Η 13η Σεπτεμβρίου 1922 σηματοδοτεί μια από τις πιο τραγικές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας: την καταστροφή της Σμύρνης. Ήταν η ημέρα που ξεκίνησε η πυρκαγιά που αφάνισε την πόλη, αφήνοντας πίσω της χιλιάδες νεκρούς, εκτοπισμένους και ανείπωτο πόνο. Η Σμύρνη, το στολίδι της Μικράς Ασίας και ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του ελληνισμού, δεν θα ήταν ποτέ πια η ίδια.
Η καταστροφή της Σμύρνης ήταν το αποκορύφωμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η αποτυχία της ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία και η προέλαση του τουρκικού στρατού υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ (αργότερα γνωστού ως Ατατούρκ) προς τα παράλια, άφησε τις ελληνικές και αρμενικές κοινότητες της Σμύρνης ανυπεράσπιστες.
Μετά την κατάληψη της πόλης από τις τουρκικές δυνάμεις στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, οι σφαγές, οι λεηλασίες και οι βιασμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο. Η ελπίδα της παρέμβασης των ξένων δυνάμεων, που παρακολουθούσαν τα γεγονότα από τα πολεμικά τους πλοία στο λιμάνι, παρέμεινε μάταιη.
Η φωτιά ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 και έκαιγε ανεξέλεγκτα για τρεις ολόκληρες μέρες. Αν και η ακριβής αιτία της πυρκαγιάς είναι αντικείμενο αντιπαράθεσης, πολλοί ιστορικοί συμφωνούν ότι το τουρκικό στοιχείο είχε καθοριστική συμμετοχή στην καταστροφή της πόλης. Οι φλόγες κατέστρεψαν κυρίως τις χριστιανικές συνοικίες, και μαζί τους μια ακμάζουσα ελληνική και αρμενική κουλτούρα, που είχε αφήσει το στίγμα της στην πόλη για αιώνες.
Οι εικόνες από τις ημέρες εκείνες ήταν εφιαλτικές: χιλιάδες άμαχοι συνωστίζονταν στο λιμάνι, προσπαθώντας να βρουν καταφύγιο στα πλοία που παρακολουθούσαν παθητικά την καταστροφή. Πολλοί πνίγηκαν στη θάλασσα προσπαθώντας να σωθούν, ενώ άλλοι χάθηκαν στις φλόγες ή σφαγιάστηκαν.
Η καταστροφή της Σμύρνης δεν ήταν απλώς το τέλος μιας πόλης, αλλά και το τέλος του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, μιας περιοχής με έντονη παρουσία Ελλήνων για περισσότερους από δύο χιλιετίες. Η συνθήκη της Λωζάνης το 1923 επικύρωσε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για πάντα.
Η μνήμη των γεγονότων παραμένει ζωντανή στις καρδιές των απογόνων των προσφύγων, οι οποίοι, παρά τον πόνο και την απώλεια, μετέφεραν τις παραδόσεις, την κουλτούρα και τις αναμνήσεις τους στην Ελλάδα. Η καταστροφή της Σμύρνης αποτελεί μέχρι και σήμερα μια πηγή θλίψης αλλά και υπερηφάνειας για τον πλούτο του πολιτισμού που χάθηκε, αλλά ποτέ δεν ξεχάστηκε.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
533: Ο Βυζαντινός στρατηγός Βελισάριος νικά τον Γελίμερ και τους Βανδάλους στη μάχη του Δέκιμον, κοντά στην Καρχηδόνα, στη Βόρεια Αφρική.
1503: Ο Μιχαήλ Άγγελος αρχίζει την κατασκευή του «Δαυίδ», του γλυπτού αριστουργήματός του.
1922: Αρχίζει η καταστροφή της Σμύρνης. Μια από τις μεγαλύτερες σφαγές του 20ού αιώνα με περισσότερους από 50.000 νεκρούς και 75.000 τραυματίες. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η Μικρασιατική Εκστρατεία.
1928: Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, με επιστολή του στον Τούρκο ομόλογό του, Ισμέτ Ινονού, ζητά την επίλυση με ειρηνικό τρόπο του συνόλου των εκκρεμοτήτων που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο χώρες. Λίγες μέρες αργότερα, ο Ινονού θα προσκαλέσει τον Βενιζέλο στην Κωνσταντινούπολη.
1959: Για πρώτη φορά ελληνική ομάδα εμφανίζεται στο Κύπελλο Πρωταθλητριών Ομάδων Ευρώπης. Ο Ολυμπιακός παραχωρεί ισοπαλία 2-2 στη Μίλαν στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας.
1965: Οι Beatles κυκλοφορούν τη μεγάλη επιτυχία τους «Yesterday» και την ίδια ημέρα λαμβάνουν χρυσό δίσκο για το τραγούδι τους «Help».
1986: Σεισμός, μεγέθους 6,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, συγκλονίζει την Καλαμάτα. Ο απολογισμός είναι 35 νεκροί και πάνω από 80 τραυματίες.
1993: Μετά από δεκαετίες αιματηρής έχθρας, εκπρόσωποι του Ισραήλ και της Παλαιστίνης συναντώνται στον νότιο κήπο του Λευκού Οίκου και υπογράφουν μία συμφωνία για ειρήνη. Η «Διακήρυξη των Αρχών» ήταν η πρώτη συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων με στόχο τον τερματισμό της σύγκρουσής τους και τη μοιρασιά της ιερής γης μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου Θάλασσας, την οποία διεκδικούν και οι δύο ως πατρίδα τους.
2006: Συλλαμβάνεται σε ενέδρα, έπειτα από 16ετή καταδίωξη, ο μετρ των αποδράσεων, Νίκος Παλαιοκώστας, γνωστός ως Φαντομάς ή Ρομπέν των Φτωχών. Η σύλληψή του γίνεται κοντά στην Αράχοβα, λίγες εβδομάδες μετά την κινηματογραφική απόδραση του αδελφού του Βασίλη από τις φυλακές Κορυδαλλού με ελικόπτερο.
2020: Περίπου 200 άτομα στην Κωνσταντινούπολη διαδηλώνουν κατά της απόφασης του γαλλικού περιοδικού Charlie Hebdo να αναδημοσιεύσει σκίτσα του Προφήτη Μωάμεθ.
Γεννήσεις
1873 – Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, έλληνας μαθηματικός
1874 – Άρνολντ Σένμπεργκ, αυστριακός συνθέτης και ζωγράφος
1908 – Κάρολος Κουν, έλληνας σκηνοθέτης
1927 – Τζαννής Τζαννετάκης, έλληνας πολιτικός
1954 – Ελένη Βιτάλη, ελληνίδα τραγουδίστρια
1963 – Θεόδωρος Ρουσόπουλος, έλληνας πολιτικός
1967 – Μάικλ Τζόνσον, αμερικανός αθλητής
Θάνατοι
1915 – Στέφανος Γρανίτσας, έλληνας δημοσιογράφος, συγγραφέας και πολιτικός από την Ευρυτανία
1968 – Αλέξανδρος Αλεξανδράκης, έλληνας ζωγράφος και χαράκτης, γνωστός κυρίως από τους πίνακες του με θέμα τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940.
1996 – Τούπακ Σακούρ (2Pac), αμερικανός ράπερ
Επέτειοι – Παγκόσμιες Ημέρες
Ημέρα του Ρόαλντ Νταλ
Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σήψης
Σήμερα γιορτάζουν
Αριστείδης, Κορνήλιος, Κορνηλία
