Ο τίτλος είναι δανεισμένος από ένα άρθρο του Αθανάσιου Κανελλόπουλου, γραμμένο τον μακρινό, πλέον, Οκτώβριο του 1983, χρονιά η οποία σημασιοδοτείται, στον χώρο των εξαρτήσεων στην πατρίδα μας, από την ίδρυση του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ. Της πρώτης, δηλαδή, από τις θεραπευτικές κοινότητες που όλα αυτά τα χρόνια προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες απεξάρτησηςκαι επανένταξης στην κοινωνία και που θα συνεχίσουν να τις προσφέρουν και στο μέλλον, αφού όχι μόνον δεν κλείνουν, όπως στρεβλά διακινήθηκε τις τελευταίες ημέρες, αλλά αντίθετα ενισχύονται σε όρους προσωπικού και διοικητικής συγκρότησης.

Γράφει ο Χρίστος Χ. Λιάπης*

Το προσχέδιο κανονισμού λειτουργίας και οργανογράμματος, το οποίο ετέθη για εσωτερική διαβούλευση στους εργαζόμενους του ΚΕΘΕΑ επιχειρήθηκε να εμφανισθεί ως απαρτιωμένο νομοθέτημα που κλείνει τις θεραπευτικές κοινότητες. Για να κατανοήσω τα υπερεπαναστατικά αντανακλαστικά αντίδρασης που προκάλεσε αυτή η θεσμική πρωτοβουλία της Ομάδας Εργασίας η οποία συγκροτήθηκε και από έμπειρα στελέχη του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, θα πρέπει να ανατρέξω στη ρήση του Ζωρές, την οποία επικαλείτο ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος στο προαναφερθέν άρθρο του, σύμφωνα με την οποία, «η επανάσταση υπάρχει εκεί που υπάρχει συνείδηση».

Συνείδηση της πραγματικότητας, δηλαδή των πραττομένων, της αποστολής και της προοπτικής μας. Χρειάζονται όλα αυτά. Όπως χρήσιμες είναι και οι συνταγές. Γιατί, αντιγράφοντας από το ίδιο κείμενο που αναφέρεται σε μία εποχή τόσο διαφορετική, αλλά και τόσο ίδια σε πολλές από τις παθογένειές της με τη δική μας, σημειώνω πως «Θα ήταν πολύ χρήσιμο για την εποχή μας ένα βιβλίο με συνταγές, όχι για την επικράτηση, αλλά για την επιτυχία μιας επανάστασης».

Ο δεύτερος, λοιπόν, κανόνας της επαναστατικής επιτυχίας, πάλι κατά τον Ζωρές, «είναι ότι όταν διορθώνεις να διορθώνεις πολλά, αλλά όχι πολύ». Φαίνεται πως το προσχέδιο Οργανογράμματος και Κανονισμού Λειτουργίας επιχειρεί να διορθώσει πολλά και πολύ και για αυτό συνάντησε αυτές τις αντιδράσεις. Και πιο συγκεκριμένα, επιχειρεί να διορθώσει όσα χρειάζεται να διορθωθούν, φέρνοντας καλύτερη αξιολόγηση, λογοδοσία, ευελιξία στην ανάπτυξη νέων δομών χωρίς να αλλοιώνεται η θεραπευτική πρωτοκαθεδρία των παραδοσιακών κοινοτήτων που διατηρούν τα ονόματά τους, καθώς και όλα τα χαρακτηριστικά του θεραπευτικού τους μοντέλου.

Εκσυγχρονισμός έρχεται και ανάπτυξη των θεραπευτικών δομών και εργαλείων, ώστε το ΚΕΘΕΑ να είναι έτοιμο να ανταποκριθεί στο ραγδαίως μεταβαλλόμενο, εν μέσω των αλλαγών που επιφέρει στην παγκόσμια κοινωνιόσφαιρα η συνεχιζόμενη βιο-απειλή της COVID-19. Θεσμικά αποτυπωμένη οργάνωση και σαφής περιγραφή θέσεων, ρόλων και αποτελεσμάτων είναι αυτά που εισηγείται η Ομάδα Εργασίας. Διπλασιασμός των οργανικών θέσεων μέχρι το 2025 και ένας επιτελικός δρόμος για να εξασφαλισθεί η προβολή της ανθρωποκεντρικής αποστολής του ΚΕΘΕΑ στο μέλλον.

