Mutual εξάλλου έκανε τις καλύτερες ταινίες της περιόδου, όπως τις «One A.M.» (1916), «The Rink» (1916), «The Vagabond» (1916) και το «Easy Street» (1917).

Στη διάρκεια της καριέρας του θα αποκτούσε τη φήμη του κουραστικού τελειομανή, καθώς η αγάπη του για τον πειραματισμό θα καλούσε σε πολύωρα γυρίσματα και συνεχείς λήψεις του ίδιου πλάνου, ενώ δεν ήταν σπάνιο μετά το γύρισμα να τα έβαζε με τα σκηνικά αναγκάζοντας έτσι όλη την ταινία να ξαναγυριστεί! Το ίδιο έκανε και με τους συμπρωταγωνιστές του, τους οποίους άλλαζε συχνά στα μέσα των γυρισμάτων…

Τα θεαματικά αποτελέσματα της δουλειάς του ήταν ωστόσο αναντίρρητα: στη δεκαετία του ’20, η καριέρα του Τσάπλιν άνθισε ακόμη περισσότερο. Στην περίοδο αυτή μας χάρισε μια σειρά από ταινίες-σταθμούς της 7ης τέχνης, όπως τις «The Kid» (1921), «The Pilgrim» (1923), «A Woman in Paris» (1923), «The Gold Rush» (1925), το φιλμ για το οποίο ο Τσάπλιν δήλωσε αργότερα ότι θα ήθελε να τον θυμούνται, αλλά και το «The Circus» (1928).

Τις τρεις τελευταίες μάλιστα τις έκανε με τη δική του εταιρία παραγωγής, τη γνωστή μας United Artists, το ανεξάρτητο στούντιο που ίδρυσε το 1919 με τους άλλους αστέρες της εποχής, Ντάγκλας Φέρμπανκς και Μέρι Πίκφορντ, αλλά και τον πιονέρο της σκηνοθεσίας Ντέιβιντ Γκρίφιθ.

Η ζωή εκτός πανιού

Ο Τσάπλιν ήταν όμως εξίσου γνωστός και για τον βίο του εκτός σινεμά. Τα αμέτρητα ειδύλλιά του με τις ηθοποιούς που εμφανίζονταν στις ταινίες του έμειναν παροιμιώδη, συμβάλλοντας κι αυτός με τον τρόπο του στη γέννηση του σκανδαλοθηρικού Τύπου.

Κάποια ωστόσο είχαν πιο αίσιο τέλος από άλλα: το 1918 παντρεύτηκε σε χρόνο-αστραπή τη 16χρονη ηθοποιό Mildred Harris. Ο γάμος κράτησε μόλις δύο χρόνια και το 1924 θα ανέβαινε και πάλι τα σκαλιά, αυτή τη φορά με την επίσης 16χρονη ηθοποιό Lita Grey, την οποία γνώρισε στα γυρίσματα του «Χρυσοθήρα».

Η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη επίσπευσε τις διαδικασίες του γάμου, που χάρισε στον Τσάπλιν δύο γιους, αν και η ένωση δεν ήταν ευτυχής για κανέναν τους: το ζευγάρι χώρισε το 1927.

Το 1936,ο Τσάρλι παντρεύτηκε για τρίτη φορά, τώρα με την ηθοποιό Paulette Goddard, με την ένωση να κρατά ως το 1942, όταν και κυκλοφόρησαν οι φήμες για νόθο παιδί του κωμικού με την ηθοποιό Joan Barry. Παρά το γεγονός ότι το τεστ πατρότητας απέκλεισε τον Τσάπλιν από πιθανό πατέρα, το δικαστήριο τον ανάγκασε να πληρώσει διατροφή.

Τέλος, το 1943 ο Τσάπλιν παντρεύτηκε τη 18χρονη Oona O’Neil, την κόρη του περίφημου θεατρικού συγγραφέα Ευγένιου Ο’Νιλ. Εντελώς αναπάντεχα, ο γάμος έμελλε να έχει επιτυχία, με το ζευγάρι να αποκτά όχι λιγότερα από 8 παιδιά!

Κατοπινά φιλμ

Ο Τσάπλιν συνέχισε να δημιουργεί ενδιαφέρουσες ταινίες σε όλη τη δεκαετία του ’30. Της εποχής είναι εξάλλου το εμβληματικό «Τα Φώτα της Πόλης», ασύλληπτη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, στο οποίο ο Τσάπλιν υπέγραψε και τη μουσική.

Ακόμα πιο διθυραμβικές κριτικές θα έπαιρνε ο Τσάπλιν για το «Μοντέρνους Καιρούς» (1936), το κοφτερό σχόλιό του για το παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Η ταινία ήταν αποτέλεσμα της 18μηνης περιοδείας του Τσάπλιν στον κόσμο (1931-1932), μια περιπλάνηση που τον έκανε μάρτυρα των δύσκολων οικονομικών συνθηκών της Ευρώπης αλλά και της ανόδου του εθνικισμού.

