Κι ενώ οι επιχειρήσεις του ΣΔΟΕ εντείνονται το ίδιο και οι συλλήψεις για το οργανωμένο λαθρεμπόριο καπνού και αυτοσχέδιων τσιγάρων, η εμπορία παράνομων καπνικών προϊόντων αποδεικνύεται εύκολη υπόθεση για όποιον το επιθυμεί, αφού ο προμηθευτή μπορεί να εντοπιστεί ακόμα και με μια απλή διαδικτυακή αναζήτηση.

Ρεπορτάζ: Νίκη Παπάζογλου

Αν και ως βασικότερες αιτίες που ωθούν τους καταναλωτές στην λύση την καπνοσακούλας υποδεικνύονται η αύξηση της τιμής των τσιγάρων σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, η παράνομη εμπορία χύμα καπνού και παράνομων τσιγάρων ζημιώνει κατά πολύ τα δημόσια ταμεία ενώ αποτελεί και μεγάλη απειλή για την δημόσια υγεία αφού κανένας από τους καπνούς της παράνομης αγορά δεν είναι ελεγμένος.

Αγορά καπνού μέσω διαδικτύου

Με κυριότερες πηγές το Αγρίνιο και την Αλβανία, ο χύμα καπνός φτάνει πολύ εύκολα στο κατώφλι κάθε επίδοξου πελάτη, όπως αποδεικνύεται από το ρεπορτάζ του newsbeast.gr.

Tον Γιάννη από την Αλβανία μας τον σύστησε ο… φίλος ενός φίλου. Πουλάει το 1 κιλό 40 ευρώ και προμηθεύει τόσο συμπατριώτες του όσο και Έλληνες. Όπως μας λέει, ο καπνός είναι πολύ φτηνότερος από αυτόν του εμπορίου και επιπλέον καλύτερης ποιότητας. Ο ίδιος καπνίζει μόνο αυτόν, «επειδή δεν έχει καθόλου χημικά από αυτά που προστίθενται κατά την επεξεργασία των καπνών του εμπορίου». Όπως ισχυρίζεται σε κάθε παρέα υπάρχει και κάποιος γνωστός που έχει κάποιον άλλο γνωστό που εμπορεύεται καπνό. 

Βέβαια και το διαδίκτυο βρίθει από αγγελίες για παράνομη πώληση χύμα καπνού, Συζητήσεις ή και τηλέφωνα προμηθευτών μπορεί να συναντήσει κανείς σε ποδηλατικά, μουσικά forum, σε ομάδες συζήτησης για το αυτοκίνητο καθώς και σε μεμονωμένους ιστότοπους.

Στα περισσότερα forum εξ αυτών η συζήτηση ξεκινά με την ερώτηση ενός μέλλους για το τηλέφωνο κάποιου προμηθευτή και μετά από αιτιολογήσεις των υπολοίπων για την υπερκοστολόγηση του καπνού και των τσιγάρων που τους ωθεί στην λύση της παράνομης καπνοσακούλας, αρκετοί είναι εκείνοι που παραθέτουν δημόσια το email τους με σκοπό να επικοινωνήσει μαζί τους ο προμηθευτής που τυγχάνει να παρακολουθεί την συζήτηση. Ανάμεσα στα μηνύματα δεν λείπουν κι εκείνα που συμβουλεύουν να μην γίνονται τέτοιες συζητήσεις δημόσια αφού είναι η εμπορία είναι παράνομη.

«Έτσι ακριβώς. Εδώ πάνω σχεδόν όλοι (το 80%) καπνίζουν χύμα Αγρινίου.
Το αγοράζουν 25 ευρώ το κιλό και είναι σούπερ.
Παίζουν μάλιστα και ποικιλία Βιρτζίνια που κάθε άλλο παρά χύμα Αγρινίου θυμίζει.
περισσότερο φέρνει σε λευκό Χόλμπορν»

«Πάνω από χρόνο τώρα, μόνο χύμα καπνό..μια από Αλβανία (από φίλο αλβανό)ένα κιλό κ μια από Αγρίνιο άλλο ένα κιλό…Εξίσου καλοί καπνοί…

ίσως του Αγρινίου ήταν πιο χοντροκομμένος, αλλά …. τις φασεις.15 και 25 ευρώ το κιλό.
(Τώρα που τελειώνει, κλαίμε )», είναι μερικά από τα μηνύματα που συναντά κανείς.

Φυσικά δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που οι διαδικτυακές αγγελίες σε στέλνουν κατευθείαν στην πηγή, αναγράφοντας τόσο τις ποικιλίες που μπορεις να αγοράσεις όσο και τα κινητά τηλέφωνα των προμηθευτών.

Στην πρώτη εξ αυτών που αποφασίσαμε να καλέσουμε εκτός από  τις παραπάνω λεπτομέρειες, υπήρχε μέχρι και φωτογραφία του προϊόντος. Κατά το τηλεφώνημα ο Γιώργος, ο Έλληνας όπως διευκρινιζόταν, ήταν αρκετά πρόθυμος να συναντηθεί με τον επίδοξο αγοραστή από το πρώτο κιόλας τηλεφώνημα. Το ραντεβού κλείστηκε την ίδια μέρα, όχι σε κάποιο έρημο σοκάκι με τις απαραίτητες προφυλάξεις, αλλά σε κεντρικό σημείο σε κεντρική λεωφόρο. Μας περίμενε εκεί με μια χάρτινη τσάντα στο χέρι που περιείχε δύο πλαστικές σακούλες συντήρησης τροφίμων. Είχε μοιράσει σε αυτές τον χύμα καπνό. «Είναι ελληνικός από το Αγρίνιο. Βρασμένος στον ατμό. Δε χρειάζεται συντήρηση», είπε και μας ενημέρωσε πως η τιμή ήταν 40 ευρώ το κιλό.

Χαριστικά λόγω πρώτης φοράς μπορούσαμε να αγοράσουμε μισό κιλό, όπως διευκρίνισε όμως πως την επόμενη δεν μπορούσε να μας φέρει λιγότερο από κιλό «δεν παραδίδω στο χώρο σου μικροποσότητες, δε βγαίνουν οι βενζίνες», είπε χαρακτηριστικά. Η δικαιολογία ήταν η συνηθισμένη «μια παραγγελία γνωστής εταιρείας η οποία ναυάγησε κι έτσι ο καπνοπαραγωγός αναγκάστηκε να πουλήσει τον καπνό σε ιδιώτες. Είναι πρώτης ποιότητας, καλύτερο από ό,τι έχεις καπνίσει ως τώρα. Μπορεί να φαίνεται ακριβός αλλά όσοι τον πήραν έγιναν σταθεροί πελάτες», υπογράμμισε ενώ συμπλήρωσε πως ο ίδιος δεν είναι αγρότης, «προμηθεύομαι τον καπνό από ένα συγγενή, για να τον βοηθήσω. Έτσι όπως έχουν κάνει τα πράγματα αναγκαζόμαστε να πουλάμε παράνομα, αλλά εμείς θα συνεχίσουμε, δεν θα τους περάσει»….

Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με τις απαραίτητες «οδηγίες προς ναυτιλλόμενους». «Δοκίμασε και πάρε με τηλέφωνο να μου πεις πως σου φάνηκε, για να σου πως πώς να τον διατηρήσεις, αν θα τον βάλεις σε σκιερό ή σε δροσερό μέρος. Δεν χρειάζεται άλλου είδους συντήρηση, γιατί η ποιότητα είναι ΑΑ. Όλα αυτά που ακούς πως πρέπει να βάλεις μέσα μια φλούδα μήλου ή πορτοκαλιού ή να τον απλώνεις κάθε λίγο και λιγάκι σε μια εφημερίδα ραντίζοντάς με νερό είναι παραμύθια. Τα λένε όλοι αυτοί που σου πουλάνε χόρτο κι όχι πραγματικό καπνό. Ο συγκεκριμένος είναι όπως βγαίνει από το χωράφι, δεν έχει καμία χημική επεξεργασία, δηλαδή είναι βιολογικός».

Στην γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο, βρέθηκε ακόμα ένα τηλέφωνο. Ο Χριστόφορος που δε βρισκόταν στην Αθήνα, στη διάρκεια του τηλεφωνήματος δεν μπήκε σε λεπτομέρειες για ευνόητους λόγους όπως μας είπε. «Θα κατέβω την επόμενη εβδομάδα στην Αθήνα. Θα σε πάρω να κανονίσουμε το ραντεβού. Η τιμή είναι 60 ευρώ το κιλό και είναι πρώτο χαρμάνι».

