Η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας σήμερα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εκτεταμένες και έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν κάθε πτυχή της ζωής μας. Από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τις πιο συχνές και έντονες φυσικές καταστροφές μέχρι τις ελλείψεις τροφής και νερού και τις καταστροφικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, οι συνέπειες των πράξεών μας στο περιβάλλον δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Ακούμε και βλέπουμε νέα και αρχόμενες ενδείξεις κλιματικής αλλαγής και περιβαλλοντικών καταστροφών, αλλά πως αυτό μας κάνει να νιώθουμε; Μήπως αισθανόμαστε ότι δεν περνάει από το χέρι μας ή ότι δε μας αφορά και πολύ; Μήπως μας νοιάζει, αλλά έχουμε σύγχυση στο τι να κάνουμε γι’ αυτό; Σίγουρα υπάρχουν συμπεριφορές ατομικής ευθύνης συμβατές με την προστασία της φύσης, λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε πολλές εξ΄αυτών.
Είναι εύλογο να νιώθουμε συγκλονισμένοι και ανήμποροι μπροστά σε μια τέτοια παγκόσμια κρίση, αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και να λάβουμε άμεσα μέτρα για να μετριαστεί η ζημιά που έχει ήδη προκληθεί και να αποτραπεί περαιτέρω ζημιά.
Η πραγματικότητα είναι ότι έχουμε αρχίσει να βιώνουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γύρω μας. Οι καύσωνες, οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι καταιγίδες που γίνονται όλο και πιο συνηθισμένες, περισσότερο ή λιγότερο σε διάφορα μέρη του κόσμου, δεν είναι απλώς συμπτωματικά περιστατικά, αλλά μάλλον συμπτώματα ενός πολύ μεγαλύτερου προβλήματος.
Η επιστημονική κοινότητα παρουσιάζει πρωτοφανή συναίνεση : η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την ανθρώπινη δραστηριότητα, ιδιαίτερα την καύση ορυκτών καυσίμων. Η συνεχής εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα για ενέργεια οδηγεί τη συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε πρωτοφανή επίπεδα, παγιδεύοντας θερμότητα και προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας της Γης.
Οι συνέπειες αυτής της αύξησης της θερμοκρασίας είναι ήδη αισθητές. Οι πάγοι της Αρκτικής λιώνουν με ανησυχητικό ρυθμό, προκαλώντας άνοδο της στάθμης της θάλασσας και απειλώντας τις παράκτιες κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Οι πιο συχνοί και έντονοι καύσωνες θέτουν σε κίνδυνο ευάλωτους πληθυσμούς, όπως ηλικιωμένους και μικρά παιδιά. Οι ξηρασίες και οι αποτυχίες των καλλιεργειών οδηγούν σε ελλείψεις τροφίμων και νερού σε ορισμένες από τις φτωχότερες περιοχές του κόσμου.
Ίσως το πιο ανησυχητικό είναι ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα. Καθώς οι βιότοποι καταστρέφονται και οι θερμοκρασίες αυξάνονται, πολλά είδη αγωνίζονται να επιβιώσουν. Η απώλεια της βιοποικιλότητας δεν έχει μόνο καταστροφικές συνέπειες για τον φυσικό κόσμο αλλά και για τις ανθρώπινες κοινωνίες που βασίζονται στα οικοσυστήματα για καθαρό αέρα, νερό και τροφή.
Οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία είναι πολλαπλές.
Ειδικότερα στην ψυχική υγεία οι επιδράσεις είναι εξίσου τεκμηριωμένες και συνοψίζονται σε αυξημένο άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες, διαταραχές στο συναίσθημα όπως κατάθλιψη, και μια σειρά από ψυχολογικές & ψυχοκοινωνικές επιβαρύνσεις.
