Τα τελευταία χρόνια η ηλικία εμφάνισης της εφηβείας στα κορίτσια έχει αρχίσει να μειώνεται. Η έμμηνος ρύση εμφανίζεται νωρίτερα και ορισμένα αναπτύσσουν στήθος από την ηλικία των έξι ή επτά ετών. Αυτές οι αλλαγές στην αναπαραγωγική ανάπτυξη μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες για τη σωματική και ψυχολογική υγεία, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Οι στατιστικές και οι διαπιστώσεις των ερευνών
Σύμφωνα με το National Geographic, σε μια μετα-ανάλυση, που περιλάμβανε 30 μελέτες, οι ερευνητές βρήκαν ότι η μέση ηλικία έναρξης της εφηβείας στα κορίτσια παγκοσμίως μειώθηκε κατά τρεις μήνες ανά δεκαετία από το 1977 έως το 2013, γεγονός που σημαίνει ότι εμφανίζεται πάνω από ένα χρόνο νωρίτερα.
Το πρώτο σημάδι της εφηβείας στα κορίτσια είναι η ανάπτυξη του μαστικού ιστού, με την εμφάνιση της περιόδου (εμμηναρχή) να έπεται. Τώρα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2024 στο «JAMA Network Open» έρχεται να επιβεβαιώσει ότι και τα δύο φυσιολογικά σημάδια της εφηβείας εμφανίζονται πλέον νωρίτερα.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι μεταξύ 71.341 γυναικών που γεννήθηκαν στις ΗΠΑ μεταξύ 1950 και 2005 τα κορίτσια είχαν την πρώτη τους περίοδο σε μικρότερη ηλικία και χρειαζόταν περισσότερος χρόνος για να ρυθμιστεί ο κύκλος. Κατά τη διάρκεια των 55 χρόνων που καλύπτει η μελέτη, ο αριθμός των ατόμων που παρουσίασαν πρώιμη εμμηναρχή (δηλαδή πριν από την ηλικία των 11) σχεδόν διπλασιάστηκε στο 16%.
«Είναι καλά τεκμηριωμένο και είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο», υπογραμμίζει η Lisa Swartz Topor, αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή Γουόρεν Άλπερτ του Πανεπιστημίου Brown και στο Παιδικό Νοσοκομείο Χάσμπρο στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ. Όσο για το γιατί συμβαίνει ανέφερε πως «υπάρχουν περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις. Συμβάλλουν πολλά και διαφορετικά πράγματα. Το κύριο ζήτημα φαίνεται να είναι οι αλλαγές στον κόσμο μας τους τελευταίους δύο αιώνες».
Αιτίες της πρώιμης εφηβείας
Οι αιτίες αυτής της μεταβολής είναι πολυπαραγοντικές, σύμφωνα με τους ειδικούς. Για αρχή, τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας αυξάνονται από τη δεκαετία του 1970 και μελέτες έχουν συνδέσει την παχυσαρκία με την πρώιμη εφηβεία στα κορίτσια.
Το σωματικό λίπος δεν θεωρείται πλέον ως αδρανής ιστός, αλλά ως ενδοκρινές όργανο που εκκρίνει διάφορες ορμόνες με επιδράσεις σε ολόκληρο το σώμα. Συγκεκριμένα, η παχυσαρκία μπορεί να συνδέεται με την απελευθέρωση διαφόρων ορμονών, όπως η ινσουλίνη, ο αυξητικός παράγοντας τύπου 1 και η λεπτίνη, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τον υποθαλαμικό-υποφυσιακό-γοναδικό άξονα, τον μηχανισμό που ελέγχει την παραγωγή ωαρίων και κατά συνέπεια τον χρονισμό της εφηβείας.
Η ποιότητα της διατροφής των παιδιών επίσης μπορεί να παίζει ρόλο, ειδικά αν είναι φτωχή σε φρούτα και λαχανικά και πλούσια σε ζωική πρωτεΐνη και επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα σεξουαλικών στεροειδών, όπως τα οιστρογόνα.
Η σχέση της διατροφής με την πρώιμη εφηβεία επιβεβαιώθηκε και από μια μελέτη στην Κίνα. Κατά την εν λόγω έρευνα τέθηκαν σε σύγκριση τρεις διαφορετικές διατροφές και η κατανάλωση διατροφής πλούσιας σε σνακ, γλυκά, τηγανιτά και αναψυκτικά συνδέθηκε με πρώιμη εφηβεία στα κορίτσια.