Στην αντίδραση μας για τον υπερκοστολογιμένο καπνό, αφού οι συνηθέστερες τιμές στην μαύρη αγορά κυμαίνονται από 15 έως 40 ευρώ, η απάντηση του Χριστόφορου ήταν αποστομωτική. «Είναι βιολογικός, θα δοκιμάσεις και θα μου πεις, έχω κι εγώ να σου δώσω με 15 ευρώ αλλά δεν θα μπορέσεις να τον καπνίσεις».

Σε μια άλλη πάλι ιστοσελίδα, το μήνυμα, αν και κατέβαλε προσπάθειες να φανεί παραπλανητικό, σε ενημέρωνε όχι μόνο για τις ποικιλίες που εμπορευόταν ο προμηθευτείς αλλά και για το τηλέφωνό του.

«ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ προϊόντα Αγρίνιου άδεια τσιγάρα (προϊόντα Ακαρνανίας- Ξηρόμερου εξαιρετικής βιολογικής ποικιλίας (3 α) βιρτζίνια, τσεμπέλι μπασμά άριστης επεξεργασίας δοκιμασμένα. Παράδοση στον χώρο…»

Καταναλωτής

«Με πρόχειρα μαθηματικά σε κάθε περίπτωση ο χύμα καπνός συμφέρει» υποστηρίζει ο Άλκης που προμηθεύεται βιολογικό καπνό τον τελευταίο χρόνο μέσω γνωστού και μάλιστα από τους ακριβούς αφού τον πληρώνει 60 ευρώ το κιλό. «Με πρόχειρους υπολογισμούς είναι σαν να δίνει 0,50 ευρώ την ημέρα, ενώ σε άλλη περίπτωση έδινε 2,00 ευρώ τουλάχιστον.

«Είμαι καπνιστής εδώ και 15 χρόνια. Δοκίμασα στο λύκειο κι από τότε δεν έχω καταφέρει να το κόψω. Έχοντας καπνίσει διάφορες μάρκες τσιγάρων κάποια στιγμή που άρχισα να στενεύομαι οικονομικά το γύρισα στον καπνό. Τότε συνέφερε. Η συνεχόμενη αύξηση της τιμής του όμως τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με την μείωση της ποσότητας στα πακέτα καπνού του εμπορίου με έκαναν να ψάξω για χύμα καπνό. Δεν είναι καθόλου δύσκολο. Όλο και κάποιος έχει ένα φίλο που έχει έναν γνωστό που πουλάει. Από το internet δεν έχω πάρει, γιατί θέλω πρώτα να το δοκιμάζω. Η αλήθεια είναι πως σπάνια θα βεις καλό χύμα καπνό. Γι’ αυτό κι εγώ αυτόν δεν το αλλάζω κι ας είναι ακριβός σε σχέση με τους υπόλοιπους που πωλούνται. Αλλά εν καιρώ κρίσης οι λύσεις είναι πολλές. Φίλοι ψώνιζαν από τα περίπτερα της ομόνοιας χύμα τσιγάρα. Καταλαβαίνεις σε τι εποχές έχουμε γυρίσει. Το κιλό με βγάζει πάνω από δίμηνο. Τον συντηρώ σε βάζο στο ψυγείο».

Μελέτες

Σύμφωνα με μελέτη που παρουσίασε τον Σεπτέμβριο ο ΙΟΒΕ με θέμα «Αξιολόγηση του υφιστάμενου πλαισίου φορολόγησης των καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα», περισσότερα από 2 στα 10 τσιγάρα που καπνίζονται στην Ελλάδα είναι πλέον προϊόντα λαθρεμπορίου, προκαλώντας σημαντικές απώλειες στα έσοδα τόσο των εταιρειών όσο και του Δημοσίου. Είναι ενδεικτικό ότι στο διάστημα 2009-2013 η νόμιμη αγορά καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα παρουσίασε συνεχή πτωτική πορεία, με τη συνολική μείωση του όγκου των πωλήσεων να φτάνει το 36% και την αξία των πωλήσεων να είναι μειωμένη κατά 52%. Την ίδια ώρα οι παράνομες πωλήσεις τσιγάρων και χύμα καπνού αυξάνονται συνεχώς και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις εκπροσώπων της καπνοβιομηχανίας φέτος θα ξεπεράσουν το 22%, όταν το 2009 ήταν μόλις 5%.