Κλιματική αδράνεια
Παρά τις ισχυρές προειδοποιήσεις και το αναπόφευκτο άγχος που αυτές μπορεί να προκαλούν στον κόσμο, αρκετοί άνθρωποι εξακολουθούν να αδυνατούν να αναγνωρίσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η ρητορική των αρνητών και των σκεπτικιστών της κλιματικής αλλαγής, που τροφοδοτείται από ισχυρές ομάδες λόμπι με κεκτημένα συμφέροντα για τη διατήρηση του status quo, σπέρνει σύγχυση και αμφιβολία, ενώ συντηρεί μια ανησυχητική αδράνεια.
Αλλά η ώρα της συζήτησης και του σκεπτικισμού έχει τελειώσει. Πρέπει να δράσουμε τώρα εάν θέλουμε να αποτρέψουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις αλλά και τα άτομα πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο στη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον.
Σε κυβερνητικό επίπεδο, χρειαζόμαστε πολύ πιο αυστηρές πολιτικές που να δίνουν προτεραιότητα στη βιωσιμότητα, να δίνουν κίνητρα για τη μετάβαση σε καθαρές πηγές ενέργειας και αυστηρούς κανονισμούς ρύθμισης των πολυεθνικών πρακτικών.
Οι επιχειρήσεις επίσης, πρέπει επιτέλους να αναλάβουν την ευθύνη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πρακτικών τους. Από τη μείωση των αποβλήτων και των εκπομπών άνθρακα έως τις επενδύσεις σε βιώσιμες πρακτικές και προϊόντα, οι εταιρείες-κολοσσοί μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση της μετάβασης σε μια πιο βιώσιμη οικονομία.
Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν ακόμη σήμερα να προσφέρουν πιο ανθεκτικά ενεργειακά συστήματα, σώζοντας τουλάχιστον 1,2 εκατομμύρια ζωές από καθαρότερο αέρα, 11,5 εκατομμύρια ζωές από πιο υγιεινές δίαιτες, μειώνοντας την ενεργειακή φτώχεια και παρέχοντας πιο υγιεινές, πιο βιώσιμες πόλεις (Lancet Countdown 2022).
Ως άτομα έχει μεγαλύτερο νόημα από ποτέ να υιοθετήσουμε φιλικές προς το περιβάλλον και τη φύση συμπεριφορές. Τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι άγνωστες καθώς είμαστε ενήμεροι γι’αυτές εδώ και δεκαετίες. Εντούτοις δημόσιοι χώροι, υδάτινοι πόροι, παραλίες, βουνά, πεδιάδες, συνεχίζουν να βρίθουν από κάθε λογής απορρίμματα και πλαστικά, μια απογοητευτική εικόνα που δείχνει έντονα ότι δεν κάνουμε αρκετά ως άτομα.
Σε αυτή τη γραμμή, χρειάζεται ακόμη να αντιμετωπίσουμε τα ψυχολογικά εμπόδια που μας ωθούν σε κλιματική αδράνεια. Οι ψυχολόγοι μελετούν την ψυχολογία της κλιματικής αλλαγής και της κλιματικής αδράνειας εδώ και πολλά χρόνια. Διάφορες γνωστικές προκαταλήψεις και μηχανισμοί υποβαθμίζουν τη βαρύτητα του φαινομένου στην αντίληψη πολλών ανθρώπων, δημιουργώντας ψυχολογική απόσταση.
Έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε κινδύνους μόνο όταν είναι έξω από την πόρτα μας. Στην πανδημία υιοθετήσαμε ταχύτατα ακραία μέτρα προσαρμογής, καθώς αντιληφθήκαμε την άμεση απειλή για τη ζωή μας. Για την κλιματική αλλαγή η παγίδα είναι ότι η απειλή δε φαίνεται άμεση, αλλά είναι άμεση καθώς ο χρόνος για τη φύση και σε επίπεδο πλανήτη δεν κυλάει με τον ίδιο τρόπο όπως για τον άνθρωπο.
Αν και η ατομική μας συμπεριφορά είναι πολύ σημαντική, κάθε άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να επιφέρει μεγάλου βεληνεκούς διαφορά. Θα χρειαστεί συλλογική δράση σε παγκόσμια κλίμακα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Θα απαιτήσει προσαρμογές και αλλαγές στον τρόπο που ζούμε τη ζωή μας. Αλλά η εναλλακτική είναι αδιανόητη.
Εάν αποτύχουμε να δράσουμε τώρα, κινδυνεύουμε να αφήσουμε στις μελλοντικές γενιές έναν κόσμο που είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα. Ένας κόσμος όπου τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι ο κανόνας, όπου τα τρόφιμα και το νερό είναι σπάνια, όπου πλαστικά και μικροπλαστικά θα έχουν κατακλύσει τους υδάτινους πόρους και όπου ολόκληρα είδη έχουν εξαφανιστεί.
Γιατί να ασχοληθώ
Η ενασχόληση με την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να είναι μια διαδικασία που να μας δίνει νόημα. Είναι μια ευκαιρία να είμαστε ενεργοί και να ερχόμαστε σε περισσότερη επαφή με συνανθρώπους μας. Αυτό έχει αποδεδειγμένο όφελος για τα άτομα ενισχύοντας την ψυχική τους ανθεκτικότητα, ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό για τους ανθρώπους στη σημερινή εποχή, η οποία πέραν της κλιματικής κρίσης δεν υπολείπεται καθόλου σε σοβαρότατες προκλήσεις για το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ταυτόχρονα μπορούμε να μάθουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο κοντά στη φύση σε διάφορες ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Η επαφή με τη φύση είναι γνωστό ότι έχει ανυπολόγιστα οφέλη για τον άνθρωπο. Επιπλέον, έχει φανεί και ερευνητικά ότι ο υψηλότερος συνολικός χρόνος που αφιερώνεται στη φύση οδηγεί σε περισσότερο φιλοπεριβαλλοντικές στάσεις και συμπεριφορές.
Μπορούμε να μάθουμε να ενημερωνόμαστε τακτικά για τις εξελίξεις και να διαμοιραζόμαστε μεταξύ μας σχετικό περιεχόμενο ώστε να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση στο πρόβλημα. Το να μιλάμε και να κάνουμε περισσότερα για το κλίμα, δημιουργεί σταδιακά αυξημένη κοινωνική πίεση ενασχόλησης, γιατί απλά οι άνθρωποι έχουμε την τάση να κάνουμε ό,τι βλέπουμε να κάνουν οι περισσότεροι. Έτσι συμβάλλουμε στο να γίνει το ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος μέρος μιας πιο ευρείας διεκδίκησης που να μεταφράζεται σε πολιτικές ουσίας.
Μπορούμε να συνδεθούμε με περιβαλλοντικές οργανώσεις και να συμμετέχουμε όσο πιο συχνά μπορούμε σε εκδηλώσεις & δράσεις για το περιβάλλον. Όσοι το επιθυμούν θα μπορούσαν ακόμη και να προσφέρουν εθελοντική βοήθεια σε έκτακτες περιπτώσεις.
Η συμμετοχή σε ομάδες, η από κοινού δράση για το κοινό όφελος, η δημιουργία υποστηρικτικών δικτύων στις κοινότητες αποτελούν αναγνωρισμένες συμπεριφορές μείωσης της απομόνωσης των ατόμων, ανάπτυξης της αίσθησης σκοπού και ανήκειν, υποστήριξης της συνολικής μας υγείας και εντέλει προαγωγής της ποιότητας ζωής μας.
Επομένως πέρα από ευθύνη, έχουμε να προσδοκούμε και ανταμοιβή από την κινητοποίηση μας για την κλιματική αλλαγή.
Το στοίχημα δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο. Το οφείλουμε στους εαυτούς μας, στις μελλοντικές γενιές και στον πλανήτη που καλούμε σπίτι να ενεργοποιηθούμε περισσότερο. Πρέπει να δράσουμε ενωμένα και αποφασιστικά, αναγνωρίζοντας ότι η μοίρα του πλανήτη μας και η επιβίωση η δική μας και των παιδιών μας εξαρτώνται από αυτό.
