Οι λεβέντες καπεταναίοι του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα προσέφεραν τεράστιες υπηρεσίες στο έθνος, δίνοντας ό,τι είχαν και δεν είχαν για την έναρξη, την εδραίωση και την επικράτηση της εξέγερσης, ακόμα και τις ίδιες τις ζωές τους.
Εξέχουσες φυσιογνωμίες από καπετανάτα, βιλαέτια και αρματολίκια ζώστηκαν τα όπλα και ύψωσαν τα λάβαρα του πολέμου ως οπλαρχηγοί τρομακτικοί της Ελληνικής Επανάστασης.
Ο ασίγαστος αγώνας πολλών δεν είναι όμως σήμερα γνωστός, καθώς φαίνεται πως υποχώρησαν κάτω από το βάρος των τρανών ονομάτων του εθνικού μας ξεσηκωμού: Αναγνωσταράς, Ανδρούτσος, Διάκος, Ζαΐμης, Κανάρης, Καραϊσκάκης, Κολοκοτρώνης, Κριεζής, Κριεζώτης, Μακρυγιάννης, Μαυρογένους, Μπότσαρης, Μπουμπουλίνα, Μιαούλης, Πετρόμπεης, Νικηταράς, Παπανικολής, Παπαφλέσσας, Πλαπούτας και τόσοι ακόμα έκλεψαν όλη τη δόξα γινόμενοι θρύλοι από τις σελίδες των απομνημονευματογράφων.
Παρά ταύτα, οι θυσίες όλων των υπολοίπων όχι μόνο έπιασαν τόπο, αλλά απαθανατίστηκαν με χρυσά γράμματα στις συνειδήσεις των συμπολιτών τους ως οι κύριοι μοχλοί της ελληνικής εθνεγερσίας.
Κι αν σήμερα η διαφύλαξη της ιστορικής μας μνήμης είναι απόλυτη αναγκαιότητα, ας βαδίσουμε στα μονοπάτια των ηρώων μνημονεύοντας μια χούφτα μόνο από τους λιγότερο γνωστούς οπλαρχηγούς του 1821 που αγωνίστηκαν με σθένος και αυτοθυσία για την ελευθερία της πατρίδας μας…
Λάμπρος Βέικος (;-1827)
Ο σουλιώτης οπλαρχηγός, γιος του Βέικου Ζορμπά, πήρε ενεργό μέρος στον αγώνα των Ρουµελιωτών μετά την πτώση και τον θάνατο του Αλή Πασά. Γνωστός για την ανδρεία και την τόλμη του, ενίσχυσε με τους 3.000 Ρουμελιώτες του την άμυνα του Μεσολογγίου και αρνήθηκε τις προτάσεις του Κιουταχή να μεσολαβήσει για σύναψη συμφωνίας µε τους πολιορκημένους. Μετά την Έξοδο, συμμετείχε στις επιχειρήσεις της Αττικής, δίνοντας τελικά τη ζωή του για τον αγώνα στη Μάχη του Ανάλατου το 1827.
Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος για να τιμήσει τη μνήμη του έδωσε στη φαμίλια του εκτάσεις γης στην περιοχή του σημερινού Άλσους Βεΐκου στον αθηναϊκό δήμο του Γαλατσίου…
Ιωάννης Γκούρας (1791-1826)
Με το που ξέσπασε η επανάσταση, ο οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας και Φιλικός Γκούρας στρατολόγησε 700 λεβέντες από την Παρνασσίδα και μαζί µε τον Πανουργιά και κάποιους γαλαξιδιώτες καπεταναίους κατέλαβαν στις 27 Μαρτίου τα Σάλωνα (τη σημερινή Άμφισσα). Κατόπιν πολέμησε στο πλευρό του Ανδρούτσου στο Χάνι της Γραβιάς (8 Mαΐου 1821), μετά στη Μάχη των Βασιλικών και συμμετείχε στη συνέλευση των Σαλώνων, υπογράφοντας τη σχετική διάταξη της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος.
Ο Γκούρας διακρίθηκε ιδιαίτερα για τη στρατηγική ικανότητα και την ανδρεία του, κάτι που θα τον φέρει το 1825 γενικό οπλαρχηγό της Ανατολικής Στερεάς, όπου θα εμπλακεί ενεργά στον εμφύλιο που ξέσπασε και θα έχει ενεργό ρόλο στη δολοφονία του Ανδρούτσου. Ο γενναίος οπλαρχηγός σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1826 υπερασπιζόμενος την Ακρόπολη από τα στρατεύματα του Κιουταχή…
Αγγελής Γοβιός ή Γοβγίνας (1780-1822)
Ο Αγγελής Γοβιός ή Γοβγίνας (πραγματικό επίθετο Τζουτζάς η Τζοτζάς) ήταν οπλαρχηγός της Εύβοιας που κράτησε άσβεστη τη φλόγα της επανάστασης στην Εύβοια. Προσωπικός φίλος του Ανδρούτσου και ξακουστός για το θάρρος του, ο Γοβιός πολέμησε με γενναιότητα στο Χάνι της Γραβιάς και έδρασε σε όλη την Εύβοια ως γενικός αρχηγός των επαναστατικών σωμάτων της περιοχής. Στις 15 Ιουνίου 1821 αντιμετώπισε τον Ομέρ Βρυώνη στα Βρυσάκια αναγκάζοντάς τον να αποσυρθεί.
Ο θρυλικός οπλαρχηγός και εκ των πρωταγωνιστών της εθνεγερσίας μας σκοτώθηκε σε ενέδρα των Τούρκων στις 28 Μαρτίου 1822, πλάι στον αδερφό του Αναγνώστη.
Ενδεικτικό της σημαντικότητάς του για την επανάσταση στην Εύβοια είναι το δημοτικό τραγούδι που ήταν άλλοτε στα στόματα όλων: «Για σένα, μωρ’ Αγγελή, κλαίει το Γριπονήσι / που χάθηκες κατακαμπής με όλο το γιουρούσι. / Εσύ δεν επολέμαγες μες στης Γραβιάς το χάνι / μ’ οχτώ χιλιάδες Γκέκηδες και βγήκες παλικάρι; / Μα οι Μπαλαλαίοι τα σκυλιά σούφαγαν το κεφάλι. / Σε κλαίει ούλ’ η Ρούμελη τ’ ήσουνα παλικάρι».
Ιωάννης Δυοβουνιώτης (1757-1831)
Ο Ιωάννης Ξήκης, που έμεινε γνωστός ως Δυοβουνιώτης (από το τοπωνύμιο της καταγωγής του), ήταν αρματολός της Λοκρίδας και Φιλικός, παίρνοντας μέρος στον αγώνα από τις πρώτες στιγμές. Με το που ήχησαν οι σάλπιγγες του πολέμου, απελευθέρωσε την Μπουδουνίτσα (13 Απριλίου 1821) και συνεργάστηκε κατόπιν µε τον Αθανάσιο Διάκο σε κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Δικής του έμπνευσης ήταν εξάλλου το σχέδιο άμυνας στη Μάχη των Βασιλικών (25 Αυγούστου 1821), που οδήγησε στην αναχαίτιση της στρατιάς του Μπεϊράν Πασά και την εμφατική νίκη των Ελλήνων.
Ο μεγάλος οπλαρχηγός της Στερεάς, πραγματικό φόβητρο για τους Τούρκους, ήταν ένας από τους γνησιότερους ήρωες της επανάστασης, πολεμώντας ασταμάτητα και παίρνοντας μέρος σε όλες τις μάχες μέσα και έξω από τα όρια της Ρούμελης, χωρίς ποτέ να εμπλακεί στις πολιτικές ίντριγκες του καιρού του. Του απονεμήθηκε τιμητικά ο βαθμός του στρατηγού…
Tσάµης Καρατάσος (1798-1861)
Ο γιος του αρματολού της Μακεδονίας, Αναστάσιου Καρατάσου, έπιασε τα όπλα το 1822 δρώντας κατά την επανάσταση της Βέροιας. Ο σπουδαιότερος οπλαρχηγός της Μακεδονίας κατέφυγε μετά στην Εύβοια και τις Σποράδες, συνεχίζοντας τον πόλεμο της ανεξαρτησίας, πριν περάσει τον Αύγουστο του 1828 στην Ανατολική Στερεά αγωνιζόμενος για την αποκατάσταση της ελληνικής κυριαρχίας.
Η πλούσια επαναστατική του δράση θα του φέρει τον βαθμό του αρχιστράτηγου της Μακεδονίας στο απελευθερωτικό κίνημα της Χαλκιδικής τον Απρίλιο του 1854. Με την εγκαθίδρυση της βασιλείας, έγινε υπασπιστής του Όθωνα…
Μιχάλης Κόρακας (1797-1882)
Αν εξαιρέσουμε τον επαναστάτη Ιωάννη Δασκαλογιάννη, δύσκολα θα βρεθεί σημαντικότερος οπλαρχηγός στην Κρήτη από τον Κόρακα, ο οποίος άπλωσε την επαναστατική του δράση σε όλη την Ελλάδα πολεμώντας κυριολεκτικά μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η επανάσταση στο νησί (Μάιος 1821), ο Κόρακας έπιασε τα όπλα για να αναδειχθεί σε έναν από τους σπουδαιότερους ηγέτες της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, αν και δεν περιόρισε τη δράση του στο νησί, πολεμώντας ακόμα και τον Κιουταχή στην Αττική.
Ο «Γέρος», όπως ήταν το παρατσούκλι του, ξεκίνησε τη δράση του ως αρματολός και έκανε έναν τέτοιον πόλεμο στην Κρήτη που θα τον έκανε γνωστό απ’ άκρη σ’ άκρη στο νησί. Ήταν τόσο ταγμένος στρατιώτης στα ιδανικά του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα που όταν το 1825 φάνηκε ότι η επανάσταση στο νησί είχε καταπνιγεί, πέρασε στην ηπειρωτική Ελλάδα συνεχίζοντας τη μάχη στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, πολεμώντας δίπλα στον Καραϊσκάκη στη Μάχη της Ακρόπολης.
Μετά γύρισε στην Κρήτη για να συνεχίσει τον άσβεστο αγώνα του, όντας τώρα πειρατής για να χτυπά τους Τούρκους στο Αιγαίο! Όταν η ελληνική κυβέρνηση του προσέφερε τιμητικά τον βαθμό του λοχαγού, εκείνος αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν έδωσε μάχες για να πάρει ανταλλάγματα. Ο Κόρακας πολεμούσε καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου του, παίρνοντας μέρος μέχρι και στη μεγάλη κρητική επανάσταση του 1866-69 ως γενικός αρχηγός των 12 ανατολικών επαρχιών. Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, συμμετείχε σε δεκάδες μάχες σε όλη την ανατολική Κρήτη προλαβαίνοντας να ρίξει άλλη μια ντουφεκιά στην επανάσταση του 1878 (παρά το γεγονός ότι είχε ήδη υπερβεί το 80ό έτος της ηλικίας του)…
Μιχάλης Κουρµούλης (1765-1824)
Ο μεσσαρίτης αγάς Χουσεΐν Κουρμούλης, μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες των επαναστατικών χρόνων που σέβονταν μουσουλμάνοι και χριστιανοί, μετατράπηκε από άρχοντας των κατακτητών σε έναν από τους πρώτους κρήτες Φιλικούς και σημαντικό οπλαρχηγό στη συνέχεια, πολεμώντας ασίγαστα μέχρι το 1824, όταν έπεσε κυνηγημένος από τους Τούρκους. Τον αγώνα που κήρυξε συνέχισαν τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας Κουρμούλη…
Βασίλειος Μαυροβουνιώτης (1795-1847)
Ο μαυροβούνιος οπλαρχηγός του 1821, Βάσος Μαυροβουνιώτης, και στρατιωτικός κατόπιν της οθωνικής περιόδου καθιερώθηκε ως ηγετικό στέλεχος του αγώνα στην Εύβοια, υψώνοντας τον Αύγουστο του 1821 το επαναστατικό λάβαρο στην Κάρυστο και πολεμώντας σε όλες τις μεγάλες μάχες (Στύρα, Βρυσάκια, Πολιτικά, Βάθεια). Ο χίλιαρχος του Καραϊσκάκη στην Αττική ανέλαβε ως στρατηγός τη φύλαξη της Ύδρας το 1824 και το 1825 πήρε μέρος στον πόλεμο κατά του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.
