Ο Επίκουρος υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Η φιλοσοφία του, εκτός των άλλων, προσφέρει ένα πλαίσιο για μια ευτυχισμένη ζωή, η οποία στην πραγματικότητα βρίσκεται στην απλότητα και στο μέτρο. Η επικούρεια ευτυχία προϋποθέτει:
- Γαλήνη της ψυχής: Απαλλαγή από ανούσιες φοβίες και ανησυχίες
- Απουσία σωματικού πόνου: Διατήρηση μιας υγιούς και ισορροπημένης ζωής
- Ικανοποίηση των βασικών αναγκών: Απόλαυση της ζωής μέσω των απλών χαρών
Ο μεγαλύτερος εχθρός της ευτυχίας, σύμφωνα με τον Επίκουρο, είναι το άγχος για το μέλλον, καθώς η υπερβολική ανησυχία για τα επερχόμενα γεγονότα μάς στερεί τη χαρά του παρόντος.
Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από την υπερκατανάλωση, το στρες και την επιδίωξη της επιτυχίας, η επικούρεια λιτότητα και η εστίαση στην ουσία των πραγμάτων μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτο. Ενδεικτικό της επιδραστικότητάς του είναι πως σύγχρονοι θεραπευτές επικαλούνται τις διδαχές του για μια πιο ισορροπημένη, ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή.
Για παράδειγμα, το Very Well Mind, μία από τις δημοφιλέστερες σελίδες στις ΗΠΑ για θέματα ψυχικής υγείας και ευεξίας, παρουσιάζει άρθρο–ανάλυση για το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η επικούρεια φιλοσοφία στη σύγχρονη καθημερινότητα ως εργαλείο ψυχικής ανθεκτικότητας, που βοηθάει τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει το άγχος, την απομόνωση και τις αβεβαιότητες της ζωής. Ακολουθούν οι βασικές αρχές που επισημαίνει η θεραπεύτρια Jodi Clarke.
Η διαχείριση των επιθυμιών
Ο Επίκουρος διέκρινε τις επιθυμίες σε τρεις κατηγορίες:
- Φυσικές και αναγκαίες επιθυμίες (π.χ. τροφή, νερό, στέγη), οι οποίες πρέπει να ικανοποιηθούν.
- Φυσικές αλλά μη αναγκαίες επιθυμίες (π.χ. πολυτελή φαγητά), οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε περιττό άγχος.
- Μάταιες και ανούσιες επιθυμίες (π.χ. φήμη, εξουσία, πλούτος), που δεν μπορούν να ικανοποιήσουν πραγματικά τον άνθρωπο.
Η μείωση των περιττών επιθυμιών και η εστίαση στις βασικές ανάγκες οδηγεί σε μεγαλύτερη εσωτερική γαλήνη.
Η «τετραφάρμακος» του Επίκουρου
Η «τετραφάρμακος» αποτελεί τη συμπύκνωση των κυριότερων διδασκαλιών του Επίκουρου αναφορικά με το πώς να διάγει κανείς τη ζωή του. Είναι γνωστή από το κείμενο του επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου. Για την αντιμετώπιση της δυστυχίας, ο Επίκουρος πρότεινε την «τετραφάρμακο», ως φιλοσοφική θεραπεία: «Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον».
- Μη φοβάσαι τον Θεό
- Μην ανησυχείς για τον θάνατο (Ο θάνατος δεν μας αφορά, γιατί όσο υπάρχουμε εμείς, ο θάνατος δεν είναι εδώ. Και όταν έρθει, εμείς δεν υπάρχουμε πια)
- Το καλό εύκολα αποκτιέται (Οι βασικές μας ανάγκες είναι απλές και προσιτές)
- Το κακό εύκολα υπομένεται (Ο πόνος είναι είτε παροδικός είτε διαχειρίσιμος)
Η σημασία της φιλίας
Η φιλία κατείχε κεντρική θέση στη φιλοσοφία του Επίκουρου. Οι φίλοι προσφέρουν αίσθηση ασφάλειας και υποστήριξης, απαραίτητες προϋποθέσεις για την ευτυχία. Εν αντιθέσει με τον σύγχρονο ατομικισμό, ο Επίκουρος θεωρούσε ότι η αληθινή δύναμη προέρχεται από τις ανθρώπινες σχέσεις.
H επικούρεια φιλοσοφία στη σύγχρονη ζωή
Αν και η φιλοσοφία του Επίκουρου διατυπώθηκε πριν από αιώνες, παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρη. Η εφαρμογή της μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:
-
Μινιμαλισμός: Η απελευθέρωση – απαλλαγή από τα περιττά υλικά αγαθά μάς απελευθερώνει από τον φόβο, το άγχος, την κατάθλιψη και τις ανούσιες προσδοκίες.
-
Οικονομική ισορροπία: Αποφυγή υπερκατανάλωσης και οικονομικού άγχους. Η ευτυχία προέρχεται από απλές απολαύσεις και άρα μπορείτε να βρείτε τη χαρά χωρίς να ξοδέψετε πολλά χρήματα. Επίσης κάτι που μπορεί να είναι για εσάς ευχάριστο μπορεί στην πραγματικότητα να γίνει λιγότερο ευχάριστο εάν έχει σημαντικό κόστος.
- Επαναπροσδιορισμός και θετική σκέψη: Επικεντρωθείτε σε απλές χαρές και νιώστε ευγνωμοσύνη για όσα ήδη έχετε. Κατανοήστε τον κόσμο μας και τη βαρύτητα που δίνεται στην απόκτηση αγαθών και σε εφήμερες καταστάσεις, οδηγώντας σε μια διαρκή λαχτάρα και άγχος για να αποκτήσουμε περισσότερα. Αμφισβητήστε τις υπάρχουσες πεποιθήσεις και επαναπροσδιορίστε τον τρόπο που βλέπετε τα πράγματα που σας κάνουν χαρούμενους. Η εστίαση σε πιο θετικές σκέψεις μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στη βελτίωση της ευτυχίας.
Ορισμένα βασικά αποφθέγματα
Μπορεί να τα έχετε ακούσει ή να τα έχετε διαβάσει. Αλλά σίγουρα εάν τα αναλογιστείτε, τα παρακάτω αποφθέγματα μπορούν να πυροδοτήσουν τον προσωπικό προβληματισμό για μια πιο ισορροπημένη ζωή:
- Μην χαλάς αυτό που έχεις επιθυμώντας αυτό που δεν έχεις. Να θυμάσαι ότι αυτό που έχεις τώρα ήταν κάποτε ανάμεσα στα πράγματα που μόνο ήλπιζες.
- Όποιος δεν χορταίνει με λίγα, δεν θα είναι ικανοποιημένος με τίποτα.
- Από όλα τα μέσα για να εξασφαλίσεις την ευτυχία σε όλη τη ζωή, μακράν το πιο σημαντικό είναι η απόκτηση φίλων.
- Το θάρρος το αναπτύσσεις επιβιώνοντας σε δύσκολες στιγμές και σε αντιξοότητες.
- Να είστε μετριοπαθείς για να γευτείτε τις χαρές της ζωής σε αφθονία.
Από το 300 π.Χ. στο σήμερα
Ο Επίκουρος (341 π.Χ. – 270 π.Χ.) έζησε πριν από περίπου 2.300 χρόνια, αλλά η φιλοσοφία του είναι διαχρονική και μπορεί να εφαρμοστεί και στη σύγχρονη ζωή. Ο μινιμαλισμός, η μετριοπάθεια, οι απλές απολαύσεις, η γνωστική αναπλαισίωση και η θετική σκέψη είναι όλες στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν να ενσωματώσετε την επικούρεια φιλοσοφία στην καθημερινότητά σας, επιδιώκοντας την εσωτερική γαλήνη και εν τέλει μια πιο ευτυχισμένη ζωή.
