Μέσα σε όλους τους περιορισμούς που επέβαλε ο Covid-19 στις ζωές μας περιλαμβάνεται και εκείνος που αφορά τα ταξίδια. Το να μπορούμε να βλέπουμε νέους προορισμούς, να γνωρίζουμε νέους ανθρώπους και να επιστρέφουμε στη βάση μας με νέα μάτια, για μεγάλο διάστημα, όπως και δεκάδες άλλες δραστηριότητες, μπήκε στον πάγο και μόλις το τελευταίο διάστημα κάποιοι έχουν ξεκινήσει ξανά, δειλά-δειλά να περνούν τα σύνορα της χώρας για ψυχαγωγία.
Με αφορμή την επέτειο των δέκα χρόνων ταξιδιών αλληλεγγύης της ActionAid, μιλήσαμε με την υπεύθυνη, Σοφία Δελενίκα, γι’ αυτά τα τόσο διαφορετικά ταξίδια που σχεδιάζει η οργάνωση, τα οποία καταφέρνουν να φέρνουν κοντά ανθρώπους που το πιο πιθανό είναι να μη συναντιόντουσαν ποτέ, ενώνοντας νοητά τον Βορρά με τον Νότο.
Το πρώτο της ταξίδι η Σοφία δεν το έκανε ως εργαζόμενη, αλλά ως Ανάδοχος της ActionAid, μέσα από το σταθερό πρόγραμμα που ουσιαστικά υποστηρίζει τη δράση της οργάνωσης στις κοινότητες του παγκόσμιου Νότου. «Είναι τόσο κοινότοπο αυτό που θα πω, όμως είναι η αλήθεια: δεν υπάρχουν λέξεις να περιγράψουν τα συναισθήματα του πρώτου ταξιδιού μου. Ήταν το 2010, στην Λαγκομπάγια της Κένυας και αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι ένιωσα συναισθήματα που δεν ήξερα ότι υπάρχουν, που δεν είχα νιώσει ποτέ μέχρι τότε. Ένα συγκλονιστικό συναίσθημα ολοκλήρωσης και δύναμης, προσφοράς, αγάπης και αλληλεγγύης, σύνδεσης του κόσμου, του εδώ και του εκεί, συνειδητοποίηση του εαυτού και της ανθρωπότητας, εσωτερική και μακροσκοπική αφύπνιση.… ήταν κάτι μαγικό, με ηλεκτρική ενέργεια που διέτρεχε όλη την ομάδα και την κοινότητα μαζί. Στο πιο πρακτικό του κομμάτι, συμμετείχαμε σε ένα έργο (αρδευτικό) που θα έφερνε ένα βασικό εισόδημα σε μια ομάδα οροθετικών (Κενυατών) που μέχρι τότε, ζούσαν με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα. Και το καταφέραμε. Η ζωή τους βελτιώθηκε, αφού πλέον είχαν το απαραίτητο εισόδημα για να πηγαίνουν με το λεωφορείο ως την κοντινότερη πόλη για να λάβουν τα αντιρετροϊκά φάρμακα, απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Πράγματα δεδομένα για κάποιους, άπιαστο όνειρο για άλλους», αναφέρει.
