Η Ελλάδα μπορεί να μην έχει τη συχνή παρουσία του Χόλιγουντ στις μεγάλες κινηματογραφικές βραδιές, όμως η συμβολή της στον παγκόσμιο κινηματογράφο είναι αδιαμφισβήτητη. Από σκηνοθέτες και ηθοποιούς μέχρι συνθέτες και σκηνογράφους, αρκετοί Έλληνες έχουν διακριθεί στη λαμπερή ιστορία των Όσκαρ, κατακτώντας το χρυσό αγαλματίδιο και αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στη βιομηχανία του θεάματος.
Από την πρωτοπόρο Κατίνα Παξινού και το διαχρονικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι μέχρι τη θριαμβευτική μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου και τα εμβληματικά κοστούμια της Θεώνης Βαχλιώτη-Όλντριτζ, οι έλληνες καλλιτέχνες απέδειξαν ότι η τέχνη τους ξεπερνά σύνορα και κουλτούρες.
Ακολουθεί η λίστα με τους έξι Έλληνες που έγραψαν ιστορία στα Όσκαρ, αποδεικνύοντας ότι η Ελλάδα έχει πάντα θέση στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα.
Κατίνα Παξινού (1944) – Β’ γυναικείος ρόλος
Η πρώτη Ελληνίδα που κέρδισε Όσκαρ ήταν η Κατίνα Παξινού, η οποία βραβεύτηκε με το Όσκαρ Β’ γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της στην ταινία «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» (1943), βασισμένο στο φημισμένο μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Ήταν η πρώτη μη αμερικανίδα ηθοποιός που τιμήθηκε με αυτή τη διάκριση και η ίδια σημείωσε στον λόγο της: «Το Όσκαρ δεν είναι δικό μου. Ανήκει στην Ελλάδα. Θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το βραβείο στους συναδέλφους μου στο Εθνικό Θέατρο της ρημαγμένης από τον πόλεμο Αθήνας. Ελπίζω να είναι όλοι τους καλά».
Μάνος Χατζιδάκις (1961) – Καλύτερο πρωτότυπο τραγούδι
Ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού για το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά» από την ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (Never on Sunday), κάνοντας το ελληνικό τραγούδι γνωστό σε όλο τον κόσμο. Ο ίδιος δεν ήταν εκεί για να παραλάβει το χρυσό αγαλματίδιο, όπου δεν έφτασε ποτέ με το ταχυδρομείο. Αργότερα η Ακαδημία του έστειλε ένα αντίγραφο. Για την ιστορία, αξίζει να αναφερθεί ότι η ταινία ήταν υποψήφια για πέντε Όσκαρ, συμπεριλαμβανομένου του Α’ γυναικείου ρόλου για τη Μελίνα Μερκούρη. Ωστόσο, το βραβείο κατέληξε στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία διακρίθηκε για την ερμηνεία της στην ταινία «Butterfield 8» («Ζήσαμε στην αμαρτία»).
Βασίλης Φωτόπουλος (1965) – Καλλιτεχνική διεύθυνση και σκηνικά για ασπρόμαυρη ταινία
Ο έλληνας σκηνογράφος Βασίλης Φωτόπουλος κέρδισε το Όσκαρ καλλιτεχνικής διεύθυνσης και σκηνικών για την ταινία «Ζορμπάς» (Zorba the Greek), αναδεικνύοντας την αισθητική της ελληνικής παράδοσης στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Θα μπορούσε να είχε κερδίσει το πολυπόθητο βραβείο ήδη έναν χρόνο νωρίτερα για τη σπουδαία ταινία «Αμέρικα Αμέρικα» του Ελία Καζάν, αλλά προέκυψε ένα εξωφρενικό περιστατικό: ο ίδιος ο Καζάν αποφάσισε να αφαιρέσει το όνομά του από τους τίτλους, διατηρώντας μόνο εκείνο του Αμερικανού Τζιν Κάλαχαν, ο οποίος είχε αναλάβει τα σκηνικά αντικείμενα. Ως αποτέλεσμα, το Όσκαρ απονεμήθηκε αποκλειστικά σε εκείνον. Όταν ο Φωτόπουλος εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του στον Καζάν για αυτήν την αδικία, η απάντηση που έλαβε ήταν εξοργιστική: «Μα ποιος θα πίστευε ότι αυτά τα σκηνικά δημιουργήθηκαν από έναν Έλληνα;».
Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ (1975) – Καλύτερα κοστούμια
Η Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ, διακεκριμένη ελληνίδα ενδυματολόγος που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, κέρδισε το Όσκαρ καλύτερων κοστουμιών για την ταινία «Ο Υπέροχος Γκάτσμπι» (The Great Gatsby), αποδεικνύοντας τη σημασία της ελληνικής αισθητικής στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Για τη Βαχλιώτη, το κοστούμι δεν ήταν απλώς ένα ωραίο περιτύλιγμα, αλλά σημαντική σημειολογική προέκταση του χαρακτήρα ενός έργου.
Βαγγέλης Παπαθανασίου (1982) – Καλύτερη μουσική επένδυση
Ο διεθνούς φήμης συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης μουσικής για την ταινία «Οι δρόμοι της φωτιάς» (Chariots of Fire), χαρίζοντας στον κόσμο ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα μουσικά θέματα στην ιστορία του κινηματογράφου. O ίδιος δεν ήταν εκεί για να παραλάβει το βραβείο του και μάλιστα ο μουσικοσυνθέτης έχει πει σε συνέντευξή του ότι κοιμόταν τη στιγμή της βράβευσης και έμαθε τα νέα την επόμενη ημέρα. Υποψήφιοι μαζί με τον έλληνα μουσικό ήταν ο Τζον Γουίλιαμς, ο Ράντι Νιούμαν, ο Ντέιβ Γκρούζιν και ο κορυφαίος Άλεξ Νορθ.
Στην τελετή απονομής των βραβείων Όσκαρ, η ταινία ήταν υποψήφια για επτά βραβεία Όσκαρ, από τα οποία απέσπασε τέσσερα, μεταξύ των οποίων αυτό της καλύτερης μουσικής για τη σύνθεση του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Τον Απρίλιο του 1982 είχε μιλήσει για τη βράβευσή του αυτή στα «Νέα» και τον Γιώργο Λιάνη: «Αισθάνομαι ότι το Όσκαρ είναι της Ελλάδας. Δεν είναι προσωπικό βραβείο. Αλλά και η χαρά μου της Ελλάδας είναι. Δεν είναι μια προσωπική χαρά μόνο».
Κώστας Γαβράς (1983) – Καλύτερο διασκευασμένο σενάριο
Ο σπουδαίος έλληνας σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς τιμήθηκε με το Όσκαρ καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου για την ταινία «Αγνοούμενος» (Missing), μια ταινία που αποτύπωσε με δυναμικό τρόπο τα πολιτικά γεγονότα της Χιλής. Ο Kώστας Γαβράς δεν ήταν εκεί για να παραλάβει το βραβείο, αλλά στη σκηνή ανέβηκε ο σεναριογράφος Ντόναλντ Στιούαρτ, ο οποίος μοιράστηκε μαζί του το πολυπόθητο αγαλματίδιο, καθώς συνεργάστηκαν για την ταινία.