Το άγχος και οι αντίξοες συνθήκες ζωής, όπως η κοινωνικοοικονομική δυσκολία ή κάποια μορφή κακοποίησης, μπορεί να αποτελούν επιπλέον παράγοντες. Μια μελέτη του 2023 στο περιοδικό «Psychoneuroendocrinology» συνέδεσε τα υψηλά επίπεδα άγχους στην πρώιμη παιδική ηλικία με αυξημένο κίνδυνο πρώιμης εφηβείας στα κορίτσια.
Ο ρόλος των ενδοκρινικών διαταρακτών
Εν τω μεταξύ, αυξάνεται η έρευνα που υποδεικνύει ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, όπως οι φθαλικοί εστέρες και οι διφαινόλες, που βρίσκονται στην καθημερινότητά μας, μπορούν να επηρεάσουν την ορμονική ισορροπία του σώματος.
«Πολλές χημικές ουσίες, που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα και είναι πανταχού παρούσες στο περιβάλλον μας, έχουν παρόμοιες δράσεις με τα οιστρογόνα», λέει η Aviva Sopher, αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο Irving του Πανεπιστημίου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Ως αποτέλεσμα, η υψηλή έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να αλλάξει το ορμονικό περιβάλλον του οργανισμού με τρόπους που επηρεάζουν και την αναπαραγωγική ανάπτυξη.
Οι επιπτώσεις της πρώιμης εφηβείας
Οι αλλαγές αυτές στην αναπαραγωγική ανάπτυξη μπορούν να έχουν σωματικές και συναισθηματικές επιπτώσεις μακροπρόθεσμα. Στο άμεσο μέλλον, τα κορίτσια που περνούν την εφηβεία νωρίτερα μεγαλώνουν πιο γρήγορα, αλλά και σταματούν την ανάπτυξή τους νωρίτερα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερο τελικό ύψος.
Μακροπρόθεσμα, η πρώιμη εφηβεία συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, καθώς και με υψηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή. Είναι, επίσης, συνδεδεμένη με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης υπέρτασης, διαβήτη τύπου 2, μεταβολικού συνδρόμου, χοληστερόλης και καρδιαγγειακών παθήσεων.
Η πρώιμη εφηβεία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε συναισθηματικές και ψυχολογικές προκλήσεις. Τα κορίτσια που βιώνουν πρώιμη εφηβεία μπορεί να έχουν υψηλά επίπεδα κατάθλιψης, άγχους, στρεβλή εικόνα για το σώμα τους και προβλήματα με τη συναισθηματική ρύθμιση. Μπορεί, επίσης, να υποστούν bullying από τους συνομηλίκους τους, λόγω της πρόωρης ανάπτυξής τους, και να λάβουν σεξουαλική προσοχή πριν να είναι έτοιμες να την διαχειριστούν.
Αντιμετώπιση και διαχείριση της κατάστασης
Εάν ένα κορίτσι ωριμάζει πολύ νωρίς, είναι καλό να δει έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης. Σε πολλές περιπτώσεις, η ανάπτυξή του θα παρακολουθείται και ταυτόχρονα θα δέχεται συμβουλές για τις φυσικές και συναισθηματικές αλλαγές που πρέπει να αναμένει. Εάν η εφηβεία είναι πολύ πρώιμη ή προχωρά γρήγορα, μπορεί να απαιτείται ακόμη και παρέμβαση με φάρμακα, για να επιβραδυνθεί και να αποτραπούν μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις.
Ανεξάρτητα από το πότε αρχίζει η εφηβεία, είναι σημαντικό για τους γονείς να κανονικοποιήσουν την εμπειρία όσο το δυνατόν περισσότερο και να μιλήσουν ανοιχτά για την εφηβεία, αναφέροντας τις δικές τους εμπειρίες. Η υποστήριξη των γονέων μπορεί να βοηθήσει τα κορίτσια να αναπτύξουν μια αίσθηση άνεσης με τα σώματά τους, να προστατεύσουν την αυτοεκτίμησή τους και να φροντίσουν τον εαυτό τους, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.