Ο Έλληνας από την Ιλλυρία συμμετείχε το 1826 στην αποτυχημένη Εκστρατεία της Βηρυτού, φορώντας ως το τέλος της ζωής του τη φορεσιά των οπλαρχηγών. Ο Μαυροβουνιώτης νίκησε τους Τούρκους στη Φοντάνα, στο Θριάσιο Πεδίο και στο Μαρτίνο το 1829. Συνολικά έλαβε μέρος σε περισσότερες από 36 μάχες, όπου διακρίθηκε για τη γενναιότητα και τη στρατιωτική του διάνοια…
Μητροπέτροβας (1745-1838)
Ο κλεφτοκαπετάνιος και αγωνιστής Μήτρος Πέτροβας, γνωστότερος ως Μητροπέτροβας, ήταν μεσσήνιος οπλαρχηγός και ένας από τους ηγέτες των αντικυβερνητικών εξεγέρσεων αργότερα κατά τη διάρκεια της βαυαρικής αντιβασιλείας. Ως οπλαρχηγός ανέπτυξε από νωρίς αντιοθωμανική δραστηριότητα πολεμώντας ήδη από τα Ορλοφικά (1770) και προετοιμάζοντας κατόπιν την επανάσταση στη Μεσσηνία, τασσόμενος στο πλευρό του Κολοκοτρώνη (του οποίου ήταν κηδεμόνας ο Μητροπέτροβας, που ανέλαβε τον νεαρό Θεόδωρο μετά τον θάνατο του πατέρα του Κωνσταντίνου). Συμμετείχε στη Μάχη του Βαλτετσίου, στις επιχειρήσεις της Αρκαδίας, την άλωση της Τριπολιτσάς και πήρε μέρος στην αναχαίτιση του Δράμαλη, αναδεικνυόμενος για την προσφορά του στον αγώνα σε χίλιαρχο το 1823.
Τον Μάιο του 1825 πήρε μέρος ως στρατηγός στις επιχειρήσεις εναντίον του Ιμπραήμ, αν και αργότερα καταδικάστηκε σε θάνατο για την εξέγερση κατά της βαυαρικής αντιβασιλείας, ποινή που δεν εκτελέστηκε ωστόσο λόγω της συνεισφοράς του στην ελληνική επανάσταση. Ο Μητροπέτροβας ήταν όχι μόνο ένας από τους γενναιότερους οπλαρχηγούς, αλλά και ο πιο συνετός στρατηγός του αγώνα, αφοσιωμένος μέχρι θανάτου στον μαθητή του Κολοκοτρώνη.
Γεωργάκης Ολύµπιος (1772-1821)
Ο οπλαρχηγός και Φιλικός (ένας από τους «Δώδεκα Αποστόλους» της) ήταν ένας από τους πιο άξιους και στενούς συνεργάτες του Αλέξανδρου Υψηλάντη κατά τον Αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο καπετάνιος του αρµατολικίου του Ολύµπου που διακρίθηκε στον ρωσοτουρκικό πόλεμο τέθηκε επικεφαλής της έναρξης του αγώνα στο Βουκουρέστι, διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην οργάνωση και τη διεξαγωγή των πρώτων επιχειρήσεων.
Ο Ολύμπιος, συνεχίζοντας τον πόλεμο κατά της Υψηλής Πύλης, κατέφυγε µε τον Ιωάννη Φαρµάκη στη Μονή του Σέκου, όπου και εγκλωβίστηκαν. Αποκομμένος και µε λιγοστούς συντρόφους στο πλευρό του, πυροβόλησε ένα βαρέλι γεμάτο µε πυρίτιδα και ανατινάχθηκε μαζί µε τον εχθρό για να μην πέσει σε τουρκικά χέρια…
Αντώνης Οικονόµου (1785-1821)
Ο Φιλικός και πρωτεργάτης της επαναστατικής δράσης στην Ύδρα ήταν ένας έμπορος που δρούσε στην Πόλη, όταν παράτησε τα πάντα για να κηρύξει τον αγώνα στο νησί του. Υψώνοντας το λάβαρο της επανάστασης τη νύχτα της 27ης Μαρτίου 1821, αιφνιδίασε τους αριστοκράτες, τους καραβοκύρηδες και τους προκρίτους του νησιού, καταλαμβάνοντας την καγκελαρία και αναλαμβάνοντας έτσι την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση της Ύδρας.
Οι προεστοί, που ξαφνιάστηκαν από την εξέλιξη αυτή, αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν τη εξουσία του και κάτω από τη λαϊκή πίεση να συνδράμουν χρηματικά στον εξοπλισμό του στόλου. Κι αυτό είναι που πιστώνεται στον υδραίο πλοίαρχο και πρωτεργάτη της λαϊκής εξέγερσης στο νησί: η κάμψη των αντιρρήσεων των προκρίτων και η αναγκαστική συμμετοχή όλου του νησιού στην Επανάσταση του 1821!
Η προσπάθεια του Οικονόµου να αποκηρύξει την πειρατεία και να επιβάλει τους διεθνείς κανόνες δικαίου για ισόποση διανομή της λείας από τη σύλληψη των εχθρικών πλοίων προκάλεσε όμως τέτοιες αντιδράσεις που τα πληρώματα τον εγκατέλειψαν και τρεις πλοίαρχοι όρμησαν εναντίον του. Δολοφονήθηκε τελικά στις 16 Δεκεμβρίου 1821 από στρατιωτική δύναμη που στάλθηκε να τον συλλάβει, αν και η παρακαταθήκη του στον αγώνα είχε ήδη εξασφαλιστεί: παρά τον ενάµιση μήνα που διάρκεσε η εξουσία του, η προσφορά του στην επανάσταση ήταν σημαντική, καθώς όπως παρατηρεί ο Τρικούπης: «µε την τόλμη του ανυψώθηκε υπεράνω της παντοδύναμης αριστοκρατίας και οδήγησε το λαό στον αγώνα της ελευθερίας και της δόξας».
Πανουργιάς Πανουργιάς (1759-1834)
Ο αρματολός από τα 16 του χρόνια Δημήτριος Ξηρός (Πανουργιάς) πολέμησε στα Ορλοφικά, μυήθηκε νωρίς νωρίς στη Φιλική Εταιρεία και κάτω από τις εντολές της πολέμησε µε τον Ανδρούτσο, τον ∆ιάκο και τον ∆υοβουνιώτη στην Άμφισσα, τη Γραβιά, τα Βασιλικά κ.λπ. Γενναίος, ακούραστος και αγνός πατριώτης, έπαιξε πάντα ρόλο ενωτικό στην έξαρση των παθών. Ο ξακουστός οπλαρχηγός της Άμφισσας (Σάλωνα) ηγήθηκε των οπλαρχηγών σε πολλές μάχες και αποθεώθηκε στην Αλαμάνα και το Χάνι της Γραβιάς.
Από τον αγώνα ο παθιασμένος αυτός αγωνιστής αποσύρθηκε μόνο λόγω γήρατος, αν και φρόντισε να αφήσει τον γιο του διάδοχο στην αρχηγία του σώματός του. Μετά το τέλος της επανάστασης, ο άδολος Πανουργιάς αποσύρθηκε στην Άμφισσα, όπου και πέθανε ως ένας από τους πρώτους και πλέον αξιοσέβαστους ήρωες του αγώνα…
Γιαννάκης Ράγκος (1790-1870 )
Ως ένας από τους κυριότερους οπλαρχηγούς της Δυτικής Στερεάς, ο Ιωάννης Ράγκος ξεκίνησε τη δράση του ως αρματολός, πρωτοστατώντας στις πρώτες φάσεις της επανάστασης (1821-1825) σε σωρεία µαχών στην Αιτωλοακαρνανία και την Ήπειρο, αλλά και στην Πελοπόννησο εναντίον του Ιμπραήμ. Την επαναστατική του δράση την ξεκίνησε μάλιστα με ένα τέχνασμα: όταν ο Αλή Πασάς εξόργισε τον σουλτάνο το 1820, ο Φιλικός Ράγκος ξεκίνησε εκστρατεία προσποιούμενος ότι προστρέχει σε ενίσχυση του πολιορκημένου Αλή!
Γι’ αυτό και όταν ξέσπασε η επανάσταση το σώμα του Ράγκου ήταν ένα από τα πιο ετοιμοπόλεμα. Ο ίδιος διέθετε μάλιστα την ικανότητα να αποφεύγει και τις ελληνικές περιπέτειες, αλλάζοντας συνεχώς στρατόπεδα και επιδεικνύοντας μια απίστευτη προσαρμοστικότητα προσεταιριζόμενος τον ισχυρότερο κάθε φορά πολιτικό. Το 1822 θα τον βρει γενικό αρχηγό στην εκστρατεία της Θεσσαλίας και συμπολεμιστή του Καραϊσκάκη, ενώ την επόμενη χρονιά ως στρατηγός θα αναλάβει την καταδίωξη του αποστάτη πια Καραϊσκάκη για λογαριασμό της κυβέρνησης!
Παρά το γεγονός ότι ενήργησε συχνά με γνώμονα τα προσωπικά του συμφέροντα, η προσφορά του στον αγώνα ήταν αναντίρρητη (όπως, για παράδειγμα, ότι έσωσε το Μεσολόγγι το 1824 από τον Ομέρ Πασά), γι’ αυτό και του παραχωρήθηκε το πασαλίκι των Αγράφων…
Νικόλαος Στορνάρης ή Στουρνάρης (1775-1826)
Ο αρματολός, Φιλικός και οπλαρχηγός της Αιτωλοακαρνανίας, μέλος μιας από τις πιο ισχυρές αρµατολικές οικογένειες της ∆υτικής Στερεάς, κήρυξε τον Ιούλιο του 1821 την επανάσταση στην Πόρτα, την Πρέβεντα και την Καλαµπάκα ως επικεφαλής των τοπικών οπλαρχηγών. Σύντομα θα έχει στα χέρια του τον έλεγχο όλης της περιοχής και μετά θα πάει στο Μεσολόγγι (1823) παίρνοντας μέρος στη συνέλευση των οπλαρχηγών της Δυτικής Στερεάς.
Ο Στουρνάρης συμμετείχε ενεργά στην επανάσταση του Ασπροποτάμου και πολέμησε με γενναιότητα στη Στερεά και την Πελοπόννησο στο πλευρό του Καραϊσκάκη, κάνοντας το αρματολίκι του στον Ασπροπόταμο θρυλικότατο. Όταν ο Κιουταχής βάδισε κατά του Μεσολογγίου, ο ονομαστός για τον πατριωτισμό και την ανδρεία του Στουρνάρης ανέλαβε την αρχηγία της υπεράσπισης του. Ως αρχηγός του φρουράς της πόλης, παρέμεινε στο Μεσολόγγι καθ’ όλη τη διάρκεια της δεύτερης πολιορκίας του και έπεσε ηρωικά κατά τη μεγάλη έξοδο.
Ασημάκης Φωτήλας (1761-1835)
Ο πρόκριτος των Καλαβρύτων, Φιλικός και ένας από τους πλέον εξέχοντες πελοποννήσιους αρχηγούς της Ελληνικής Επανάστασης υποστήριξε ενεργά το ξέσπασμα της εξέγερσης από την πρώτη κιόλας στιγμή, τονίζοντας στην Αγία Λαύρα τον Μάρτιο του 1821 σε κλήρο και αριστοκρατία τους κινδύνους από οποιαδήποτε αναβολή του αγώνα. Κι έτσι πήρε μέρος στην πρώτη σοβαρή πολεμική επιχείρηση του αγώνα στα Καλάβρυτα, ως ένας από τους πρώτους οπλαρχηγούς, γενικεύοντας τη φλόγα του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα.
Ο πληρεξούσιος της Α’ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου και αντιπρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας ήταν ένας φωτισμένος και μετριοπαθής πολιτικός που έλαμψε και στον εμφύλιο, όπου και παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του καθώς αρνήθηκε να προβεί σε διώξεις αντικυβερνητικών. Παρά την πικρία του και την οριστική απόσυρσή του από το πολιτικό σκηνικό (1825), δεν έπαψε ποτέ να ενισχύει ηθικά και υλικά την επανάσταση, γι’ αυτό και εκλεγόταν συνεχώς πληρεξούσιος στις Εθνοσυνελεύσεις…
Χριστόδουλος Χατζηπέτρου ή Χατζηπέτρος (1799-1869)
Ο τρικαλινός Φιλικός και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης, και κατόπιν στρατιωτικός της οθωνικής περιόδου, πρωτοστάτησε το 1821 στην εξέγερση στην Καλαµπάκα και τον Ασπροπόταµο. Κατόπιν έδρασε στη Θεσσαλία και τη Στερεά και το 1825 προσέφερε τις υπηρεσίες του στο Μεσολόγγι ως την ηρωική έξοδο. Η ακούραστη δράση του θα τον φέρει κατόπιν στην κεντρική Στερεά και την Αττική.
Η δράση του δεν θα σταματούσε όμως εδώ, καθώς κατά την εξέγερση των αλυτρώτων το 1854 τέθηκε για άλλη μια φορά επικεφαλής των επαναστατών της Θεσσαλίας. Ο Χατζηπέτρος υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση οπλαρχηγού καθώς δεν προήλθε από τις τάξεις των κλεφτών, αλλά από μια εύπορη οικογένεια προκρίτων εκτός Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας. Διακρίθηκε ιδιαίτερα για τη γενναιότητα και τη νομιμότητα που επέδειξε και ποτέ δεν πήρε μέρος σε εξεγέρσεις και στάσεις. Απολάμβανε μεγάλου κύρους και αναγνώρισης από όλες τις πολιτικές παρατάξεις και φατρίες για την ακεραιότητα και την αφιλοκερδία του, ενώ είχε κερδίσει και τον σεβασμό όλων των σημαντικών οπλαρχηγών της εποχής του, που κατά κανόνα υποτιμούσαν τους προκρίτους για τις πολεμικές τους επιδόσεις.
Όσο για το σώμα των στρατιωτών που διοικούσε, το συντηρούσε αποκλειστικά με δικές του οικονομικές θυσίες, που ανήλθαν σε περισσότερο από 1 εκατομμύριο γρόσια, ποσό αστρονομικό για την εποχή. Μαθητής του Καραΐσκάκη, ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος ανήκει αυτοδικαίως στο πάνθεο των ηρώων της Επανάστασης του 1821…
