Η πανδημία του COVID-19 έφερε τεράστιες αλλαγές στις ζωές όλων μας, όμως οι συνέπειές της στους εφήβους φαίνεται να είναι βαθύτερες απ’ ό,τι νομίζαμε.
Πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ αποκάλυψε ότι οι κοινωνικές διαταραχές που προκάλεσαν τα lockdowns για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού επηρέασαν σημαντικά τη βιολογία του εγκεφάλου των εφήβων, προκαλώντας επιταχυνόμενη ωρίμανση του φλοιού, με πιο έντονα αποτελέσματα στα κορίτσια απ’ ό,τι στα αγόρια. Τι σημαίνει, όμως, αυτό και γιατί πρέπει να μας προβληματίσει;
Η ευαίσθητη περίοδος της εφηβείας για τον εγκέφαλο
Όπως επισημαίνεται στο επιστημονικό ηλεκτρονικό περιοδικό Science Alert, η εφηβεία είναι μια κρίσιμη φάση για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κατά τη διάρκειά της, ο εγκεφαλικός φλοιός -η πτυχωτή εξωτερική επιφάνεια του εγκεφάλου- υφίσταται σημαντικές αλλαγές, όπως η φυσιολογική αραίωσή του. Αυτή η διαδικασία βοηθά στη βελτιστοποίηση των εγκεφαλικών λειτουργιών, όπως η λήψη αποφάσεων, η κοινωνική συμπεριφορά και η μνήμη.
Το 2022, μία σημαντική επιστημονική δημοσίευση αποκάλυψε ότι η εφηβεία αποτελεί περίοδο «πλαστικότητας» για τον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στον μετωπιαίο λοβό, την περιοχή που συνδέεται με τη σκέψη και τον αυτοέλεγχο. Όμως, οι αλλαγές που παρατηρήθηκαν στους εγκεφάλους των εφήβων μετά τα lockdowns δείχνουν ότι αυτή η φυσιολογική διαδικασία μπορεί να επηρεάστηκε αρνητικά.
Επιταχυνόμενη ανάπτυξη ή γήρανση;
Η μελέτη έδειξε ότι η επιτάχυνση της αραίωσης του εγκεφαλικού φλοιού μοιάζει με αυτή που συμβαίνει σε μεγαλύτερες ηλικίες, κάτι που γεννά ανησυχίες. Ειδικοί εξηγούν ότι η ωρίμανση-ανάπτυξη και η γήρανση είναι στενά συνδεδεμένες διαδικασίες.
Δυσμενείς συνθήκες κατά τη διάρκεια της εφηβείας μπορούν να επηρεάσουν τη διαδικασία για όλη τη ζωή, καθώς οι αλλαγές που συντελούνται δεν είναι προσωρινές. Η επιταχυνόμενη ωρίμανση του εγκεφάλου κατά την εφηβεία ίσως θέτει τα θεμέλια για τη γρηγορότερη γήρανση του εγκεφάλου στις επόμενες δεκαετίες.
Ο ρόλος της κοινωνικής απομόνωσης
Τα lockdowns επηρέασαν δραματικά την κοινωνική αλληλεπίδραση, ιδιαίτερα στους εφήβους, που βασίζονται σε αυτήν για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Η «κοινωνική νόηση» -η ικανότητα του εγκεφάλου να αντιλαμβάνεται και να αλληλεπιδρά κοινωνικά- είναι θεμελιώδης για την ανθρώπινη φύση. Η διαταραχή της, ειδικά στην εφηβεία, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και τη γνωστική ανάπτυξη.
Είναι χαρακτηριστικό πως κατά την ίδια περίοδο αυξήθηκαν σημαντικά και τα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης, με τα νεαρά κορίτσια να είναι πιο ευάλωτα. Τα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν βιολογικές διεργασίες πίσω από την αύξηση των ψυχικών διαταραχών.
Μαθήματα για το μέλλον
Τα ευρήματα της μελέτης είναι ανησυχητικά. Δείχνουν ότι οι πολιτικές περιορισμού, αν και σχεδιάστηκαν για να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία, μπορεί τελικά να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στον εγκέφαλο των εφήβων. Η ανάγκη για κοινωνική επαφή δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης και στην εφηβεία είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
«Οι πολιτικές που επηρεάζουν αυτή την ηλικιακή ομάδα θα πρέπει να βασίζονται σε σφαιρική κατανόηση των συνεπειών», σημειώνει ο James Goodwin, καθηγητής στη Φυσιολογία της Γήρανσης, στο Πανεπιστήμιο Loughborough της Αγγλίας.
