Ο Νίκος Ξυλούρης, ο «Αρχάγγελος της Κρήτης», με την ξεχωριστή φωνή του σφράγισε την ελληνική μουσική. Πέρα από το παραδοσιακό κρητικό τραγούδι η φωνή του Ξυλούρη πέρασε σε τραγούδια μεγάλων συνθετών τη δεκαετία του ’70 που άφησαν εποχή και μεσούσης της Δικτατορίας έγιναν σύμβολο αντίστασης.
Το καλοκαίρι του 1973 τραγούδησε στο θέατρο «Αθήναιον» όπου η Τζένη Καρέζη με τον Κώστα Καζάκο παρουσίασαν το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το μεγάλο μας τσίρκο», με θέμα την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας τα νεότερα χρόνια. Χάρη στα αλληγορικά κείμενα σε συνδυασμό με τη μουσική επένδυση της παράστασης με στίχους του Ι. Καμπανέλλη, σε μουσική του Σ. Ξαρχάκου και τη μοναδική φωνή του Νίκου Ξυλούρη στην ερμηνεία, η παράσταση λατρεύτηκε από το κοινό και την ταύτισε με τον αγώνα του κατά της Χούντας.
Στο απόσπασμα, που προέρχεται από το ντοκιμαντέρ «Ο ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΚΑΙ ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ» (2004), σε σκηνοθεσία Σταύρου Στρατηγάκου, ο Κώστας Καζάκος και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης επιστρέφουν στο χώρο που βρισκόταν, το κατεδαφισμένο πια, ιστορικό θερινό θέατρο «Αθήναιον» (στο οικόπεδο επί της οδού Πατησίων και Μάρνη), θυμούνται την πρεμιέρα της παράστασης και αφηγούνται ανέκδοτα περιστατικά. Μιλούν για τη παρουσία του θρυλικού Νίκου Ξυλούρη που στιγμάτισε με τη φωνή του την παράσταση και τον αντιδικτατορικό αγώνα. Γίνεται επίσης, αναφορά, στη διάσωση αποσπασμάτων της παράστασης χάρη στην κινηματογράφησή της από έναν Ιάπωνα τον Μασάακι Ταμούρα, θαυμαστή του Ξυλούρη που έψαχνε να βρει απεγνωσμένα το «Αθήναιον» να δει τον κορυφαίο ερμηνευτή. Περιλαμβάνεται μαρτυρία του ίδιου του Ξυλούρη και προβάλλονται στιγμιότυπα από «Το μεγάλο μας τσίρκο».
Αφιέρωμα από το Αρχείο της ΕΡΤ Α.Ε. με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του Νίκου Ξυλούρη στις 8 Φεβρουαρίου 1980.
Μπορείτε να δείτε εδώ το αφιέρωμα της ΕΡΤ