Σε όλο αυτό το ανάπτυγμα εξέλιξης και προοπτικής που ετέθη για εσωτερική συζήτηση, τροποποίηση και ενσωμάτωση των διαφορετικών προτάσεων, εντός του ΚΕΘΕΑ, αντιπαρατίθενται -εντός εκτός και επί τα αυτά μέρη του Οργανισμού, αλλά και εντός εναλλάξ, για να είμαι ακριβής με τη γεωμετρία των αντιφάσεων και των αντιρρήσεων που εκρηκτικά διατυπώνονται- αναιτιολόγητες κινδυνολογίες περί κατάργησης του θεραπευτικού μοντέλου και σπασμωδικότητες χαρακτηριζόμενες από ραθυμία στην αλλαγή και παρορμητικότητα στην αντίρρηση.

Γιατί, «ο πιο μεγάλος κίνδυνος της επανάστασης είναι ο εικονοκλαστικός υπερεπαναστατισμός». Για αυτό και στις προταθείσες, με θεσμική μετριοπάθεια και ευρύτητα δυνατότητας τροποποιητικών ενσωματώσεων, αλλαγές αντιπαραβάλλονται άσχετες με την ουσία της συζήτησης εικόνες συγκινησιακής ψευδοφόρτισης, φωτογραφίες της άκαιρης στιγμής ιστριονικά ξεχειλωμένες και πολυχρησιμοποιημένες, στιγμιότυπα και στερεότυπα ακτιβιστικής εκδραμάτισης και ψευδοεπαναστατικής υπερέκφρασης, αναφορές ευφάνταστων εξυφάνσεων, πολιτικά υπονοούμενα εξαρτήσεων από συνδικαλιζόμενους πρωθιερείς και πρωθιέρειες της στείρας κομματικής συμπόρευσης και της προπαγάνδας. «Δεν χρειάζεται επανάσταση για να κάνεις δημοκρατία, χρειάζεται όμως δημοκρατία για να κάνεις επανάσταση».

Και αυτό πρέπει να το αναλογιστούμε όλοι μας, αναδιφώντας με θετικότροπη αντικειμενικότητα στο παρελθόν του ΚΕΘΕΑ και εξετάζοντας με ανθρωποκεντρικό ρεαλισμό το παρόν και το μέλλον του. Ένα μέλλον απέναντι στο οποίο επιχειρούν να διασφαλίσουν τον στεγνό και ανεξάρτητο -αλλά όχι ατεκμηρίωτα μονοσήμαντο, θεσμικά ασυνεργή και λειτουργικά αταξικό- θεραπευτικό χαρακτήρα του ΚΕΘΕΑ οι προταθείσες για συνδιαμόρφωση οργανωτικές και διοικητικές αλλαγές.

Μια συντεχνιακώς αδιάλλακτη στάση άρνησης απέναντί τους «θυμίζει αυτό που έγραψε ο Πλάτων για τους αμαξηλάτες που απέφευγαν να ειδοποιούν τους πεζούς να παραμερίσουν, μήπως θίξουν την ελευθερία τους να αποφασίσουν».

Με τις προσδέσεις σε κομματικά ή ιδεολογικά άρματα πολιτικών ή άλλων σκοπιμοτήτων να μένουν και να λύνονται έξω από το ΚΕΘΕΑ, ας συνεργαστούμε όλοι μαζί, στους πιεστικούς καιρούς της Πανδημίας, για «να βγάλουμε το κάρο από τη λάσπη», αντί να ασχολούμαστε με την εκτόξευση ή την απόκρουσή της.

Γιατί και από τις δύο διαδικασίες κινδυνεύουμε να λερωθούμε το ίδιο και να σπιλώσουμε την υψηλή θεραπευτική και κοινωνική μας αποστολή. Και γιατί, ιδιαίτερα στον ευαίσθητο χώρο της απεξάρτησης θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε ότι «τροχός τα ανθρώπινα»….

*Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD, Πρόεδρος ΔΣ ΚΕΘΕΑ, Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών