Η προστασία των παιδιών από τη βία και την παραμέληση είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Πόσο καλά προστατεύουμε τα παιδιά μας από τη βία και την παραμέληση;
Ο κ. Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος και διευθυντής στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, μίλησε στο Newsbeast για τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά-θύματα κακοποίησης στην Ελλάδα, τη σημασία της πρόληψης και τις λύσεις που πρέπει να δοθούν άμεσα.
Το έργο του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού
«Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού είναι ένας δημόσιος ερευνητικός οργανισμός, υπαγόμενος στο Υπουργείο Υγείας, που ασχολείται με τη δημόσια υγεία των παιδιών. Από το 1979 εκτελεί το εθνικό πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου νεογνών, σώζοντας κάθε χρόνο δεκάδες βρέφη από σοβαρά μεταβολικά νοσήματα», εξηγεί ο κ. Νικολαΐδης.
Παράλληλα, το Ινστιτούτο έχει αναπτύξει προγράμματα που αφορούν σπάνια νοσήματα, τον μεταβολισμό των οστών, τη γενετική, αλλά και την κοινωνική και αναπτυξιακή παιδιατρική. «Μία από τις πιο γνωστές δράσεις μας είναι η αναθεώρηση του δελτίου υγείας του μαθητή και η εισαγωγή προγραμμάτων αγωγής υγείας στην εκπαίδευση», σημειώνει. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην προστασία του παιδιού από τη βία και την παραμέληση, τομέας στον οποίο δραστηριοποιείται η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας.
Κακοποίηση παιδιών, ένα υποτιμημένο πρόβλημα
Η Ελλάδα δεν διαθέτει επαρκές σύστημα αντιμετώπισης της κακοποίησης των παιδιών. «Πολύ συχνά, ένα παιδί-θύμα κακοποίησης θα λάβει μόνο μια εκτίμηση παιδοψυχιάτρου, μια συνταγή με φάρμακα και μετά θα πρέπει να περιμένει μήνες για ουσιαστική βοήθεια», επισημαίνει ο κ. Νικολαΐδης. «Τα παιδιά αυτά είναι συχνά ψυχικά τραυματισμένα και δεν έχουν την οικονομική ή οικογενειακή στήριξη που χρειάζονται. Δημιουργήσαμε, λοιπόν, ένα Κέντρο Ημέρας που παρέχει εξειδικευμένες θεραπευτικές υπηρεσίες σε κακοποιημένα παιδιά».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει το Ινστιτούτο, τα περιστατικά κακοποίησης παιδιών στην Ελλάδα είναι πολύ περισσότερα από όσα καταγράφονται επίσημα. «Υπάρχει υποκαταγραφή, αλλά και υποεκτίμηση της σοβαρότητας του προβλήματος», αναφέρει. «Η ελληνική κοινωνία δεν έχει κατανοήσει πλήρως τις συνέπειες της παιδικής θυματοποίησης, ούτε έχει αναπτύξει ένα αποτελεσματικό δίκτυο προστασίας».
- Ακούστε στο podcast του Newsbeast: Γιατί ένας γονιός φτάνει στο σημείο να κακοποιεί το παιδί του;
Η έρευνα για τη βία στα παιδιά
«Η κορωνίδα των ερευνητικών μας προσπαθειών ήταν η πρώτη μεγάλη αποτύπωση της κατάστασης όσον αφορά την έκθεση των παιδιών σε βία στην Ελλάδα και σε άλλες 8 βαλκανικές χώρες. Ήταν η μεγαλύτερη μελέτη του είδους στην Ευρώπη, με δείγμα πάνω από 60.000 παιδιά και γονείς», αναφέρει ο κ. Νικολαΐδης.
Μια άλλη σημαντική πρωτοβουλία ήταν η ανάπτυξη ενός συστήματος καταγραφής περιστατικών κακοποίησης παιδιών, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά σε πολλές χώρες. «Πρέπει να περάσουμε από την αποσπασματική αντίδραση σε ένα οργανωμένο σύστημα παρακολούθησης και αντιμετώπισης».
Επιπλέον, το Ινστιτούτο έχει αναπτύξει εργαλεία πρώιμου εντοπισμού βρεφών και νηπίων που μπορεί να βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω προβλημάτων στη σχέση τους με τους γονείς. «Η πρόληψη είναι το κλειδί. Αν εντοπίσουμε τα προβλήματα νωρίς, μπορούμε να προλάβουμε σοβαρότερες καταστάσεις».
- Διαβάστε περισσότερα για την έρευνα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού στην Ελλάδα: Ένα στα έξι παιδιά είναι θύματα σεξουαλικής κακοποίησης – Σε κάθε σχολικό τμήμα υπάρχει τουλάχιστον ένα παιδί που τρώει πολύ ξύλο
Η αποϊδρυματοποίηση και η προστασία των παιδιών
Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει μεγάλα ιδρύματα για παιδιά, κάτι που έχει εξαλειφθεί σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. «Πρόκειται για δομές που πλέον υπάρχουν μόνο στην Αφρική και την Ασία. Το 2019, καταφέραμε να σταματήσουμε την πρακτική του μόνιμου περιορισμού παιδιών σε κλουβιά σε ένα ίδρυμα στη Δυτική Ελλάδα, αλλά το ζήτημα της αποϊδρυματοποίησης παραμένει άλυτο».
Η έλλειψη κρατικής μέριμνας οδηγεί σε χαμηλά ποσοστά οικογενειακής επανένωσης. «Στην Ελλάδα, τα παιδιά που μπαίνουν στο σύστημα παιδικής προστασίας σπάνια επιστρέφουν στις οικογένειές τους. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πραγματικό σύστημα στήριξης που θα βοηθά τις οικογένειες να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους».
Η επίδραση της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας
Η οικονομική κρίση είχε δραματικές συνέπειες στην παιδική προστασία. «Στην Ελλάδα, οι φορείς ψυχοκοινωνικής μέριμνας υπέστησαν περικοπές που ξεπερνούσαν το 50% των προϋπολογισμών τους».
Η πανδημία, επίσης, είχε δυσμενείς επιπτώσεις: «Οι καταγγελίες για παιδική κακοποίηση μειώθηκαν, όχι επειδή το πρόβλημα εξαφανίστηκε, αλλά επειδή τα παιδιά ήταν κλεισμένα στα σπίτια τους, χωρίς πρόσβαση σε ενήλικες που θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν».
Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζει για τα παιδιά που έζησαν την πανδημία στα πρώτα σχολικά τους χρόνια. «Ο δημόσιος λόγος τότε παρουσίασε τον άλλο άνθρωπο ως απειλή. Φοβάμαι ότι αυτή η γενιά θα αντιμετωπίσει προβλήματα κοινωνικοποίησης στο μέλλον».
Ένα μέλλον με περισσότερη φροντίδα για τα παιδιά
Ο κ. Νικολαΐδης κλείνει με μια προειδοποίηση: «Η κοινωνία μας πρέπει να σταματήσει να αντιμετωπίζει το ζήτημα της παιδικής προστασίας ως δευτερεύον. Χρειαζόμαστε συστηματικές πολιτικές πρόληψης, στήριξης και παρέμβασης. Η προστασία των παιδιών δεν είναι πολυτέλεια, είναι υποχρέωση όλων μας».