Η ιδέα
Αυτού του είδους τα ταξίδια τα ξεκίνησε για πρώτη φορά το ελληνικό γραφείο της ActionAid και μέχρι και σήμερα είναι το μόνο γραφείο που τα πραγματοποιεί. Το εγχείρημα μόνο εύκολο δεν είναι. Σαράντα εθελοντές για μια εβδομάδα στην Αφρική, την Ασία ή τη Λ. Αμερική, σε δύσκολες συνθήκες και με εξαντλητική σωματική δουλειά, με απρόοπτα στο πρόγραμμα, χωρίς εύκολη πρόσβαση σε βασικές υποδομές, σίγουρα δεν ακούγεται ευχάριστο. Γιατί όμως να θέλει να κάνει κάποιος ένα τόσο δύσκολο ταξίδι; Για τη Σοφία, το αρχικό κίνητρο είναι ένας συνδυασμός της εσωτερικής ανάγκης για προσφορά μαζί με την αγάπη για τα ταξίδια και τη γνωριμία με τον κόσμο μας. «Στην πορεία και στη διάρκεια του ταξιδιού, ανακαλύπτουν όλοι τόσο πολλά περισσότερα και κυρίως μια δύναμη που εισπράττουν από τους κατοίκους – καθώς μας δίνουν μαθήματα ζωής κάθε φορά, πως μέσα από τόσες καθημερινές δυσκολίες διατηρούν τη θετική προσέγγιση στη ζωή και το χαμόγελο. Όλοι, επιστρέφοντας, μιλούν για μία εμπειρία ζωής που τους σημάδεψε βαθιά. Και όλοι, τελικά, καταλήγουν στην ίδια διαπίστωση και την εκφράζουν σε μια φράση: ‘’ήρθαμε για να δώσουμε και τελικά πήραμε πολλά περισσότερα’’. Τα κέρδη λοιπόν, τα οφέλη και ο αντίκτυπος είναι σε πολλαπλά επίπεδα και κατευθύνσεις. Για αυτό και είναι μαγική εμπειρία – γιατί η αγάπη διαχέεται και επιστρέφει, δεν έχει μόνο μια κατεύθυνση», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Το μεγάλο μάθημα
Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος ενός τέτοιου ταξιδιού στις κοινότητες που υποδέχονται τους εθελοντές; «Η υποδοχή όταν φτάνουμε στην κοινότητα, στο συγκεκριμένο χωριό που θα κάνουμε και το εκάστοτε έργο, είναι κάτι το απίστευτο! Είναι «λες και μας περίμεναν από καιρό!», ή «νιώθω σαν να ήρθα σπίτι μου», ή «έκαναν τόση χαρά που μας έβλεπαν, που δεν ήξερα τι να τους πω», για να χρησιμοποιήσω κάποια λίγα μόνο από τα λεγόμενα των εθελοντών. Η συνέχεια είναι ακόμα πιο συγκλονιστική», μας λέει η Σοφία και συνεχίζει: «μας υποδέχονται, μας γνωρίζουν, μας βάζουν στα σπίτια τους, μας δείχνουν τον ύψιστο βαθμό φιλοξενίας, γινόμαστε κυριολεκτικά μια οικογένεια που ζει μια «επανένωση», μια συνάντηση που είναι όπως θα έπρεπε να είναι κάθε ανθρώπινη συνύπαρξη. Γεμάτη αγάπη και ανιδιοτέλεια, γεμάτη ευγνωμοσύνη και αλληλεγγύη. Χωρίς δεύτερες σκέψεις και ανούσια «φίλτρα» που εμποδίζουν κάθε αυθορμητισμό και μας απομακρύνουν από την ανθρώπινη φύση. Είμαστε όλοι μαζί, ένα. Η μεγαλύτερη αξία της ζωής βγαλμένη από αγνή απλότητα. Αυτό είναι το μεγάλο μάθημα».
Τα μετρήσιμα και τα άλλα
Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 22 ταξίδια αλληλεγγύης, σε 15 χώρες, με 720 συμμετοχές. Έχουν πραγματοποιηθεί 36 έργα, με συνολικά πάνω από 20.000 ανθρώπους να έχουν ωφεληθεί από αυτά. Αυτά είναι τα μετρήσιμα αποτελέσματα. Τα μη μετρήσιμα είναι για την υπεύθυνη των ταξιδιών αλληλεγγύης της ActionAid εξίσου σπουδαία: «εκτός από τη σπουδαιότητά των έργων αυτών, τα οποία έρχονται να καλύψουν βασικές ανάγκες για επιβίωση και ανάπτυξη, πρέπει να τονίσω ότι υπάρχουν και άλλες αλλαγές, που προέρχονται από την ενδυνάμωση που λαμβάνουν οι ευάλωτοι άνθρωποι από μια τέτοια επίσκεψη. Νιώθουν σημαντικοί, νιώθουν ότι αξίζουν, παίρνουν δύναμη για να συνεχίσουν και συνειδητοποιούν ότι έχουν δικαίωμα στην εξέλιξη, στην ανάπτυξη, στη βελτίωση, στο μέλλον, στο όνειρο. Το ότι ήρθαν κάποιοι ξένοι, από πολύ μακριά, απλά για να τους συναντήσουν, να τους γνωρίσουν και να δείξουν την αλληλεγγύη τους, δουλεύοντας μαζί τους, είναι κάτι το οποίο δεν μετριέται με νούμερα, δεν αποτυπώνεται σε λέξεις, δεν μεταφέρεται εύκολα, αλλά πρόκειται για ένα βαθύ βίωμα, το οποίο επηρεάζει την τρόπο σκέψης και σηματοδοτεί μόνιμες και μακροπρόθεσμες αλλαγές συνολικά στην κοινότητα.
