Τα σχολεία επιβάλλεται να συνιστούν χώρους όπου όλοι οι μαθητές θα αισθάνονται ασφαλείς, δηλαδή περιβάλλοντα με κύριο μέλημα την εκπαίδευση και αγωγή των παιδιών και των εφήβων. Θετικές πρώιμες σχολικές εμπειρίες στο δημοτικό σχολείο και το γυμνάσιο είναι δυνατόν να αποτελέσουν θεμελιώδεις δομικούς άξονες για τα μελλοντικά αποτελέσματα στην υγεία, την ικανοποίηση από τη ζωή και την προστασία των νέων από αρνητικές συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλειά τους. Σημαντικός παράγοντας για τη διατάραξη της ομαλής σχολικής ζωής συνιστά ο εκφοβισμός και εν γένει η ενδοσχολική βία.

Ο εκφοβισμός αναφέρεται σε μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά στα πλαίσια μιας σχέσης που χαρακτηρίζεται από ανισορροπία δύναμης και εκδηλώνεται: α) με λεκτική μορφή μέσω χλευασμών, απειλών και διάδοση ψευδών φημών, β) με πραγματική σωματική επίθεση και παρενόχληση ή γ) μέσω αντιδεοντολογικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (κυβερνοεκφοβισμός).

Κατεξοχήν ευάλωτες στο σχολικό εκφοβισμό αποδεικνύονται ότι είναι ορισμένες ομάδες όπως οι έφηβοι που ανήκουν στην κοινότητα LGBTQIA+/ΛΟΑΤΚΙ+. Για τα νεαρά άτομα ΛΟΑΤΚΙ+, ο εκφοβισμός ενδέχεται να σχετίζεται με τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου τους (δηλ. εκφοβισμός ΛΟΑΤΚΙ+) καθώς ενίοτε και με άλλα χαρακτηριστικά, όπως η εθνική τους καταγωγή. Οι ΛΟΑΤΚΙ+ έφηβοι αντιπροσωπεύουν ένα ευρύ φάσμα σεξουαλικών προσανατολισμών, ταυτοτήτων φύλου, εθνοτήτων και άλλων χαρακτηριστικών. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ιδιαίτερα τα διεμφυλικά άτομα βιώνουν έντονα το στίγμα σε κάθε ηλικία, κυρίως μέσω της χρήσης του ονόματος το οποίο τούς αποδόθηκε με τη γέννηση (παρόλο που το άτομο ενδέχεται να το έχει αλλάξει) ή και μέσω της χρήσης κάποιας αντωνυμίας ή λέξης που δεν αντικατοπτρίζει κατάλληλα την ταυτότητα φύλου του.

Αλλά και νεότερες μορφές εκφοβισμού όπως ο διαδικτυακός φαίνεται να σχετίζονται με τις περιπτώσεις εφήβων που ανήκουν στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+. Βάσει διεθνών ερευνών, οι ΛΟΑΤΚΙ+ νέοι εμφανίζουν αρκετά υψηλές πιθανότητες να βιώσουν διαδικτυακό εκφοβισμό και να υποστούν αρνητικές συνέπειες σε επίπεδο ψυχοσυναισθηματικό, συμπεριφορικό και ακαδημαϊκό. Κατά συνέπεια, θα πρέπει σε εθνικό επίπεδο να προωθούνται και να εφαρμόζονται εστιασμένες παρεμβάσεις και συγκεκριμένες πολιτικές ειδικά για τον διαδικτυακό εκφοβισμό των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.

Σχετικές αξιόπιστες μελέτες αναφέρονται σε ενδεδειγμένες πρακτικές για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας σε έφηβους ΛΟΑΤΚΙ+. Πιο συγκεκριμένα, ενδείκνυται η εισαγωγή και εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών κατά του εκφοβισμού οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα/έκφραση φύλου. Συνεπώς, έχει προταθεί η υιοθέτηση ενός συστήματος που επιτρέπει (κατά βάση) στους μαθητές/τριες ή άλλους να αναφέρουν ανώνυμα τον εκφοβισμό και/ή περιστατικά διακρίσεων, η πολιτική συνεχών υπομνήσεων σχετικά με τις προσδοκίες κατά οποιασδήποτε μορφής εκφοβισμού στη σχολική κοινότητα και η υποστήριξη ενός σχολείου χωρίς αποκλεισμούς. Ειδικότερα, η παροχή τεκμηριωμένης εκπαίδευσης και κατάρτισης στο σχολικό προσωπικό και το μαθητικό πληθυσμό όσον αφορά την πρόληψη του εκφοβισμού και των διακρίσεων και κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, η διαρκής παρακολούθηση ότι οι τρέχουσες σχολικές πρακτικές δεν ενέχουν διακρίσεις εις βάρος τους, η προστασία της ιδιωτικότητάς τους και η διασφάλιση τόσο ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα γνωρίζουν πού μπορούν να απευθυνθούν για ενημέρωση και υποστήριξη όσο και ότι υπάρχει υποστηρικτικό προσωπικό και αρμόδιες υπηρεσίες.

Πιθανοί τρόποι περιορισμού του διαδικτυακού εκφοβισμού, συγκεκριμένα, αναφέρονται στη σαφή στάση των εκπαιδευτικών έναντι του τι συνιστά διαδικτυακό εκφοβισμό, ποιοι είναι οι διαθέσιμοι πόροι για τα θύματα και ποιες οι συνέπειες για τους θύτες. Τέλος, σημαντικό ρόλο φαίνεται ότι μπορούν να διαδραματίσουν οι στοχευμένες επιμορφώσεις του προσωπικού του σχολείου για το διαδίκτυο και τον εκφοβισμό (συμπεριλαμβανομένης και της σχετικής νομολογίας), καθώς και η καθιέρωση προσώπων αναφοράς στα οποία θα μπορούν να απευθύνονται οι μαθητές/τριες στις περιπτώσεις εκείνες που βιώνουν ανάλογες ψυχοπιεστικές καταστάσεις.

Παρά το γεγονός ότι οι προσπάθειες και από την πλευρά των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων καθίστανται διαρκώς πιο συστηματικές προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του φλέγοντος κοινωνικού ζητήματος της ενδοσχολικής βίας, πρόσφατα στοιχεία, ωστόσο, φανερώνουν ότι άτομα που ανήκουν στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ εξακολουθούν να εκφοβίζονται, να παρενοχλούνται και να θυματοποιούνται εντός του σχολικού πλαισίου. Δεδομένου ότι οι μαθήτριες και οι μαθητές, εκ των πραγμάτων, παραμένουν σε καθημερινή βάση επί πολλές ώρες στο σχολικό περιβάλλον, η διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού πλαισίου κρίνεται επιβεβλημένη με στόχο τη διασφάλιση της ψυχικής τους υγείας και της ομαλής κοινωνικοποίησής τους.

*Ο Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου είναι Καθηγητής Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