Ο δήμιος της Χούντας Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος

«Εγώ είμαι ο Θεοφιλογιαννάκος! Ξέρετε τι σημαίνει αυτό;», αρεσκόταν άλλοτε να ρωτά σαδιστικά τα εκατοντάδες θύματά του ο ΕΣΑτζής δήμιος πριν ξεκινήσει το αποτρόπαιο έργο του. Τα μέχρι εξοντώσεως βασανιστήριά του διακόπτονταν συχνά για να ακουστούν οι εθνικιστικές του κορόνες: «Εκατό χρόνια θα μείνει η Επανάσταση!», όπως συνήθιζε να λέει για το ζοφερό Απριλιανό Πραξικόπημα που βύθισε τη χώρα μας στο σκοτάδι. Τυπικό δείγμα χουντικού στρατιωτικού αλλά και ένας από τους πρωταίτιους της Επταετίας, ο κτηνώδης βασανιστής αποτέλεσε μέλος του σκληρού πυρήνα της συνωμοτικής παρέας. Ο ίδιος ήταν περισσότερο μέλος μιας άλλης παρέας, εξίσου διαβόητης, της μοχθηρής πεντάδας των αρχιβασανιστών της Χούντας. Πλάι στους Μάλλιο, Μπάμπαλη, Πέτρου και Χατζηζήση, ο Θεοφιλογιαννάκος ανέλαβε με τιμή και καμάρι το έργο του βασανισμού των αντιφρονούντων και του ξετρυπώματος των κομμουνιστών, παραμένοντας ως το τέλος πιστός στα μαύρα ιδανικά των συνταγματαρχών. Ως η απόλυτη ενσάρκωση της βίας και του παραλογισμού του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο υποδιοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) από το 1968-1970 και διοικητής κατόπιν (από το 1970-1972) συνδέθηκε όσο λίγοι με το φριχτότερο πρόσωπο της Χούντας, στρεφόμενος μάλιστα συχνά και εντός των ενόπλων δυνάμεων. Κι αυτό γιατί ήταν εξίσου εθνικιστής όσο και κομμουνιστοφάγος και το έργο του χαφιεδισμού δεν σταματούσε ποτέ γι’ αυτόν. Ένα έργο θεάρεστο στα μάτια του, γι’ αυτό και δεν παραδέχτηκε ποτέ τα εγκλήματά του, αποκαλώντας μάλιστα στη δίκη των πραξικοπηματιών τις αναφορές περί χουντικών βασανιστηρίων «υπερβολικές»! Παρά το γεγονός ότι θα περνούσε στη φυλακή λίγο λιγότερα από 18 χρόνια για κακουργήματα όπως σωματική βλάβη, κατάχρηση εξουσίας, ηθική αυτουργία σε απλή σωματική βλάβη κ.ά., το 2009 δήλωνε ατάραχος στην «Ελευθεροτυπία» ότι κοιμάται με ήσυχη τη συνείδησή του! Ενδεικτική για το αμετανόητό του ήταν εξάλλου και η παρουσία του στην κηδεία του χουντικού Νικολάου Ντερτιλή το 2013. Ο Θεοφιλογιαννάκος χαιρετίστηκε από τη συνωμοτική ομήγυρη και τα «σταγονίδια» του καθεστώτος ως «συνεπαναστάτης» κι εκείνος αντιγύρισε την αβρότητα πλέκοντας το εγκώμιο του αρχιχουντικού. Κανείς δεν είχε ξεχάσει βέβαια ποιος ήταν ο ισχυρός άντρας του διαβόητου ΕΑΤ-ΕΣΑ που ξυλοκόπησε, κακοποίησε και βασάνισε εκατοντάδες έλληνες πολίτες κατά την προδοτική περίοδο της Επταετίας. Ακόμα και πρώην συνάδελφοί του στρατιωτικοί τον εχθρεύονταν ανοιχτά επειδή είχε στραφεί και βασανίσει δεκάδες αξιωματικούς στα χρόνια της έκνομης και αντισυνταγματικής δράσης του. Ο μανιάτης αξιωματικός του Πεζικού έζησε τις τελευταίες του δημόσιες στιγμές κατά τις δίκες της Χούντας το 1975, όταν η απολογία του μετατράπηκε σε τυφλό παραλήρημα ψευτοπατριωτισμού και πατριδοκαπηλίας. Θα ήταν πράγματι κωμικοτραγικά τα όσα είπε, αν δεν έκρυβαν εντός τους τόσο πόνο, αίμα και εμφύλια βία…

Πρώτα χρόνια

Ο Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος γεννιέται το 1928 σε χωριό της Μάνης ως γιος του τοπικού δασκάλου, μεγαλώνει ωστόσο στη Σπάρτη. Τα παιδικά του χρόνια όπως τα θυμόταν ο ίδιος στο ντελιριακό κατηγορώ του-απολογία στις δίκες των βασανιστών της Χούντας το 1975 ήταν κάπως έτσι: ««Είμαι Λάκων, υιός διδασκάλου, έχω ανατροφή ελληνοχριστιανική και είχα την τιμή να συμμετάσχω ενεργώς στην Επανάσταση της 21ης Απριλίου. Σαν Σπαρτιάτης είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος γιατί το επάγγελμα που διάλεξα αρμόζει με τον τόπο της καταγωγής μου. Η Σπάρτη φτιάχνει Λεωνίδες, Μαυρομιχάληδες, Δαβάκηδες! Από μικρός έμαθα να αγαπώ την πατρίδα μου και έζησα στα πρώτα χρόνια της ζωής μου έναν εμφύλιο πόλεμο. Στη Σπάρτη έμαθα ότι ένας είναι ο εχθρός, ο κομμουνισμός και οι συνοδοιπόροι του». Ο Θεοφιλογιαννάκος μπήκε στη Σχολή Αεροπορίας (τη σημερινή Σχολή Ικάρων), αποπέμφθηκε όμως λόγω ανικανότητας. Τέλειωσε τελικά τη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία βγήκε ανθυπολοχαγός του Πεζικού. Εκείνος πάντως στις κορόνες του στο δικαστήριο παρέθεσε άλλους λόγους για την απομάκρυνσή του από τη Σχολή Αεροπορίας, σαφώς πιο προδοτικούς: «Ο κομμουνιστής είναι ένα τομάρι που δεν σκέπτεται την πατρίδα. Ύστερα από επιτυχείς εξετάσεις μπήκα στη Σχολή Ικάρων και με έδιωξαν από κει, όχι λόγω ανικανότητος, όπως υποστήριξε στην κατάθεσή του ο Αναστάσιος Μήνης, αλλά επειδή ήμουν ακραιφνής εθνικόφρων. Επειδή αγαπούσα το επάγγελμα του αξιωματικού, κατατάχθηκα στη Σχολή Ευελπίδων. Εκεί έμαθα να σέβομαι τους ανωτέρους μου, να αναλαμβάνω πάντοτε τις ευθύνες μου και να μισώ τον κομμουνισμό!». Ο εθνικόφρων λοιπόν Θεοφιλογιαννάκος αναλαμβάνει ακροδεξιά δράση από την πρώτη στιγμή. Η παρθενική επαφή θα είναι μέσω των στρατιωτικών κύκλων του ακροδεξιού συνωμοτικού δικτύου του ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) και της ΕΕΝΑ (Εθνική Ένωσις Νέων Αξιωματικών). Ο ΙΔΕΑ ήταν μια μετεμφυλιακή μυστική οργάνωση αξιωματικών του ελληνικού Στρατού, με σαφή αντικομμουνιστική δράση, η οποία αποπειράθηκε να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία το 1951, αμέσως μετά την παραίτησή του στρατάρχη Παπάγου. Όσο για την ΕΕΝΑ, ξεπήδησε αρχικά ως παρακλάδι του ΙΔΕΑ, αλλά γρήγορα αυτονομήθηκε -υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπαδόπουλου-, έχοντας ως επίκεντρο την ΚΥΠ και απροκάλυπτο στόχο την επιβολή δικτατορικής διακυβέρνησης. Μέλος και των δύο προδοτικών οργανώσεων, ο Θεοφιλογιαννάκος θα εμπλακεί το 1965 στη σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ (Αξιωματικοί Σώζουν Πατρίδα Ιδέες Δημοκρατία Αξιοκρατία), το μεγαλύτερο πολιτικο-στρατιωτικό σκάνδαλο της εποχής, τροφοδοτούμενο από τους συνωμοτικούς ακροδεξιούς πυρήνες του στρατεύματος. Ο ΑΣΠΙΔΑ ήταν υποτίθεται μια μυστική οργάνωση, στελεχωμένη από εν ενεργεία αξιωματικούς του Στρατού, η οποία τελούσε δήθεν υπό την καθοδήγηση του Ανδρέα Παπανδρέου, γιου του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος. Το σκάνδαλο, που αποπειράται να πλήξει δημοσίως την κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, ενέτεινε την πολιτική κρίση και οδήγησε τελικά στην αποστασία του 1965: ο «Γέρος της Δημοκρατίας» παραιτείται και ακολουθούν τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις των «Αποστατών». Σχεδόν έναν μήνα μετά το τέλος του στρατοδικείου για την «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ» (16 Μαρτίου 1967), τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 συγκεκριμένα, η χώρα μας θα έμπαινε σε νέες περιπέτειες καθώς ξεκινούσε η μαύρη περίοδος της Χούντας των Συνταγματαρχών… Αξίζει ίσως να αναφέρουμε ότι στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ-προοίμιο της Χούντας μάρτυρας κατηγορίας είχε οριστεί ο Θεοφιλογιαννάκος, όπως και άλλα πρωτοπαλίκαρα του κατοπινού δικτάτορα Παπαδόπουλου. Ο οποίος με τη στάση του φάνηκε να βοηθά περισσότερο την υπεράσπιση, κατηγορώντας για παράδειγμα ως κομμουνιστές συνάδελφούς του αξιωματικούς επειδή ενημερώνονταν απλώς από «Τα Νέα» ή υποστήριζαν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Όποιος δεν ήταν φασίστας, ήταν κομμουνιστής για τον Θεοφιλογιαννάκο…

Η Χούντα και το κολαστήριο του ΕΑΤ- ΕΣΑ

Ο Θεοφιλογιαννάκος πήρε ενεργά μέρος στο Απριλιανό Πραξικόπημα ως λοχαγός Πεζικού αλλά και έμπιστος του συνωμοτικού κύκλου του Παπαδόπουλου. Η μακρά του θητεία στους στρατιωτικούς και παραστρατιωτικούς θύλακες τον αντάμειψε φυσικά, καθώς το 1968 οι συνταγματάρχες τον κάνουν υποδιοικητή του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της διαβόητης Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας. Δύο χρόνια αργότερα, το 1970, ανέλαβε καθήκοντα διοικητή, μια θέση που κράτησε ως το 1972, πριν την παραδώσει στον καλό του φίλο Χατζηζήση. Μέχρι τότε ήταν αντισυνταγματάρχης, αν και σύντομα, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, θα έπεφτε στον βαθμό του απλού στρατιώτη. Ο Θεοφιλογιαννάκος είχε μέχρι τότε τη φήμη του σκληρότερου και πιο σαδιστή δημίου της Χούντας, μέσα στα συστηματικά βασανιστήρια και τις γενικευμένες παρεκτροπές των σωμάτων ασφαλείας. Η βία ήταν εξάλλου οργανικό συστατικό του καθεστώτος και, πλάι στην εξορία και τα στρατοδικεία-παρωδία, στόχευε στη σωματική, ηθική και πολιτική εξόντωση των αντιπάλων της Επταετίας. Όπως αποκαλύφθηκε στις δίκες των βασανιστών, ο Θεοφιλογιαννάκος έκανε γενικό κουμάντο στο ΕΑΤ-ΕΣΑ πριν αναλάβει επίσημα τη διοίκησή του, καπελώνοντας ουσιαστικά τον αρχικό χουντικό διοικητή του ΕΑΤ-ΕΣΑ, ταγματάρχη Πέτρο Κούτρα. Διαβόητος είχε γίνει εξάλλου πριν αναλάβει το πόστο στην ΕΣΑ, καθώς από τον καιρό που ήταν ταγματάρχης ακόμα στο Στρατόπεδο Μπογιατίου βασάνιζε με απάνθρωπες μεθόδους, τόσο προσωπικά όσο και ως επικεφαλής εννέα τετραμελών συνεργείων βασανισμού, πάμπολλους αντιστασιακούς του καιρού (μεταξύ αυτών και ο Παναγούλης). Η ΕΣΑ του Ιωαννίδη μετατράπηκε σε πανίσχυρη παραστρατιωτική δύναμη, αν και ήταν το ΕΑΤ-ΕΣΑ του Θεοφιλογιαννάκου αυτό που θα μεταμορφωνόταν στο πιο πιστό σκυλί της Χούντας. Από τα αιματοβαμμένα χέρια του Θεοφιλογιαννάκου πέρασαν εκατοντάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους και συνάδελφοί του αξιωματικοί, όπως ο στρατηγός Καλαμάκης, ο ναύαρχος Εγκολφόπουλος, ο ταγματάρχης Σπύρος Μουστακλής, ο Γιάννης Παπαδονικολάκης, ο Αλέξανδρος Παπαδόγγονας κ.ά. Το δόγμα του ΕΑΤ-ΕΣΑ ήταν εξάλλου αυτό το ανατριχιαστικό «Φίλος ή σακάτης βγαίνει όποιος έρχεται εδώ μέσα». Ενδεικτική της βιαιότητας των «ανακρίσεων» του ΕΑΤ-ΕΣΑ παραμένει η περίπτωση του Σπύρου Μουστακλή, ηρωικού αξιωματικού του ελληνικού Στρατού με σοβαρή αντιδικτατορική δράση, ο οποίος μετά τα βασανιστήριά του έκανε δυο χρόνια να περπατήσει και δεν κατόρθωσε να ξαναμιλήσει ποτέ. Ο Παναγούλης αποκάλυψε σχετικά στην κατάθεσή του στη δίκη των βασανιστών της Χούντας: «Η ανάκριση άρχισε κλιμακούμενη από της περιοχής των γρονθοκοπημάτων, των εγκαυμάτων, της φάλαγγος και των ραβδισμάτων μέχρι και της περιοχής των σεξουαλικών βασανιστηρίων. Ο Θεοφιλογιαννάκος, ο ίδιος προσωπικά, με χτύπησε με ένα καλώδιο κατ’ επανάληψη σε όλο μου το σώμα. Υπάρχουν ακόμη στην περιοχή των ώμων μου σημάδια γιατί το άκρο του καλωδίου ήταν δεμένο με σύρμα και δημιούργησε μεγαλύτερη πληγή. Και στη μια πλευρά και στην άλλη. Ο ίδιος ο Θεοφιλογιαννάκος υπήρξε μάρτυρας όταν ο Μάλλιος και ο Μπάμπαλης μου είχαν περάσει σιδηρά βελόνη στην ουρήθρα και εθέρμαιναν το εκτός της ουρήθρας μέρος».

Ο Παναγούλης εξομολογήθηκε ακόμα πώς ο Θεοφιλογιαννάκος του έκλεινε το στόμα ώστε να μην μπορεί να αναπνεύσει, μέχρι που κάποια στιγμή τον δάγκωσε το θύμα. Κι έτσι χρησιμοποιούσε έκτοτε κουβέρτα και μαξιλάρια για τον τεχνητό πνιγμό. Όσο για τον ίδιο τον αρχιβασανιστή, καμάρωνε φυσικά για τον νέο και αναβαθμισμένο ρόλο του στην Εθνοσωτήριο: «Θέλουμε να ακούει ο κόσμος πώς βασανίζουμε και να τρέμει. Γκάγκστερς δεν μας λέτε; Ε, λοιπόν, τέτοιοι είμαστε. Εγώ είμαι ο Θεοφιλογιαννάκος, ο γνωστός βασανιστής»…

Δίκη και μεταπολιτευτικά χρόνια

Μετά την πτώση του καθεστώτος, ασκήθηκε αυτεπάγγελτη δίωξη εναντίον δεκάδων βασανιστών, μεταξύ των οποίων και το πλέον προβεβλημένο μέλος τους, ο Θεοφιλογιαννάκος, ο οποίος προφυλακίστηκε ήδη από τα τέλη του 1974. Οι δίκες ξεκίνησαν το 1975 και πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, την Πάτρα και τη Χαλκίδα. Αντιμέτωποι με σοβαρές κατηγορίες για βασανισμούς πολιτών, στο εδώλιο κάθισαν 18 αξιωματικοί και 14 οπλίτες που υπηρέτησαν στην Ειδική Ασφάλεια και το ΕΑΤ-ΕΣΑ κατά τη διάρκεια 1967-1974. Στο φως της δημοσιότητας ήρθαν τα φριχτά βασανιστήρια και οι απάνθρωπες μέθοδοι των ανακρίσεων. Ο στρατοδίκης Ζούβελος ανέφερε χαρακτηριστικά για τον Θεοφιλογιαννάκο: «Οργάνωσε κατά ζηλευτόν τρόπον ένα πλήρες δίκτυο παρακολουθήσεως, συλλήψεων, εκφοβισμού. Διαπνεόμενος από τυφλόν αντικομμουνισμόν, είμαι βέβαιος ότι αν συνέβαινε ένας ισχυρός καταστρεπτικός σεισμός ο μόνος εν Ελλάδι που θα τον απέδιδε στους κομμουνιστάς είναι ο ταγματάρχης τότε Θεοφιλογιαννάκος». Ο ίδιος ο αρχιβασανιστής στην απολογία του παρουσιάστηκε αμετανόητος, δικαιολογώντας τα πάντα στο πλαίσιο της «ερυθράς απειλής»: «Κύριε πρόεδρε, κύριε στρατοδίκα, η δίκη που κάνετε δεν είναι δίκη ποινική. Είναι δίκη πολιτική. Αν δικαστεί έστω ένας στρατιώτης ΕΣΑτζής, η πειθαρχία του στρατεύματος θα διαλυθεί παντελώς. Θα παίξουμε το παιχνίδι του ΚΚΕ, το οποίο θέλει να λέει στους στρατιώτες παρανομείτε, μην υπακούτε στας διαταγάς των αξιωματικών σας, κάνετε ΟΠΛΑ. Θα πρέπει ο Καραμανλής και οι λοιπόν να αντιληφθεί ότι τον παρασύρουν οι Φλωράκηδες και οι υπόλοιποι … Ο Φλωράκης, ο αρχηγός του ΚΚΕ, ο οποίος έχει σφάξει χιλιάδες Έλληνες, βρίσκεται έξω». Ακόμα και τη σύζυγό του, Σοφία, έσυρε στο δικαστήριο για να τον υπερασπιστεί.