Κατά την εκδήλωση για την παρουσίαση της ίδιας μελέτης άλλωστε είχε υπολογιστεί πως τα διαφυγόντα έσοδα από το λαθρεμπόριο τσιγάρων το 2014 αναμένεται να υπερβούν τα 730 εκατομμύρια ευρώ ενώ μια απόκλιση τουλάχιστον 148 εκατ. ευρώ αναμένεται να υπάρξει στο φετινό προϋπολογισμό του κράτους στα φορολογικά έσοδα από τις πωλήσεις των νόμιμων τσιγάρων.

«Όχι» στα παράνομα τσιγάρα

Ως μάστιγα χαρακτηρίζει το παράνομο εμπόριο προϊόντων τσιγάρων και χύμα καπνού ο κ. Ιάκωβος Καργαρώτος, Γενικός Διευθυντής Εταιρικών Υποθέσεων της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος.

«Παρά τις σημαντικές προσπάθειες των διωκτικών Αρχών και τη δική μας εκστρατεία ενημέρωσης των καταναλωτών, το πρόβλημα είναι πολυεπίπεδο και δεν υπάρχει, δυστυχώς, καμία μαγική συνταγή. Η οικονομική κρίση, οι ανεπαρκείς πόροι των διωκτικών Αρχών, τα υψηλά κέρδη που αποκομίζουν οι εγκληματικές οργανώσεις, ο ελλιπής διασυνοριακός συντονισμός των αρμόδιων Αρχών αλλά και η όχι καλή ενημέρωση των καταναλωτών για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του φαινομένου είναι ορισμένες από τις αιτίες του».

Σύμφωνα με τη μελέτη SUN της KPMG,όπως μας ενημερώνει ο κ. Καργαρώτος, το 2013 το παράνομο εμπόριο τσιγάρων στην Ελλάδα αντιστοιχούσε στο 17,8% της συνολικής κατανάλωσης, δηλαδή σε ποσοστό πενταπλάσιο του 2008, στερώντας το Κράτος από έσοδα ύψους 565 εκατ. ευρώ.

«Το παράνομο εμπόριο προϊόντων καπνού δεν πλήττει, όμως, μόνο τη νόμιμη εφοδιαστική αλυσίδα και τα δημόσια έσοδα. Πλήττει και τους καταναλωτές, οι οποίοι μπορεί να εξαπατηθούν αγοράζοντας μη γνήσια προϊόντα καπνού και φυσικά πλήττει και τη δημόσια υγεία, δεδομένου ότι τα παράνομα τσιγάρα περιέχουν πρώτες ύλες αμφιβόλου ποιότητας και παράγονται, αποθηκεύονται και διακινούνται σε άθλιες συνθήκες. Επίσης, τα παράνομα τσιγάρα έχουν πολύ χαμηλή τιμή και πωλούνται ανεξέλεγκτα, εκτός νόμιμων σημείων λιανικής πώλησης, με αποτέλεσμα η πρόσβαση των νέων σε αυτά να είναι πολύ πιο εύκολη».

Η εταιρεία Παπαστράτος ανέλαβε τον Οκτώβριο του 2012 την πρωτοβουλία «ΟΧΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΝΟΜΑ ΤΣΙΓΑΡΑ» – «ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΧΥΜΑ ΚΑΠΝΟ», με την υποστήριξη των Υπουργείων Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας, Δημόσιας Τάξης & Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας & Αιγαίου, του ΣΔΟΕ, των Δήμων Αθηναίων και Θεσσαλονίκης, του Πανελλήνιου Συνδέσμου Βιομηχανιών Μεταποίησης & Εταιρειών Εμπορίας Καπνού και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Μισθωτών Περιπτέρων & Αναπηρικών Κυλικείων. Από τις αρχές του 2014, και οι τρεις εισαγωγικές εταιρείες καπνικών προϊόντων, Japan Tobacco, British American Tobacco και Imperial Tobacco, συστρατεύθηκαν σε αυτήν την καμπάνια. με στόχο την καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών.

«Καλούμε τους καταναλωτές να πούνε ΟΧΙ κάθε φορά που κάποιος τους προτείνει στο δρόμο “μια πιο φθηνή, έξυπνη λύση” και να εμπιστεύονται τα νόμιμα σημεία πώλησης» υπογραμμίζει ο κ. Καργαρώτος.