Η Ανατολική Μεσόγειος αναμένεται να αναδειχθεί και το 2025 σε ένα ευρύ πεδίο έντονων γεωπολιτικών ανταγωνισμών, με την Τουρκία να επιδιώκει να διευρύνει την επιρροή της, μέσω νέων συμφωνιών θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Η πρόσφατη δήλωση του τούρκου υπουργού Μεταφορών Αμπντουλκαντίρ Ουράλογλου, περί πιθανής συμφωνίας με τη Συρία για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών, έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Αν και αργότερα ο ίδιος προσπάθησε να ανασκευάσει, η κίνηση αυτή φαίνεται να εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Άγκυρας, εμπνευσμένη από το αμφιλεγόμενο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019.
Αντιμέτωπη με τις τουρκικές επιδιώξεις, η ελληνική διπλωματία ενεργοποιεί αυτή την περίοδο όλους τους διαθέσιμους μηχανισμούς, εστιάζοντας στην ενίσχυση των συνεργασιών με γειτονικές χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, η Αθήνα προχωρά στην προετοιμασία ενός ολοκληρωμένου θαλάσσιου σχεδίου που φιλοδοξεί να εδραιώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στη Μεσόγειο.
Η αλήθεια είναι πως η δήλωση Ουράλογλου αναζωπύρωσε ανησυχίες για προσπάθειες της γείτονος χώρας να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα στην περιοχή. Η επίσκεψη του τούρκου ΥΠΕΞ στη Δαμασκό και η συνάντησή του με τον σύρο πρόεδρο φανερώνουν ότι η Άγκυρα εντείνει τις κινήσεις της για να αποκαταστήσει τη σχέση της με τη Συρία, με απώτερο στόχο την αναδιαμόρφωση του θαλάσσιου χάρτη της περιοχής.
Η Ελλάδα, σε συντονισμό με την Κύπρο, αντέδρασε άμεσα. Οι δύο χώρες διατηρούν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με ευρωπαϊκούς θεσμούς και γειτονικά κράτη, ενισχύοντας τη διπλωματική τους παρουσία. Ειδικότερα, προτείνεται η τοποθέτηση ειδικού απεσταλμένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ανατολική Μεσόγειο, ώστε να ενισχυθεί η σταθερότητα στην περιοχή.
Η ελληνική στρατηγική
Η προετοιμασία του επικαιροποιημένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που αναμένεται να υποβληθεί το 2025, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την αποτύπωση των ελληνικών δικαιωμάτων στη θάλασσα και το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει:
Επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.
Η Αθήνα σχεδιάζει την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, κίνηση που έχει ήδη πραγματοποιηθεί στο Ιόνιο, αλλά παραμένει σε εκκρεμότητα στο Αιγαίο, λόγω τουρκικών απειλών. Οι Τούρκοι θεωρούν μια τέτοια κίνηση «casus belli», δηλαδή, «αιτία πολέμου», οπότε οι όποιες κινήσεις γίνουν, θα είναι ιδιαίτερα προσεκτικές.
Ενίσχυση διμερών συμφωνιών
Στόχος είναι η επέκταση της μερικής ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας του 2020, που αναγνωρίζει ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στα ανατολικά της Κρήτης. Η επικείμενη τριμερής συνάντηση Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου τον Ιανουάριο στο Κάιρο αναμένεται να θέσει το θέμα στο επίκεντρο.
Νέες συμφωνίες με γειτονικά κράτη
Η Ελλάδα επιδιώκει να «ξεπαγώσει» τις διαδικασίες με την Αλβανία για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Η συμφωνία του 2009 παραμένει σε εκκρεμότητα, αλλά πρόσφατες κινήσεις από τα Τίρανα αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.
Την ίδια ώρα, η Λευκωσία υπενθυμίζει ότι μια ελληνοκυπριακή συμφωνία ΑΟΖ το 2003 θα μπορούσε να είχε ανατρέψει τα δεδομένα, περιορίζοντας την επίδραση του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019. Η έλλειψη συντονισμού τότε δημιούργησε κενά που εκμεταλλεύτηκε η Άγκυρα, ενώ σήμερα καθιστά την ανάγκη για συμφωνία πιο επιτακτική από ποτέ.
Να σημειωθεί ότι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) προσφέρει στρατηγικά πλεονεκτήματα, επιτρέποντας την εκμετάλλευση υποθαλάσσιων πόρων, την ανάπτυξη ενεργειακών έργων και την κατασκευή τεχνητών υποδομών. Η Ελλάδα έχει ήδη προχωρήσει σε συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο, ωστόσο, η ολοκλήρωση και διεύρυνσή τους, ιδίως στα ανατολικά, είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Τουρκία παραμένει πρόκληση, καθώς δεν έχει επιτευχθεί κοινό πλαίσιο διαλόγου.