Ο Τσάπλιν θα μιλούσε ακόμα πιο ξεκάθαρα στο παγκόσμιο αριστούργημα που χάρισε στην 7η τέχνη, τον «Μεγάλο Δικτάτορα» (1940), που διακωμωδούσε πικρά το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ: «Θέλω να δω την επιστροφή της αξιοπρέπειας και της καλοσύνης», δήλωσε ο Τσάπλιν την εποχή που κυκλοφόρησε η ταινία, «είμαι απλά ένας άνθρωπος που θέλει να δει την αληθινή δημοκρατία»…

Παρά την ασύλληπτη λαοφιλία του όμως, ο Τσάπλιν δεν είχε την καθολική αποδοχή: τα εξωσυζυγικά ειδύλλιά του θα φέρουν τη μήνη γυναικείων οργανώσεων της Αμερικής, που κατάφεραν μάλιστα να του απαγορευτεί η είσοδος σε συγκεκριμένες πολιτείες των ΗΠΑ!

Και βέβαια οι αριστερές του καταβολές, καταμεσής του Ψυχρού Πολέμου, θα τον έβαζαν στο στόχαστρο των δεξιών συντηρητικών και του μακαρθισμού: κι έτσι το 1952, την ώρα που ο Τσάπλιν απολάμβανε τις διακοπές του στη Βρετανία, ο γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ αποφάσισε ότι ο Τσάρλι δεν θα επέστρεφε στη χώρα, εκτός βέβαια και αν μπορούσε να παράσχει πειστήρια για τις «ηθικές του αξίες».

Έξω φρενών ο Τσάπλιν, είπε το μεγάλο αντίο στην Αμερική και εγκαταστάθηκε σε φάρμα της Ελβετίας!

Κατοπινά χρόνια

Οδεύοντας προς το τέλος της ζωής του, ο Τσάπλιν επέστρεψε για μία και μόνη φορά στη δεύτερη πατρίδα του, την Αμερική, κι αυτό για να παραλάβει το τιμητικό Όσκαρ για τη συνολική προσφορά του στην κινηματογραφία το 1972!

Το ταξίδι ήρθε 6 χρόνια μετά το τελευταίο φιλμ του Τσάπλιν, το «A Countess from Hong Kong» (1966), την πρώτη και τελευταία έγχρωμη ταινία του μεγάλου ηθοποιού και σκηνοθέτη!

Παρά το λαμπρό καστ, Σοφία Λόρεν και Μάρλον Μπράντο, η ταινία πάτωσε εισπρακτικά.

Και βέβαια το 1975 η βασίλισσα Ελισάβετ τιμά τον ηλικιωμένο Τσάπλιν κάνοντάς τον ιππότη.

Δύο χρόνια αργότερα, αποσυρμένος από τα φώτα της δημοσιότητας, στις 25 Δεκεμβρίου 1977, ο μεγάλος κωμικός θα κλείσει τα μάτια του για τελευταία φορά στη κωμόπολη της Ελβετίας όπου ζούσε, με τη γυναίκα και 7 από τα παιδιά του να βρίσκονται δίπλα του στις τελευταίες του αυτές στιγμές.

Και βέβαια, σε μια τροπή που μοιάζει να έχει βγει από ταινία του Σαρλό, η σορός του Τσάπλιν κλάπηκε μετά τον ενταφιασμό της από δύο άντρες, οι οποίοι ζητούσαν λύτρα 400.000 δολαρίων για να επιστρέψουν το πτώμα!

Οι απαγωγείς συνελήφθησαν ωστόσο και η σορός του Τσάπλιν επέστρεψε στο ελβετικό κοιμητήριο 11 εβδομάδες αργότερα…

Κλείνοντας, δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερος επίλογος για τη ζωή του μεγάλου κωμικού από την ιστορία που μοιάζει με λαϊκό θρύλο, είναι όμως απόλυτα αληθινή: ο Τσάρλι Τσάπλιν έχασε σε διαγωνισμό για τον καλύτερο σωσία του Τσάρλι Τσάπλιν! Την ώρα που απολάμβανε λοιπόν τη βολτίτσα του στο Σαν Φρανσίσκο, είδε τον διαγωνισμό για τον καλύτερο σωσία του Σαρλό και σκέφτηκε να συμμετάσχει, μιας και είχε ένα εμφανές προβάδισμα από τον ανταγωνισμό: ήταν ο Σαρλό!

Και παρά το γεγονός ότι δεν είναι γνωστό σε ποια θέση κατατάχθηκε, ο Τσάπλιν δεν κατάφερε καν να περάσει στην τελική φάση. Ο ίδιος εγκατέλειψε τον διαγωνισμό εξοργισμένος και σίγουρα μετάνιωσε το γεγονός ότι πριν από την έναρξη δίδασκε στους άλλους συμμετέχοντες πώς να κάνουν το ιδιαίτερο βάδισμα του Σαρλό…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr