Μπορεί μια γραβάτα να ρίξει φως στο «γρίφο» του Καστελόριζου; Οι επικοινωνιολόγοι ακόμη και σήμερα, 4 χρόνια μετά, δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τα κριτήρια με τα οποία ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου αποφάσισε να εξαγγείλει από το ακριτικό Καστελόριζο την προσφυγή της χώρας για οικονομική στήριξη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ήταν μια κοινή απόφαση του κ. Παπανδρέου και των συνεργατών του με σκοπό να πλαισιώσουν με ένα ελαφρύ φόντο ένα βαρυσήμαντο μήνυμα ή μια παρορμητική κίνηση που αποφασίστηκε σε προσωπικό επίπεδο από τον ίδιο, αψηφώντας συμβουλές και οδηγίες συμβούλων επικοινωνίας; Σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι και οι ειδικοί στην ψυχολογία των χρωμάτων κλείνουν προς την πρώτη εκδοχή και εκτιμούν πως η επιλογή του νησιωτικού σκηνικού έγινε για να περάσει με ήπιο τρόπο στο υποσυνείδητο των πολιτών η προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ.

Το ιστορικό πλαίσιο

Το πρόγραμμα της επίσκεψης του Γιώργου Παπανδρέου στο Καστελόριζο για την 23 Απριλίου 2010, είχε κανονιστεί μια εβδομάδα πριν στις 16 Απριλίου. Ωστόσο, ήδη από το βράδυ της 22ας Απριλίου, έπειτα από συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου , αλλά και την ανακοίνωση της Eurostat ότι το έλλειμμα του 2009 αναθεωρείται από το 12,7% του ΑΕΠ στο 13,6% του ΑΕΠ (τελικά κλείδωσε στο 15,6%), οι φήμες για προσφυγή της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης έχουν αρχίσει να φουντώνουν. Στελέχη της κυβέρνησης απέκλειαν το ενδεχόμενο μιας τόσο σημαντικής εξαγγελίας από το Καστελόριζο , το ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και θεωρούσαν πως η μετάβαση του τότε Πρωθυπουργού εκεί θα ματαιωνόταν. Παρόλα αυτά την επομένη ο Γ. Παπανδρέου που προεκλογικά έλεγε πως «λεφτά υπάρχουν», μετέβη στο νησί των Δωδεκανήσων και ανακοίνωνε περιφραστικά πως το «ταμείο είναι μείον» και ότι η χώρα θα υπαχθεί στο μηχανισμό στήριξης του ΔΝΤ και της ΕΕ.

Με αφορμή την συγκεκριμένη επέτειο μνήμης «υποθήκης της χώρας», όπως χαρακτηρίζεται σήμερα από την πλειονότητα της κοινής γνώμης, το newsbeast.gr συνομίλησε με τον κ. Στέλιο Παπαθανασόπουλο, Καθηγητή Οργάνωσης και Πολιτικής του τμήματος Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών για την επικοινωνιακή πολιτική που ακολούθησε ο τότε πρωθυπουργός.

«Κανείς δεν μπόρεσε να εξηγήσει γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο μέρος. Ενδεχομένως η επιλογή του να υποδήλωνε κάποιο μήνυμα το οποίο όμως ουδέποτε έγινε αντιληπτό στο σύνολό του τόσο από το ευρύ κοινό όσο και από τους ειδήμονες της επικοινωνίας» δηλώνει ο κ. Παπαθανασόπουλος. Συμπληρώνει δε πως ίσως το ότι ήταν το ανατολικότερο άκρο τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης, σήμαινε κάτι για τη συγκεκριμένη επιλογή αλλά ακριβώς τι μόνο ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός μπορεί να γνωρίζει.

«Μπορεί να ήθελε να τονίσει ότι θα εμπλακούμε σε μια διαδικασία όπου μέσα από τρικυμίες θα βρούμε και πάλι το «απάνεμο λιμάνι για να αράξουμε» όπως και τον ακούσαμε να λέει άλλωστε, αλλά γιατί το συγκεκριμένο λιμάνι έπρεπε να το συμβολίζει το λιμάνι του Καστελόριζου κι όχι κάποιο άλλο από τα εκατοντάδες της χώρας δεν είναι κατανοητό. Ίσως πάλι πως η συγκεκριμένη επιλογή ήταν ο μοναδικός τρόπος για την εύρεση της Ιθάκης», αναφέρει ο έμπειρος στα θέματα επικοινωνίας Καθηγητής.



Η «ελάφρυνση» του μηνύματος

Ο κ. Παπαθανασόπουλος δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο ο Γ. Παπανδρέου διατηρώντας το ήδη προκαθορισμένο πρόγραμμά του, να αποσκοπούσε στην «ελάφρυνση» του μηνύματος. «Είναι πιθανό να ήθελε να δηλώσει πως πέραν της συγκεκριμένης λύσης, επιτακτικής και αναγκαστικής, η λοιπή ζωή της χώρας ήταν καθόλα εντάξει και λειτουργούσε φυσιολογικά. Ενδέχεται ακόμα και να ήθελε να δώσει ένα μήνυμα ελπίδας που μπορεί να προέλθει από την βαριά βιομηχανία της χώρας που ανά τους αιώνες ήταν και συνεχίζει να είναι ο τουρισμός», τονίζει στο newsbeast.gr.

Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανασόπουλο σε κάθε περίπτωση τα χαρακτηριστικά που πλαισιώνουν το επικοινωνιακό μήνυμα διαμορφώνονται με βάση του τι θέλεις να προβάλεις και δεν μπορούν να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο γενικό πλαίσιο. Από εκεί προκύπτουν άλλωστε τα ερωτηματικά και οι αντιρρήσεις για την συγκεκριμένη επιλογή που περισσότερο ενέπλεξε παρά ξεδιάλυνε η ισχυροποίησε το μήνυμα.

«Δεν έγινε κατανοητό από τον κόσμο ίσως γιατί το περιεχόμενο του μηνύματος ήταν ισχυρότερο από οποιοδήποτε επιλογή σκηνικού που θα το πλαισίωνε». Άλλωστε ο χώρος, η ένδυση και το ύφος έχουν να κάνουν με το τι θες να υπερτονίσεις κάθε φορά. «Δεν παίρνουμε ένα γενικό πλαίσιο και μέσα σε αυτό τοποθετούμε ένα μήνυμα με οποιεσδήποτε συνθήκες. Κινείσαι πάντα ανάλογα με το τι θες να σηματοδοτήσεις. Εγώ αν έπρεπε να τοποθετήσω τον εκφωνητή του μηνύματος θα επέλεγα σίγουρα ένα επιβλητικό υπουργικό γραφείο με φόντο μια ελληνική και μια ευρωπαϊκή σημαία».

Η μοβ γραβάτα

Η αναγγελία της «νέας Οδύσσειας» που θα αντιμετώπιζε η χώρα για τα επόμενα χρόνια πάντως ξεχώρισε όχι μόνο από την επιλογή της τοποθεσίας αλλά και από το σύνολο του σκηνικού. Με φόντο τα νεοκλασικά κτίρια, τα καΐκια, το Αιγαίο, αλλά και την ενδυμασία του πρώην Πρωθυπουργού με την σκούρα, σχεδόν «πένθιμη» μοβ γραβάτα και την ήρεμη και σταθερή φωνή του, το σκηνικό ακόμη και σήμερα παραπέμπει στην «κουφόβραση» πριν έλθει η καταιγίδα.

Το newsbeast.gr εστιάζοντας στις χρωματικές επιλογές της ενδυμασίας του κ. Παπανδρέου κατά την ανακοίνωση της προσφυγής στο ΔΝΤ (μπλε κοστούμι , μωβ γραβάτα) απευθύνθηκε σε ενδυματολόγους, αλλά και σε σκηνογράφους και ζήτησε την άποψη τους για το πώς κρίνουν εκ των υστέρων την παρουσία του τότε pρωθυπουργού. Σύμφωνα με τις συγκλίνουσες απόψεις τα χρώματα δεν επηρεάζουν μόνον την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση εκείνων που τα φορούν, αλλά και εκείνων που τα αντικρίζουν. Το μoβ χρώμα δημιουργεί γαλήνια διάθεση, χαλαρώνει και ηρεμεί , ενώ είναι ιδανικό για σκέψη και διαλογισμό. Από την άλλη το μπλε κοστούμι αποπνέει κύρος και εμπιστοσύνη.

Σύμφωνα με τους ίδιους, το σκηνικό του Καστελόριζου αποσκοπούσε να δημιουργήσει ευχάριστους συνειρμούς στους θεατές του τότε πρωθυπουργού και να απορροφήσει τους κραδασμούς και το άγχος από την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Απλούστερα ήταν ένα σκηνικό όασης εν μέσω ενός εφιαλτικού περιβάλλοντος.

Η άποψη αυτή συγκλίνει με την κριτική που επανειλημμένα έχει ασκηθεί στον Γ. Παπανδρέου για το ότι δεν είπε εξ αρχής την αλήθεια στο ελληνικό λαό για τις θυσίες που θα έπρεπε να υποστεί και το τι πραγματικά σημαίνει Μνημόνιο και Τρόικα.