Για να δώσω ένα απτό παράδειγμα: στο πρώτο μας ταξίδι, στην Κένυα το 2010, δουλέψαμε με μια ομάδα οροθετικών, όπως σας είπα. Το όνομα της ομάδας: Κουλουχίρο – ελπίδα στα Σουαχίλι. Απόλυτα στιγματισμένοι από την κοινωνία, απομονωμένοι και φτωχοί, δεν μπορούσαν να έχουν ούτε ένα βασικό εισόδημα, μέσα από την αλεστική μηχανή που τους είχε παράσχει η ActionAid, γιατί πολύ απλά κανένας από τα δίπλα χωριά δεν πήγαινε εκεί να αλέσει το καλαμπόκι του, λόγω του στίγματος της συγκεκριμένης ασθένειας. Λίγο μετά την επίσκεψή μας αυτό άλλαξε εντελώς! Μας ενημέρωσαν ότι δεν προλάβαιναν να αλέθουν τα καλαμπόκια που τους έφερναν όλοι! Αυτή η επιτυχία, αυτή η αλλαγή, δε θα είχε συμβεί, αν δεν είχαν επισκεφθεί οι εθελοντές τους Κουλουχίρο. Όλες τις αλεστικές μηχανές του κόσμου να τους δώριζε η ActionAid ή όποια άλλη οργάνωση, δε θα είχαν ποτέ πελάτες για να τις δουλέψουν. Αυτό επιτεύχθηκε μόνο και μόνο επειδή κάποιοι αψήφησαν στίγματα και ασθένειες, ταξίδεψαν χιλιάδες χιλιόμετρα, για να δείξουν την αλληλεγγύη τους, για να πουν στους Κουλουχίρο (που ούτε καν γνώριζαν μέχρι τότε): «δεν είστε μόνοι!». Και το αποτέλεσμα είναι ανεκτίμητο, αφού μέσα από αυτή τη δράση, καταφέραμε να εκμηδενίσουμε το στίγμα – έναν πολύ σοβαρό κοινωνικό αποκλεισμό που αλλιώς θα έπρεπε να περάσουν δεκαετίες για να παρατηρηθεί κάποια αλλαγή».
Η επιστροφή
Αυτά τα ταξίδια για τη Σοφία με τρεις λέξεις σημαίνουν δύναμη, αλληλεγγύη και ζωή. Η επιστροφή από ένα τέτοιο ταξίδι όπως λέει είναι πάντα το πιο δύσκολο κομμάτι. «Ο αποχωρισμός ήταν, είναι και πάντα θα είναι συναισθηματικά φορτισμένος. Σε κάθε αντίο, όμως, όλοι μας δίνουμε μια εσωτερική υπόσχεση, όρκο σχεδόν θα έλεγα: να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτά που ζήσαμε, να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτούς τους ανθρώπους και όσα μας έμαθαν, να μην ξεχάσουμε να συνεχίσουμε να πιστεύουμε σε έναν καλύτερο κόσμο».
Η ΑctionAid, λόγω της πανδημίας, έχει διακόψει προσωρινά τα ταξίδια αλληλεγγύης. Συνεχίζει να στηρίζει όλες τις ευάλωτες κοινότητες μέσα από το Πρόγραμμα Αναδοχής αλλά και μέσα από άλλες έκτακτες δράσεις.
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Ταξίδι αλληλεγγύης στη Ρουάντα το 2018. Credits: Nick Kontostavlakis/ActionAid