Το αντικομμουνιστικό μένος δεν θα τον έσωζε φυσικά από τη δικαιοσύνη της δημοκρατίας, καθώς ο Θεοφιλογιαννάκος έφαγε κάθειρξη 20 χρόνων. Οι βασανιστές θα περάσουν και από δεύτερη δίκη, ενώπιον του Στρατοδικείου στο Ρουφ, για τα βασανιστήρια κρατουμένων στις φυλακές Μπογιατίου αλλά και διάφορες στρατιωτικές μονάδες του Νομού Αττικής. Μεταξύ των κατηγορουμένων ήταν και πάλι ο Θεοφιλογιαννάκος και τώρα οι μάρτυρες κατηγορίας ήταν περισσότεροι από 150 άνθρωποι. Και άλλοι 700 που είχαν καταθέσει σε βάρος τους μηνύσεις, μεταξύ αυτών και ο Παναγούλης. Οι βασανιστές συνέχισαν απτόητοι το ίδιο μοτίβο προκλήσεων, ακόμα και όταν βρέθηκαν απέναντι από τα θύματά τους. Ο Θεοφιλογιαννάκος συνέχισε τον αντικομμουνιστικό οχετό του, που θα ήταν γραφικά κωμικοτραγικός αν δεν έκρυβε τόσο αίμα μέσα του. Ολοκληρώνοντας μάλιστα την απολογία του, όπου ισχυρίστηκε πως οι κατηγορίες περί βασανιστηρίων ήταν ψέματα, ζήτησε να απολυμανθεί το Ευαγγέλιο γιατί «είχαν βάλει πάνω του τα χεριά τους οι κομμουνιστές». Το στρατοδικείο αθώωσε τελικά τους 14 από τους 36 κατηγορουμένους, επιβάλλοντας μικρές ποινές στους καταδικασθέντες. Ο Θεοφιλογιαννάκος ήταν επίσης κατηγορούμενος στη δίκη των πρωταιτίων του πραξικοπήματος, αν και τελικά δικάστηκε μόνος του εξαιτίας των παράλληλων δικών που εκκρεμούσαν ως αρχιβασανιστής της Χούντας. Η ποινή που του επιβλήθηκε σε αυτή τη δίκη ήταν τα ισόβια δεσμά, εξέτισε ωστόσο 18 χρόνια και αποφυλακίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1992. Αν πρέπει να σημειωθεί, πολλοί θεώρησαν ότι οι δίκες των βασανιστών προσγείωσαν «στα μαλακά» τους δημίους της Επταετίας, αφού βασανιστές τόσο διαβόητοι όσο ο Μπάμπαλης και ο Μάλλιος αθωώθηκαν τελικά. Αυτό το κλίμα μερικής ατιμωρησίας τροφοδότησε τη λαϊκή οργή, που καλούσε σε πραγματική απόδοση δικαιοσύνης για τους πρωτεργάτες του Απριλιανού Πραξικοπήματος και τα αιματοβαμμένα πρωτοπαλίκαρά τους στα σώματα ασφαλείας. Όπως ανέφερε στο βιβλίο του ο Δημήτρης Κουφοντίνας, ο Θεοφιλογιαννάκος ήταν ένας από τους υπό εξέταση στόχους της 17 Νοέμβρη. Ο αμετανόητος «ακραιφνής εθνικόφρων» αντιμετώπισε σοβαρά οικονομικά προβλήματα μετά την αποφυλάκισή του, ενώ έπεσε συχνά και θύμα προπηλακισμών. Αυτός κρατήθηκε διακριτικά στο περιθώριο της δημόσιας ζωής και βγήκε από την κρυψώνα του μόνο για την κηδεία του αρχιπραξικοπηματία Ντερτιλή. Δείχνοντας για τελευταία ίσως φορά το αμετανόητο των πράξεών του, αφού ο προκλητικός επικήδειος που εκφώνησε για τον «ηρωικό στρατηγό» κατέληξε σε άλλον έναν αντικομμουνιστικό οχετό.

Ο Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος έφυγε από τον κόσμο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015, χάνοντας τη μάχη με τον καρκίνο. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πηγές, ενταφιάστηκε στο Συκάκι Λακωνίας… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr